Bà Nelly Mutandwa cho biết, hình thành thói quen đi bộ nhanh từ khi sang Anh. Ảnh: Facebook.
Đều đặn nhiều tháng nay, cứ khi trời rạng sáng, bà Nelly Mutandwa, 65 tuổi lại thay bộ đồ ngủ bằng quần legging, áo phông và giày thể thao. Cầm một chai nước trên tay, bà thong thả đến địa điểm tập luyện khác thường - một nghĩa trang ở Thủ đô Harare, Zimbabwe.
Được bao quanh bởi những dãy mộ, bà là thành viên của CLB thể dục Commandos. Cùng nhiều "đồng đội" khác, bà tập cadio, thể dục nhịp điệu trước khi giãn cơ kết thúc buổi tập. Tất cả kéo dài khoảng 1 giờ đồng hồ bên tiếng nhạc sôi động.
"Đây không chỉ là thói quen tập thể dục, mà còn là phương tiện duy nhất giúp tôi kiểm soát bệnh tiểu đường", bà Mutandwa và chỉ vào những ngôi mộ và một mực rằng, tất cả đang nghỉ ngơi, bất chấp không khí huyên náo của vùng ngoại ô Harane.
Với điều kiện thiếu thốn về cơ sở vật chất, thật khó để những người dân Zimbabwe - quốc gia từng trải qua giai đoạn siêu lạm phát từ năm 2007 - tiếp xúc với những phòng tập thể dục, chứ đừng nói đến trang thiết bị hiện đại mà đa số cư dân sống ở thủ đô thường tiếp xúc.
Ngay chính ở Thủ đô Harane, người lớn tuổi buộc phải tập thể dục ở bất cứ nơi nào có thể, nhằm cải thiện sức khỏe cũng như chống lại vấn đề ngày càng gia tăng của các bệnh không lây nhiễm ở châu Phi như bệnh tim, huyết áp cao và tiểu đường.
Theo thống kê của chính quyền địa phương, các nhóm tập thể dục được tổ chức hoàn toàn tự phát, có thể dọc theo tuyến đường cao tốc, trên các đường sắt không sử dụng, hoặc thậm chí là nghĩa địa như CLB của bà Mutandwa.
Trên toàn cầu, các bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, liên quan đến 41 triệu ca tử vong hàng năm, tương đương 74%, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Theo Bộ Y tế và Chăm sóc Trẻ em Zimbabwe, các bệnh không lây nhiễm hiện chiếm khoảng 40% số ca tử vong hàng năm ở Zimbabwe. Quốc gia này cùng phần còn lại của khu vực cận Sahara được dự báo sẽ tăng nhanh các bệnh không lây nhiễm, thậm chí vượt qua một số bệnh truyền nhiễm điển hình như HIV, lao, sốt rét và dịch tả để trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tử vong vào năm 2030.
Nghĩa trang trở thành nơi để người dân Zimbabwe rèn luyện sức khỏe. Ảnh: Harane.com.
WHO thông tin, trước đây, các bệnh không lây nhiễm thường chỉ xảy ra ở người lớn tuổi, nhưng hiện nay tình trạng ngày càng lan rộng. Trẻ em và thanh thiếu niên hút thuốc, uống rượu thường xuyên, chế độ ăn uống không lành mạnh và thiếu hoạt động thể chất ngày càng chiếm tỷ lệ lớn.
Điều này đã gây ra mối quan ngại lớn trong giới chuyên gia và chính phủ tại một châu lục đang có tốc độ tăng trưởng dân số nhanh nhất thế giới và là nơi có dân số trẻ nhất.
TS Johannes Marisa, chuyên gia y tế cộng đồng tại Thủ đô Harare, Chủ tịch Hiệp hội Bác sĩ và Nha khoa tư nhân Zimbabwe cho biết, đang có một sự thay đổi nhanh chóng về tình trạng sức khỏe tại đất nước nằm ở phía Nam châu Phi. Ngày càng nhiều trẻ em và thanh thiếu niên được chẩn đoán mắc các bệnh không lây nhiễm.
Lối sống ít vận động khi nhiều người dành phần lớn thời gian sử dụng điện thoại thông minh, tình trạng lạm dụng chất gây nghiện và chế độ ăn uống không lành mạnh ngày càng gia tăng khiến vấn đề càng trở nên tồi tệ, bên cạnh nguyên nhân đến từ hạn hán, biến đổi khí hậu khiến nhiều người dân không thể đảm bảo bữa ăn đủ dinh dưỡng.
Thêm vào đó, ở Harare và các khu vực thành thị khác, vô số nhà hàng địa phương giá rẻ và các quán bán hàng bình dân ven đường mọc lên như nấm. Tại đây, người dân có thể mua một miếng gà rán, một chiếc bánh mì kẹp thịt hoặc một suất khoai tây chiên và xúc xích với giá 1 USD - con số cực kỳ hấp dẫn với đất nước từng chịu siêu lạm phát.
Để cải thiện tình hình, bên cạnh việc xây dựng chế độ ăn lành mạnh, nhiều người Zimbabwe lớn tuổi bắt đầu tập thể dục. Đó là lý do mà Mutandwa và CLB Commandos của bà trân quý môi trường xung quanh nghĩa trang.
Joseph Nekati, người từng chứng kiến cơn đột quỵ của mẹ vào năm 2023, đã truyền cảm hứng cho anh giúp đỡ người khác. CLB miễn phí Commandos dần trở thành nơi sinh hoạt của hàng chục thành viên, trong đó có 20 người lớn tuổi.
“Tôi nặng 86kg và phải gắng gượng mới đứng dậy được. Từng hít thở khó khăn khi chỉ đi bộ trong nhà., nay tôi đã giảm xuống còn 76kg và có thể đi bộ đường dài”, Susan Gomo, 64 tuổi nói và thừa nhận, tập thể dục là phương pháp đơn giản, hiệu quả để chống chọi với bệnh huyết áp cao và viêm khớp.
Theo Gomo, tấm gương giảm cân của bà sẽ khơi dậy tinh thần tập luyện cho những người khác. Trong khi đó, Mutandwa cho biết, bà đã học được thói quen đi bộ nhanh khi đến thăm con gái ở Vương quốc Anh vào năm 2022. Bà quyết định tiếp tục như vậy khi trở về Zimbabwe, dù đường sá ở thị trấn đầy ổ gà và đông đúc.
Phải đến khi thấy một CLB thể dục trong nghĩa trang, nơi có một con đường rộng, phẳng lì, Mutandwa thấy "an toàn" và quyết định rủ 3 người hàng xóm cùng tham gia.
Giờ đây, nghĩa trang đã trở thành biểu tượng cho hành trình của Mutandwa và những người khác nhằm sống khỏe mạnh hơn. “Nơi đây thanh bình, an toàn và chúng tôi có nhiều không gian để rèn luyện sức khỏe. Hy vọng địa phương sẽ sớm xây dựng các cơ sở phù hợp hơn cho chúng tôi”, bà thổ lộ.
