Vùi lấp mặt hồ và tuyến đường thủy du lịch hồ Ba Bể
Theo một nghiên cứu của Bộ NN-PTNT, từ những năm 2.000, trung bình mỗi năm lượng phù sa bồi lắng xuống hồ Ba Bể khoảng 400.000 m3, điểm bị bồi lắng nhiều nhất là cửa sông Chợ Lèng với khoảng 180.000 m3 bùn cát/năm. So với những năm 60 của thế kỷ trước, bãi bồi đã lấn xuống lòng hồ khoảng từ 700 - 800m.
Người dân sống xung quanh hồ Ba Bể ở xã Nam Mẫu, huyện Ba Bể, Bắc Kạn bày tỏ sự lo lắng về việc diện tích mặt hồ những năm gần đây bị bồi lấp rất nhanh, nhất là ở hồ hai và hồ ba. Do điều kiện môi trường rừng đầu nguồn tại các con sông, suối giảm về độ che phủ đã khiến cho lượng phù sa trong những năm gần đây gia tăng nhanh về khối lượng. Trong đó, nghiêm trọng nhất và có thể nhìn thấy bằng mắt thường việc tác hại của phù sa trên sông Năng, dòng sông chính cung cấp nguồn nước cho hồ Ba Bể.
Hàng chục ngàn m2 mặt hồ Ba Bể bị vùi lấp mỗi năm. Ảnh: Toán Nguyễn.
Những người dân làm nghề lái thuyền du lịch ở hồ Ba Bể chia sẻ, nhiều đoạn trên sông Năng trước đây đi thuyền thoải mái thì hiện nay do bị bồi lắng nên mực nước rất nông. Giờ việc di chuyển giữa bến thuyền Bốc Lốm trên sông Năng (thuộc xã Khang Ninh, huyện Ba Bể) với hồ Ba Bể rất khó khăn, luôn phải đối mặt với trình trạng mắc cạn hoặc va phải đá ngầm. Một số nơi bị vùi lấp khá nghiêm trọng, như khu vực Bé Vài, xã Khang Ninh trước đây là là mặt nước rộng, thì nay trở thành những bãi soi và thậm chí là người dân có thể canh tác được.
Chủ tịch UBND huyện Ba Bể (Bắc Kạn) Lưu Quốc Trung cho biết huyện kiến nghị các bộ, ngành Trung ương sớm có nghiên cứu, đánh giá cụ thể, toàn diện để đưa ra giải pháp bảo vệ và phát huy bền vững giá trị của thắng cảnh quốc gia này.
Phù sa kèm theo cát, bùn quá nhiều tạo thành những bãi bồi trên sông Năng gây sạt lở đất nông nghiệp của người dân. Ảnh: Toán Nguyễn.
Sạt lở đất nông nghiệp
Để kiểm chứng lượng phù sa tăng đột biến trên con sông chính chảy vào hồ Ba Bể là sông Năng, phóng viên đã đi dọc theo bờ con sông này từ xã Thành Công, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng cho tới vị trí tiếp giáp với hồ Ba Bể thuộc địa phận xã Khanh Ninh, huyện Ba Bể. Có thể thấy lượng phù sa rất lớn tạo thành những bãi bồi phủ cát trắng vàng trên lòng sông Năng, khiến dòng chảy nhiều đoạn bị thay đổi.
Đó cũng là nguyên nhân dẫn tới tình trạng sạt lở đất nông nghiệp dọc theo sông Năng trên địa phận các xã Bành Trạch, Khanh Ninh, Thượng Giáo của huyện Ba Bể từ nhiều năm nay. Đoạn qua khu vực thôn Pác Châm, xã Bành Trạch, là ảnh hưởng nặng nhất, hàng ngàn m2 đất sản xuất đã bị cuốn xuống dòng sông. Người dân có đất nông nghiệp cạnh bờ sông đang rất hoang mang, lo lắng vì tình trạng sạt lở bờ sông Năng đang diễn ra thường xuyên.
Tình trạng đất nông nghiệp bên sông bị sạt lở chủ yếu xảy ra ở phía bờ bắc của sông Năng. Nhiều đoạn phù sa bồi lấp giữa dòng sông Năng quá nhiều, khiến dòng nước chảy xoáy vào phía bờ sông gây ra sạt lở. Bành Trạch là xã có không nhiều diện tích đất sản xuất và phần lớn nằm dọc theo sông Năng. Tại khu vực Pác Châm, không khó để chứng kiến những đoạn sạt lở, lộ ra bờ sông thẳng đứng với chiều cao vài mét.
Thuyền du lịch trên hồ Ba Bể đi lại khó khăn qua đoạn sông Năng do phù sa bồi lấp. Ảnh: Toán Nguyễn.
Sông Năng có độ dốc cao, khi mùa mưa lũ tốc độ dòng chảy lớn, lưu lượng nước về nhiều, tác động dẫn đến sạt trượt bờ sông gây ảnh hưởng đến đất sản xuất nông lâm nghiệp của người dân. Còn nguyên nhân sạt lở theo nhận định của cơ quan chuyên môn chủ yếu là do việc thay đổi dòng chảy tự nhiên. Đặc biệt từ ngã ba sông giữa sông Hà Hiệu và sông Năng về phía thượng lưu, khu vực này thường xuyên có hiện tượng sạt lở, thay đổi dòng chảy trong nhiều năm qua. UBND huyện Ba Bể đã đề nghị Sở TN-MT tỉnh Bắc Kạn thực hiện đánh giá về các nguyên nhân gây sạt lở bờ sông Năng để làm cơ sở xem xét có hướng khắc phục.
