Hành trình chè shan tuyết hữu cơ Bắc Hà 'xuất ngoại'

Hiện Bắc Hà nổi tiếng là thủ phủ cây chè shan tuyết của Lào Cai. Chè Bản Liền là niềm tự hào của Bắc Hà và là sản phẩm OCOP 5 sao đầu tiên của Lào Cai tìm được chỗ đứng ở Mỹ và châu Âu.

Đặc biệt vừa qua, chè shan tuyết cổ thụ Bắc Hà được xếp hạng sản phẩm OCOP 3 sao, đợt 2 năm 2022. Từ phát triển cây chè shan tuyết, đã giúp bà con nông dân vùng cao Bắc Hà thoát nghèo bền vững, vươn lên làm giàu trên mảnh đất vùng cao này...

Nông sản hữu cơ đầu tiên của Việt Nam xuất khẩu

Thực hiện Nghị quyết số 10 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai về “Chiến lược phát triển nông nghiệp hàng hóa tỉnh Lào Cai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050”; phát huy lợi thế vùng, thời gian qua,  huyện vùng cao Bắc Hà đã chú trọng thực hiện mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế từ cây chè shan tuyết.

Ông Nguyễn Xuân Giang, Trưởng phòng NN-PTNT huyện cho biết, toàn huyện hiện có 950ha chè, trong đó gần 700ha chè shan tuyết hữu cơ. Đây là sản phẩm nông nghiệp hữu cơ đầu tiên của Việt Nam được xuất khẩu ra nước ngoài và sản phẩm “Chè Shan hữu cơ Bắc Hà” là sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 5 sao đầu tiên và duy nhất của tỉnh Lào Cai đến thời điểm hiện nay.

Vùng sản xuất chè hữu cơ trên địa bàn huyện Bắc Hà đã tạo việc làm và thu nhập thường xuyên cho trên 300 hộ dân với hơn 1.500 người, tại 04 thôn người Tày của xã Bản Liền. Tuy giá trị thu hoạch chưa cao bằng cây trồng khác (như quế), nhưng cây chè shan tuyết có tác động tới số đông người sản xuất, được coi là chuỗi sản xuất hàng hóa hoàn chỉnh, tiêu biểu, bền vững, gắn kết mật thiết giữa nông dân với doanh nghiệp và thị trường tiêu thụ suốt từ năm 2004 đến nay.

Dự kiến, vùng chè shan tuyết của Bắc Hà sẽ được mở rộng, đến năm 2025 đạt 1.500ha, tăng 803ha so với năm 2022; đồng thời thực hiện cải tạo, thay thế diện tích chè già cỗi, trồng bổ sung đảm bảo mật độ, tập trung thâm canh tăng năng suất chè kinh doanh, đặc biệt mở rộng vùng canh tác chè shan tuyết hữu cơ lên đạt 1.500ha tại 02 xã Bản Liền và Tả Củ Tỷ. Chú trọng bảo tồn diện tích chè shan tuyết cổ thụ gắn với phát triển du lịch tại xã Hoàng Thu Phố.

Thời gian qua, huyện Bắc Hà phối hợp với Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh Lào Cai cũng đã thực hiện Dự án xây dựng mô hình thâm canh chè theo hướng hữu cơ, liên kết theo chuỗi giá trị tại tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2020 - 2022. Mô hình được triển khai trên diện tích 20ha, với sự tham gia của 70 hộ dân thuộc xã Bản Liền và xã Tả Củ Tỷ, huyện Bắc Hà.

Sau 3 năm triển khai, các hộ tham gia mô hình đã có chuyển biến, nhận thức tốt trong áp dụng quy trình sản xuất chè hữu cơ. Tại vùng dự án, năng suất chè bình quân đạt 4,75 tấn búp tươi/ha/năm, tăng 30% - 35% so với năm 2019, cao hơn mục tiêu dự án 1,25 tấn/ha. Sản phẩm chè búp tươi do HTX Nông nghiệp hữu cơ Bắc Hà thu mua với giá từ 17.000 đồng/kg.

Đặc biệt năm 2022, huyện Bắc Hà hỗ trợ người dân 2 xã Bản Liền và Tả Củ Tỷ trồng mới 35ha chè shan hữu cơ. Cụ thể, tại xã Bản Liền hỗ trợ trồng 30ha với 85 hộ tham gia, xã Tả Củ Tỷ 5ha với 20 hộ tham gia, tổng kinh phí thực hiện 1,38 tỷ đồng từ nguồn vốn sự nghiệp thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Trong đó, nhà nước hỗ trợ 700 triệu đồng, còn lại là vốn đối ứng từ người dân.

Tham gia dự án, các hộ trồng chè được hỗ trợ giống, phân bón hữu cơ, kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái sản phẩm. Việc hỗ trợ mở rộng vùng trồng chè shan hữu cơ giúp khai thác tốt thế mạnh nông nghiệp tại địa phương, bảo tồn và nâng cao giá trị kinh tế cây chè shan tuyết.

Bên cạnh đó, huyện Bắc Hà chú trọng giữ gìn, phát triển vùng chè shan tuyết Bản Liền, Tả Củ Tỷ và Hoàng Thu Phố, đã và đang đem lại "lợi ích kép" khi thu hút đông đảo du khách đến với Bắc Hà, tạo động lực phát triển du lịch nông nghiệp bền vững.

Hiện toàn huyện Bắc Hà còn khoảng 40ha chè shan tuyết cổ thụ, đã sống qua nhiều thế hệ, giờ đây được đồng bào Mông, Tày, Nùng ở các xã vùng cao như Hoàng Thu Phố, Tả Củ Tỷ, Bản Liền và gần 700ha chè shan tuyết hữu cơ tập trung chủ yếu ở các xã Bản Liền, Tả Củ Tỷ, Nậm Khánh, Tả Văn Chư, Hoàng Thu Phố...

Vai trò nòng cốt của các HTX

Chè shan tuyết cổ thụ Bắc Hà vốn nổi tiếng lâu nay, nhưng nhược điểm lớn nhất là chưa có sản phẩm được chế biến, thương hiệu, tem, nhãn... chưa bài bản; thị trường tiêu thụ, giá thành thiếu ổn định, hiệu quả kinh tế còn hạn chế...

Với mong muốn tiếp giải quyết đầu ra ổn định cho sản phẩm chè shan tuyết cổ thụ, quảng bá đặc sản, thương hiệu, góp phần phát triển du lịch gắn với nông nghiệp bền vững, HTX Quang Tôm đã mạnh dạn xây dựng thành công sản phẩm OCOP 3.

Chị Sải Thị Bích Huế, Giám đốc HTX Quang Tôm (xã Tà Chải) cho biết: "Hiện nay, Bắc Hà có nguồn nguyên liệu chè shan tuyết rất dồi dào. Chúng tôi thấy rằng, những cây chè ở đây rất có giá trị nhưng chưa được khai thác đúng mức. Vì vậy, chúng tôi đã xây dựng sản phẩm OCOP để giúp bảo tồn, phát huy giá trị của sản phẩm chè shan tuyết, giúp đời sống đồng bào được nâng cao".

HTX Quang Tôm đã liên kết với các hộ dân có chè shan trên địa bàn, nhất là ở vùng chè shan tuyết cổ thụ xã Tả Củ Tỷ để thu mua chè tươi, rồi hướng dẫn bà con chăm sóc, thu hái đúng kỹ thuật. Toàn bộ các khâu từ trồng, chăm sóc, thu hoạch, chế biến của HTX đều theo tiêu chuẩn hữu cơ, đảm bảo nguyên tắc “ba không”, gồm: Không có sâu bệnh, không sử dụng thuốc BVTV và phân hóa học, không pha tạp.

Trong quá trình sản xuất, HTX luôn đặt ra mục tiêu đổi mới tư duy và phương thức sản xuất để cho ra thành phẩm những sản phẩm chè shan tuyết có chất lượng, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, vì quyền lợi và sức khỏe người tiêu dùng và bảo vệ môi trường gắn với phát triển du lịch sinh thái.

HTX Quang Tôm hiện đã xây dựng thành công và được công nhận sản phẩm OCOP tiêu chuẩn 3 sao, sản phẩm được thị trường ưa chuộng, nhất là hồng trà, bạch trà, chè đen được người tiêu dùng Hà Nội, Sài Gòn, TP Lào Cai ưa chuộng. Chính vì vậy, vừa qua, Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP tỉnh Lào Cai phân hạng sản phẩm OCOP mới đợt 2 năm 2022, đánh giá sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh cho sản phẩm chè shan tuyết của HTX.

Gia đình anh Hàng Seo Của, thôn Sỉn Chồ, xã Hoàng Thu Phố còn hơn 400 gốc chè shan tuyết từ nhiều đời trước để lại, gia đình vẫn giữ gìn, đặc biệt 3 năm qua tập trung chăm sóc khi giá búp chè tươi được thương lái đến tận nơi mua với giá đầu vụ 60 ngàn đồng/kg, chính vụ từ 45 - 60 ngàn đồng/kg, cao gấp 6 - 7 lần so với giá búp chè tươi thường, trung bình mỗi năm gia đình thu trên 10 triệu đồng từ bán chè búp tươi. "Đặc biệt trong năm 2022 này, chè tiêu thụ dễ, giá cao khi có sự kiện festival và HTX Quang Tôm thu mua, xây dựng thành công sản phẩm OCOP 3 sao", anh Hàng Seo Của phấn khởi.

Nhờ chú trọng phát triển vùng chè tuyết shan hữu cơ Bản Liền, nâng cao chất lượng chè ở các xã khác như Thải Giàng Phố, Tả Củ Tỷ, Nậm Khánh, Tả Văn Chư..., các xã đã chủ động ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với HTX Chè hữu cơ Bản Liền. Thị trường tiêu thụ thuận lợi, giá thu mua chè cao, ổn định, thị trường trong và ngoài nước, nhất là thị trường châu Âu có nhu cầu tiêu thụ cao sản phẩm hồng trà đã giúp HTX Chè hữu cơ Bản Liền tăng cường thu mua búp chè tươi có chất lượng tốt để chế biến xuất khẩu.

Nhờ đó, tình hình tiêu thụ chè ổn định, giá bán lá chè tươi năm 2022 trung bình khoảng 17.000 đồng/kg, tăng nhẹ so với cùng kỳ từ 2 - 3 ngàn đồng/kg so với năm trước. 

9 tháng đầu năm 2022, huyện Bắc Hà thu hoạch được 2.876 tấn chè búp tươi, tương đương 553 tấn chè khô, đạt 77,7% kế hoạch, giá trị thu được trên 48,8 tỷ đồng. Đây là mức cao kỷ lục trong suốt chặng đường trồng, phát triển cây chè trên miền cao nguyên trắng Bắc Hà.

Dự kiến, sản lượng búp tươi thu hái trong năm 2022 khoảng 3.700 tấn, cho thu nhập đạt trên 63,5 tỷ đồng, chiếm 5,2% tổng giá trị ngành nông nghiệp. Đây thực sự là tín hiệu vui, tạo điều kiện phát triển vùng nguyên liệu chè địa phương, giúp bà con nông dân vùng cao Bắc Hà yên tâm gắn bó với cây chè shan tuyết.