Hội quán mãng cầu: Sân chơi tiếp cận kỹ thuật

Hợp tác xã làm "bà đỡ" cho mãng cầu

Mãng cầu (na) được trồng nhiều nơi trên cả nước. Tại Tây Ninh, đặc biệt là khu vực quanh chân núi Bà Đen, nhờ thổ nhưỡng phù hợp, khí hậu ôn hoà, ban ngày nhiều nắng nhưng không quá gắt, đêm kéo dài và nhiệt độ thấp đã tạo điều kiện thuận lợi giúp cây mãng cầu ra hoa và làm trái quanh năm. Đặc biệt, mãng cầu Tây Ninh trứ danh với vị ngọt vừa phải, không gắt, trái to, hạt nhỏ, thịt dai, thơm ngát, mẫu mã đẹp, khác biệt hoàn toàn với mãng cầu trên thị trường.

Tuy nhiên, tập quán trồng mãng cầu của nhiều bà con ở Tây Ninh còn manh mún, nhỏ lẻ, tâm lý mạnh ai nấy làm, ngại chia sẻ kinh nghiệm cũng như cập nhật, vận dụng phương thức canh tác mới, hàm lượng khoa học kỹ thuật chưa cao. Bên cạnh đó, bà con còn thụ động trong việc tìm đầu ra khiến trái mãng cầu địa phương chưa phát huy được tiềm năng, lợi thế.

Sinh ra trong gia đình có gần 30 năm trồng mãng cầu tại Tây Ninh và từng làm chủ vựa mãng cầu tại chợ đầu mối Thủ Đức (TP.HCM), anh Lê Minh Trung (xã Tân Hưng, huyện Tân Châu, Tây Ninh) đã thành lập HTX Nông nghiệp Dịch vụ Minh Trung (HTX Minh Trung). Chỉ trong thời gian ngắn, HTX đã tập hợp, thu hút nhiều thành viên tham gia, xây dựng được vùng trồng mãng cầu lớn và đảm bảo đầu ra cho bà con. HTX đã gây tiếng vang khắp vùng.

Dẫn chúng tôi thăm vườn mãng cầu giữa những ngày hè nắng như đổ lửa, dưới cái nóng hơn 40 độ C nhưng vườn mãng cầu của HTX Minh Trung vẫn xanh ngắt, lúc lỉu quả. Anh Lê Minh Trung cho biết, để nâng cao giá trị mãng cầu địa phương, điều kiện tiên quyết là phải ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để giảm chi phí sản xuất. Đồng thời sản phẩm làm ra phải an toàn, đẹp, đáp ứng được thị hiếu người tiêu dùng. Ngay từ khi thành lập HTX vào năm 2022, HTX đã bắt tay vào xây dựng quy trình sản xuất bài bản theo chuẩn VietGAP, tập hợp, mời gọi những nhà vườn có đủ điều kiện tham gia vào HTX.

Hiện tại, hơn 100ha mãng cầu của 30 thành viên HTX đều áp dụng quy trình tưới tự động tiên tiến, ưu tiên sử dụng phân hữu cơ. Đối với phòng trừ sâu bệnh, HTX chỉ dùng các loại thuốc BVTV sinh học có trong danh mục cho phép, sử dụng đúng liều lượng, đúng thời gian cách ly theo quy định. Bên cạnh đó, HTX còn sử dụng các giải pháp khác như bao trái thông minh và bẫy côn trùng bằng chế phẩm sinh học.

Đặc biệt, HTX đã khắc chế được bệnh vàng lá chết nhanh trên cây mãng cầu. Bệnh thường phát sinh vào mùa mưa, hầu hết bà con nghĩ do ngập úng. Cây bị bệnh sẽ suy giảm năng suất, thậm chí khô cành, chết nhanh. Sau khi phối hợp với các viện, trường phân tích mẫu bệnh, đã xác định được tác nhân chính gây bệnh là do vi khuẩn Ralstonia Solanacearum, tên thường gọi là khuẩn héo xanh cà chua. Từ đó, HTX đã có giải pháp phòng trừ bệnh hiệu quả, toàn bộ vườn cây của HTX đảm bảo sinh trưởng, phát triển tốt trong mùa mưa và cả mùa khô.

“Nhờ áp dụng đồng bộ các giải pháp, năng suất mãng cầu của HTX đạt 20 - 30 tấn/ha, cao hơn bình quân cả nước. Trong khi đó, chi phí sản xuất giảm hơn 20%, quả mãng cầu được cải thiện về chất lượng cũng như mẫu mã và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, an toàn cho sức khỏe. Sản phẩm quả mãng cầu của HTX đã được tỉnh công nhận OCOP 4 sao. HTX đang tiến tới sản xuất theo chuẩn hữu cơ nhằm hướng tới nền nông nghiệp bền vững”, anh Lê Minh Trung chia sẻ.

Sau khi có quy trình sản xuất chuẩn, sản phẩm an toàn, đáp ứng nhu cầu thị trường, anh Lê Minh Trung còn phát huy vai trò truyền thông, sử dụng mạng xã hội cũng như các nền tảng thương mại điện tử để quảng bá sản phẩm, bán hàng trực tiếp không qua trung gian. Chỉ tính riêng trên mạng xã hội Facebook, với hội nhóm “Bán sỉ mãng cầu Na” do HTX Minh Trung trực tiếp quản lý, đã có trên 16 ngàn người theo dõi, trở thành những khách hàng thân thiết của HTX trên mọi miền Tổ quốc.

“Hiện mãng cầu của HTX được phân làm nhiều loại, bên cạnh tiêu thụ tại các chợ đầu mối, nhờ các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, thương hiệu mãng cầu của HTX đã từng bước có chỗ đứng trên thị trường. Thông qua các nền tảng này, mỗi ngày HTX phân phối 15 đến 20 tấn sản phẩm đến các cửa hàng thực phẩm trên khắp cả nước và trực tiếp đến tay khách hàng với giá cao hơn thị trường 3.000 - 5.000 đồng/kg. HTX đứng ra làm đầu mối, thành viên trực tiếp hưởng lợi, ai cũng phấn khởi”, anh Lê Minh Trung cho biết.

Tạo sân chơi cho tất cả nông dân

Bên cạnh thị trường trong nước, hiện nay, nhiều đối tác Trung Quốc cũng sang ngỏ ý hợp tác sản xuất, tiêu thụ sản phẩm với HTX Minh Trung. Theo anh Lê Minh Trung, do không trồng được mãng cầu nên hiện giá mãng cầu tại thị trường Trung Quốc dao động từ 250.000 – 300.000 đồng/kg. Từ đầu năm đến nay, HTX đã xuất được 3 đơn hàng, vận chuyển bằng đường hàng không sang thị trường Trung Quốc để đảm bảo phẩm chất lượng trái, dù chi phí cao nhưng vẫn có lời, tuy không nhiều.

Là người con của đất Tây Ninh, anh Lê Minh Trung luôn khát khao xây dựng thương hiệu mãng cầu "sạch đúng nghĩa", nâng cao giá trị sản phẩm, đem lại thu nhập xứng tầm cho nông dân địa phương. Sau thời gian nghiên cứu và được sự đồng tình của UBND tỉnh Tây Ninh, anh Lê Minh Trung đã thành lập Hội quán Mãng cầu Tây Ninh. Dù mới ra mắt nhưng Hội quán đã thu hút hơn 120 thành viên từ khắp các địa phương trong tỉnh với tổng diện tích canh tác hơn 500ha.

Anh Lê Minh Trung tâm sự: “Hội quán hoạt động dựa trên tinh thần tự nguyện của bà con nông dân. Hội quán ra đời không chỉ nhằm tạo sân chơi để nông dân chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm sản xuất, mô hình hiệu quả mà còn là kênh trao đổi giữa nông dân với chính quyền, nhà khoa học, doanh nghiệp. Qua đó giúp hội viên, nông dân nắm bắt, tiếp cận thông tin về khoa học kỹ thuật, từng bước thay đổi phương thức sản xuất, vực lại danh tiếng mãng cầu địa phương”.

Cũng theo anh Trung, mãng cầu có nhược điểm là chín rất nhanh. Do thời gian bảo quản mãng cầu không lâu nên các đơn hàng với đối tác HTX phải tính toán thật chi li về độ dài chặng đường vận chuyển để sắp xếp thời gian thu hoạch, đóng gói cho hợp lý. Chẳng hạn với chặng đường xa, phải hái trái mãng cầu hơi xanh (hái ép) để bảo đảm trái không chín sớm. Thế nhưng do bẻ sớm hơn nên chất lượng trái mãng cầu không đạt như thu hoạch đúng ngày, vỏ trái không được căng, độ dày của cơm cũng kém hơn.

“Tích hợp cả thành viên HTX và Hội quán, hiện chúng tôi đã có vùng nguyên liệu đủ lớn, sản lượng cũng tăng gấp nhiều lần. Qua nghiên cứu, mãng cầu bảo quản ở 0 - 10 độ C sẽ giữ được chất lượng tốt trong vòng 12 ngày, thích hợp với việc vận chuyển đi xa. Chúng tôi mong muốn nhà nước có chính sách hỗ trợ xây dựng kho lạnh, các nhà khoa học có thêm nhiều nghiên cứu về công nghệ bảo quản trái mãng cầu giúp quá trình sản xuất của nông dân thuận lợi hơn, giảm thiểu rủi ro”, anh Trung chia sẻ.

Theo Sở NN-PTNT Tây Ninh, mãng cầu là một trong những cây ăn trái thế mạnh của địa phương. Mãng cầu Bà Đen cũng đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý giúp khẳng định vị thế trên thị trường trong và ngoài nước.

Những năm gần đây, nhiều tổ hợp tác, HTX và mới nhất là Hội quán Mãng cầu Tây Ninh đã được thành lập. Ngoài tổ chức lại sản xuất theo hướng liên kết để cân đối cung - cầu trên thị trường, việc khép chuỗi sẽ giúp cây mãng cầu có giá trị gia tăng cao hơn.

“Theo Đề án vùng sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tỉnh Tây Ninh, mãng cầu nằm trong vùng có khả năng phát triển thành vùng nông nghiệp công nghệ cao. UBND tỉnh định hướng hỗ trợ áp dụng sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hình thành vùng chuyên canh mãng cầu. Đây cũng cơ sở pháp lý giúp nông dân và doanh nghiệp trồng mãng cầu yên tâm hơn trong sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm”, ông Nguyễn Đình Xuân, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Tây Ninh cho biết.