X-quang phổi tổn thương của bệnh nhân thời điểm can thiệp ECMO và quá trình hồi sức tích cực ban đầu cho bệnh nhân. Ảnh: Bệnh viện cung cấp.
Suy đa cơ quan do cơn bão cytokine
Ngày 10/11/2021, Bệnh viện (BV) Dã chiến 3 tầng số 16 (do y bác sĩ Bệnh viện Nhân Dân Gia Định phụ trách) tiếp nhận bệnh nhân V.Q.D, (nam, 28 tuổi) suy hô hấp nặng, viêm phổi Covid-19. Trong khi đó, bệnh nhân có bệnh nền đái tháo đường type 2 mới phát hiện, béo phì độ 3 với cân nặng 140kg và chỉ số khối cơ thể (BMI) đến 48 kg/m2.
Hội chứng cơn bão cytokine hay còn gọi là hội chứng giải phóng cytokine, thực chất là tình trạng hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với các tác nhân xâm nhập như virus gây bệnh và dẫn đến phản ứng viêm toàn hệ thống.
Các bác sĩ đánh giá đây là trường hợp có nguy cơ diễn tiến nặng nhanh vì hiện tượng tăng viêm quá mức trong Covid-19 (bão cytokine), bệnh nhân được theo dõi hồi sức liên tục, hội chẩn hội đồng chuyên môn Thành phố sử dụng kháng thể đơn dòng Tocilizumab ngay lập tức.
Tuy nhiên, 18 giờ sau nhập viện, bệnh nhân diễn tiến hội chứng nguy kịch hô hấp cấp, phải can thiệp đặt nội khí quản, thở máy xâm lấn. Tình trạng suy hô hấp bệnh nhân diễn tiến nhanh, trên một bệnh nhân béo phì nặng và tiên lượng can thiệp thủ thuật phức tạp, các chuyên gia hồi sức Bệnh viện Dã chiến 3 tầng số 16 đã can thiệp thành công ECMO (oxy hóa máu màng ngoài cơ thể) trong hơn 3 giờ.
Sau can thiệp, bệnh nhân tiếp tục diễn tiến suy đa cơ quan do bão cytokine, các chuyên gia hồi sức Bệnh viện Dã chiến 3 tầng số 16 tiến hành vừa lọc máu hấp phụ, vừa duy trì ECMO để đảm bảo chức năng các cơ quan sống còn.
Sau 1 tuần hồi sức tích cực với kỹ thuật cao, sinh hiệu bệnh nhân và chức năng các cơ quan bắt đầu hồi phục và ổn định dần, tuy nhiên, kết quả x-quang cho thấy phổi tổn thương do Covid-19 tiến triển nặng. Phổi đông đặc đến 80% thể tích khiến cho bệnh nhân phải hoàn toàn phụ thuộc vào ECMO.
Bệnh nhân được tập vật lý trị liệu, phục hồi chức năng hô hấp, vận động sau khi cai máy thở và ECMO thành công. Ảnh: Bệnh viện cung cấp.
ECMO (oxy hóa máu màng ngoài cơ thể) là một kỹ thuật hồi sức chuyên sâu, còn được gọi là phổi nhân tạo, trong đó, máu bệnh nhân được bão hoà oxy và thải CO2 ở bên ngoài cơ thể. Với can thiệp ECMO, phổi bệnh nhân được tạo điều kiện để phục hồi chức năng trong khi chờ đợi các biện pháp can thiệp điều trị đặc hiệu và chăm sóc y khoa đạt được hiệu quả tối đa.
Kì tích
TS.BS Nguyễn Hoàng Hải, Giám đốc Bệnh viện Dã chiến 3 tầng số 16 nhận định, ECMO được xem là niềm hi vọng cuối cùng của bệnh nhân viêm phổi Covid-19 nguy kịch khi thở máy xâm lấn không thành công. Dù vậy, theo y văn thế giới, béo phì bệnh lý (béo phì nặng với BMI > 40 kg/m2) được xem là yếu tố tiên lượng xấu khi can thiệp ECMO, nguy cơ xuất hiện các biến chứng và tỉ lệ tử vong cao (một số nghiên cứu ngoài nước cho thấy tỉ lệ tử vong có thể lên đến 80%-90%).
Theo Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị Covid-19 của Bộ Y tế Việt Nam đánh giá béo phì nặng (BMI >40 kg/m2) là một chống chỉ định tương đối, đòi hỏi bác sĩ phải cân nhắc cẩn thận trước khi can thiệp và phải có chiến lược theo dõi thích hợp tại trung hồi sức chuyên sâu. Quá trình chăm sóc điều dưỡng bệnh nhân ECMO có béo phì nặng rất khó khăn, đặc biệt khi xoay trở tư thế bệnh nhân, phòng ngừa loét tì đè, phòng ngừa nhiễm trùng bệnh viện, cũng như phải có chế độ dinh dưỡng vừa phù hợp nhu cầu chuyển hoá cơ bản, vừa đáp ứng tình trạng viêm/nhiễm trùng nặng”.
ThS.BS. Giang Minh Nhật, Trưởng khoa Hồi sức tích cực 1 (ICU 1) cho biết, suốt gần 3 tháng can thiệp ECMO, có những thời điểm tổn thương phổi diễn tiến nặng đến mức mặc dù được hỗ trợ ECMO hoàn toàn, oxy hóa máu bệnh nhân vẫn không đủ đảm bảo, thậm chí đe doạ tử vong.
Các buổi hội chẩn liên chuyên khoa Hồi sức tích cực, Dinh dưỡng lâm sàng, Dược lâm sàng, Hô hấp, Vật lý trị liệu được thực hiện hàng tuần với sự chỉ đạo sát sao của Ban Giám đốc Bệnh viện Dã chiến 3 tầng số 16 để đưa ra chiến lược điều trị và chăm sóc phù hợp ở từng thời điểm, đáp ứng với những diễn biến lâm sàng phức tạp của bệnh nhân.
"Tất cả thuốc men, trang thiết bị, vật tư y tế hiện đại nhất được Bệnh viện huy động nhằm hỗ trợ hồi sức chuyên sâu tối ưu nhất. Xác định đây là một trường hợp bệnh rất nặng, nguy cơ tử vong cao, các bác sĩ và điều dưỡng khoa ICU 1 đều đồng lòng, quyết tâm cứu bằng được tính mạng bệnh nhân, mặc dù hi vọng khá mong manh”, bác sĩ Nhật chia sẻ.
Vượt lên trên tất cả bằng sức trẻ và nghị lực phi thường, cùng với nỗ lực không mệt mỏi của tất cả y bác sĩ, kì tích đã xảy ra.
Trải qua gần 3 tháng thở máy xâm lấn và can thiệp ECMO phức tạp với nhiều biến chứng liên quan béo phì bệnh lý và viêm phổi Covid-19 nặng, chức năng phổi bệnh nhân bắt đầu hồi phục, bệnh nhân được cai máy thở thành công vào ngày 23/1/2022.
Dù không còn thở máy xâm lấn, nhưng chàng trai 28 tuổi vẫn phải được hỗ trợ hô hấp bằng oxy lưu lượng cao (HFNC) vì tổn thương phổi bệnh nhân vẫn còn chiếm 50% toàn bộ thể tích phổi. Lúc này, các chuyên gia vật lý trị liệu và dinh dưỡng lâm sàng bắt đầu đưa ra chiến lược phục hồi chức năng hô hấp - vận động và dinh dưỡng tăng cường, với mục tiêu đưa bệnh nhân tái hòa nhập cuộc sống bình thường càng nhanh càng tốt.
Chính sự phối hợp liên chuyên khoa đã chứng minh hiệu quả khi bệnh nhân được cai ECMO thành công và chỉ cần hỗ trợ oxy lưu lượng thấp sau 84 ngày, các vùng xẹp phổi và đông đặc trên x-quang cải thiện đáng kể.
Dịp đầu năm mới, chia sẻ về hành trình vượt qua cửa tử, chàng trai D. gửi lời cám ơn tới các y bác sĩ đã cứu mình: “Em biết tình trạng hiện tại của em đã là một kì tích, em cảm ơn tất cả các y bác sĩ đã chăm sóc em trong thời gian qua”.
Tính đến hôm nay, đã có nhiều bệnh nhân nặng và nguy kịch được y bác sĩ Bệnh viện Dã chiến 3 tầng số 16 cứu sống một cách ngoạn mục và được xuất viện ra về đón Tết.
