Ngồi trên ghế nóng CDC

Đó là lần điều trần thứ ba của Robert R. Redfield - giám đốc Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Mỹ, thành viên đảng Cộng hòa, trước một ủy ban thuộc quốc hội Mỹ trong vòng ba ngày. Hạ nghị sĩ Debbie Wasserman Schultz muốn biết ai là quan chức chịu trách nhiệm đảm bảo người dân Mỹ có triệu chứng biểu hiện được xét nghiệm SARS-CoV-2.

Hai lần, Redfield bắt đầu bằng một câu trả lời vòng vo. Hai lần đó, bà Wasserman Schultz, đảng Dân chủ, bang Florida, đều lập tức ngắt lời.

“Tôi chỉ cần một cái tên”, bà nói. “Có phải là ông không?”.

Redfield khẩn khoản nhìn sang người đàn ông gầy, lớn tuổi hơn ngồi bên cạnh.

“Tôi nghĩ đồng nghiệp của tôi cho rằng tôi nên trả lời”, bác sĩ Anthony Fauci, giám đốc Viện Quốc gia về Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm, nói. “Hệ thống hiện tại chưa thực sự đầy đủ những thứ chúng tôi cần lúc này. Đó là một sự thất bại. Hãy thừa nhận”.

Bác sĩ Redfield không phải là người bộc trực nhất trong số những chuyên gia y tế của chính quyền Tổng thống Donald Trump đang ứng phó với đại dịch Covid-19.

Redfield tỏ ra oai nghiêm, đôi khi vô cảm, lúc đứng cạnh Mike Pence mỗi khi Phó Tổng thống Mỹ họp báo trên truyền hình. Redfield tỏ ra khó nhọc khi phát biểu và nghiêng nhiều về chuyên môn.

Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) của Redfield có vai trò đặc biệt khi Mỹ ứng phó với một cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu. Tuy nhiên, CDC lại đang bị chỉ trích mạnh mẽ vì chậm triển khai xét nghiệm diện rộng SARS-CoV-2 tại các bang, cho đến tận tháng 2.

Đây là một trách nhiệm lớn khiến vài người nghi ngờ ông Redfield có phù hợp để lãnh đạo CDC. Ông từng là bác sĩ quân đội, nhà nghiên cứu có tiếng về AIDS nhưng lại không có kinh nghiệm lãnh đạo một cơ quan thuộc chính phủ khi Tổng thống Trump bổ nhiệm ông đứng đầu CDC cách đây hai năm.

Dần dần, Redfield là gương mặt duy nhất của CDC tham gia điều trần và báo cáo công khai, đối mặt sự giận dữ từ các nghị sĩ từ lưỡng đảng đang tìm câu trả lời trong bối cảnh việc hạn chế xét nghiệm đang trở thành vấn đề ngày càng nghiêm trọng.

Nhiều người còn đặt câu hỏi tại sao CDC ban đầu chỉ đưa ra tiêu chí rất hẹp để xét nghiệm - bị sốt, có vấn đề về hô hấp và trở về từ thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, nơi đại dịch bắt đầu - và có thể đã khiến nỗ lực kiểm soát dịch bệnh bị cản trở. Một trong những nguyên nhân được cho là CDC thiếu dụng cụ xét nghiệm.

“Chắc chắn, chính quyền Trump từng nhiều lần được nhắc đến vì bổ nhiệm nhân sự thiếu chuyên môn liên quan vào các vị trí quan trọng”, Chris Beyrer, giáo sư dịch tễ học tại Đại học Johns Hopkins, từng phối hợp nghiên cứu với Redfield trong nhiều năm, nói.

“Tuy nhiên, bạn sẽ không nói như vậy về Redfield. Ông ấy là người dày dạn về sức khỏe cộng đồng và từng lãnh đạo các chương trình quy mô lớn”.

Sáng 13/3, Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ thông báo Brett Giroir, trợ lý bộ trưởng về vấn đề y tế, sẽ giám sát và thúc đẩy cá nỗ lực của CDC, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA), cơ quan y tế công cộng của các bang, thành phố và phòng thí nghiệm tư nhân, để mở rộng phạm vi xét nghiệm.

“Suốt hàng chục năm, CDC xem xét, nghiên cứu hệ thống xét nghiệm và không làm gì cả”, ông Trump viết trên Twitter cá nhân. Ông cho rằng chính quyền tiền nhiệm Barack Obama đã khiến mọi thứ tồi tệ hơn.

Bạn bè lâu năm mô tả Redfield, 68 tuổi, là một người thấu đáo, tận tụy, không thoải mái dưới ánh đèn sân khấu và đang làm việc liên tục để cố vấn cho chính quyền các địa phương cách ứng phó, bảo vệ danh tiếng của CDC.

Covid-19 đang lây lan ở Mỹ. Redfield giờ đây ngày nào cũng dành hàng giờ gọi điện trao đổi với Fauci, các quan chức y tế, lãnh đạo địa phương tới đêm muộn. Ông làm việc thầm lặng, theo các cộng sự, để bảo toàn đạo đức nghề nghiệp của 11.000 nhân viên CDC, trong đó có gần 700 người đang ứng phó dịch trên thực địa.

Redfield không còn nhiều thời gian rảnh. Ông chỉ đến trụ sở CDC ở Atlanta, bang Georgia, nơi ông cùng vợ thuê một căn hộ gần nơi làm việc, và Washington, nơi ông thường xuyên được triệu tập họp và điều trần.

Redfield tốt nghiệp trường y Đại học Georgetown nhờ học bổng toàn phần của quân đội sau khi cha ông, nhà khoa học chuyên về ARN tại Viện Quốc gia về Sức khỏe, qua đời. 20 năm đầu sự nghiệp, Redfield là chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Viện nghiên cứu Quân đội Walter Reed, tập trung nghiên cứu AIDS khi căn bệnh này vẫn còn chưa được hiểu rõ và lây lan nhanh.

Giữa thập niên 80, ông là tâm điểm của một tranh cãi liên quan xét nghiệm – về tần suất quân đội cần xét nghiệm AIDS đối với các binh sĩ và cách sử dụng kết quả thu được.

Redfield ủng hộ xét nghiệm diện rộng và theo dõi để ngăn AIDS lây lan. Số khác so rằng cách trên sẽ khiến quân đội bẽ mặt hoặc khiến các binh sĩ đồng tính bị kỳ thị. Sau đó, bác sĩ này là đối tượng trong một cuộc điều tra vì đồng nghiệp nghi ngờ ông phóng đại tác dụng của một vắc xin AIDS thử nghiệm. Sau cuộc điều tra, một số số liệu cần sửa lại nhưng không tìm ra sai phạm nào.

Redfield rời quân ngũ năm 1996 để đồng sáng lập Viện Virus học tại trường y Đại học Maryland với mục đích tìm ra và phân phối phương pháp điều trị các virus mạn tính và rối loạn miễn dịch, đặc biệt là HIV. Khi Redfield rời viện, đồng sáng lập Robert C. Gallo mô tả ông là người đóng góp chính trong thiết lập các chương trình đối phó HIV, hepatitis C ở thành phố Baltimore và các khu vực khác tại bang Maryland.

Trong hai năm đầu lãnh đạo CDC, Robert R. Redfield giúp thuyết phục Tổng thống Trump thực hiện mục tiêu đầy tham vọng là chấm dứt lây nhiễm HIV ở Mỹ vào năm 2030 thông qua tăng cường nỗ lực ngăn chặn và điều trị bệnh nhân. Ông cũng là người lên tiếng kêu gọi giải quyết tình trạng nghiện thuốc giảm đau nhóm opioid và quá liều. Con trai ông suýt tử vong vì quá liều opioid và gia đình phải chật vật tìm cách chữa.

Khi khủng hoảng virus Corona bùng phát, Redfield phải dựa vào chuyên môn của những người khác ở CDC. Một số người hoài nghi có phải tính tuân thủ kỷ luật và cách tiếp cận vấn đề từ khi trong quân ngũ của Redfield đã làm chậm trễ quy trình triển khai xét nghiệm virus corona tại Mỹ.

Redfield nhiều lần nhấn mạnh vai trò của CDC là cung cấp phương pháp xét nghiệm cho các cơ quan y tế bang và địa phương hơn là cho các phòng thí nghiệm tư nhân.

Theo quy trình, CDC sẽ phát triển phương thức chẩn đoán và trình FDA xem xét. Khi được phê duyệt, CDC sản xuất cho hệ thống phòng khám công. Đồng thời, phương thức sẽ được các phòng khám tư sao chép để sử dụng. Với SARS-CoV-2, bộ dụng cụ xét nghiệm của CDC bị nhiều phòng khám công trả lại vì “không hiệu quả”.

Redfield vẫn chưa thể lý giải bộ dụng cụ xét nghiệm gặp vấn đề gì, chỉ mô tả là khi nhà thầu sản xuất hàng loạt, “sai sót” đã xảy ra. Số khác nói vấn đề nằm ở chính CDC và cơ quan này đã chờ quá lâu trước khi thông báo cho các cơ sở y tế.

“Tôi vẫn không hiểu vì sao chúng ta không sử dụng phương thức được cả thế giới đang dùng thay vì tự nghiên cứu”, thượng nghị sĩ Bill Cassidy, đảng Cộng hòa, bang Louisiana, nói ngày 12/3. “Nếu cần giải quyết tình trạng quan liêu, giờ chính là lúc để hành động. Tôi không chắc CDC đang làm việc này”.