Tự bỏ tiền túi ra mua sắm trang phục, nhạc cụ… để truyền dạy cho thế hệ trẻ điệu múa cổ “Con đĩ đánh bồng”, ông cũng là người đâu tiên đưa điệu múa này vào trường học. Đó là nghệ nhân Triệu Đình Hồng (thôn Triều Khúc, xã Tân Triều, huyện Thanh Trì, Hà Nội). 
Nghệ nhân Triệu Đình Hồng
Ông có thể cho biết rõ hơn về điệu múa trai giả gái đặc biệt này?
Điệu múa “Con đĩ đánh bồng” có nguồn gốc từ truyền thuyết về Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng sau khi thắng giặc Đường ở thành Tống Bình (làng Triều Khúc bây giờ), ông chọn nơi đây làm đại bản doanh để quân nghỉ ngơi, dưỡng sức và tập luyện. Trong quân ngũ không có phụ nữ nên một số binh lính giả trai thành gái để múa nhằm khích lệ tinh thần binh sĩ.
Điệu múa bồng ra đời từ đó và có truyền thống hơn 12 thế kỷ. Và điệu múa "Con đĩ đánh bồng” đã trở thành một tiết mục diễn xướng trong những hình thức nghệ thuật dân gian được lưu truyền và có những bản sắc riêng. Không giống như những loại hình nghệ thuật truyền thống khác, điệu múa này chỉ nhằm mục đích phục vụ cho việc tế lễ Thánh làng Triều Khúc (mỗi năm hai lần là tháng Giêng và tháng tám âm lịch). Vì là điệu múa phục vụ trong việc tế lễ nên rất cầu kì, từ việc lựa chọn những người tham gia múa bồng, đó nhất định phải là nam giới đến trang phục biểu diễn. Khi lễ rước kiệu bắt đầu, đội múa bồng mặc váy yếm đào, trang điểm khăn mỏ quạ y như những người con gái thôn quê. Phía trước bụng mỗi người đeo một cái trống dài gọi là trống bồng.
Lúc biểu diễn, nam diễn viên vừa dùng hai tay đánh trống "bung bung” vào hai bên trống và nhảy múa uốn éo, lẳng lơ, mắt lúc nào cũng phải liếc ngang, liếc dọc, ve vãn những thanh niên rước kiệu. Động tác nổi bật nhất của điệu múa là khi hai "đĩ" tựa lưng vào nhau, lả lướt đầy vẻ hạnh phúc làm mê đắm người xem.
Điệu múa "Con đĩ đánh bồng"
Việc tuyển chọn những trai làng tham gia điệu múa này có khó không, thưa ông?
Những năm trước quả thực là rất khó, vì đi múa thế này có kinh phí hỗ trợ đâu, tất cả là nhờ vào cái tâm của mọi người. Hiện đội múa bồng làng Triều Khúc có gần 20 người, trong đó người trẻ nhất là 21 tuổi và người cao tuổi nhất là tôi. Các đôi múa kết hợp rất nhuần nhuyễn, say mê và yêu đời.
Được biết, ông đã vận động để đưa múa bồng vào trường học?
Vâng. Giờ thanh niên làng Triều Khúc tham gia múa bồng không ít, nhưng không phải ai cũng một lòng thủy chung với điệu múa. Để điệu múa cổ trường tồn, tôi nghĩ mình là người đi trước phải dành hết tâm huyết, kinh nghiệm truyền đạt lại cho các em.
Không chỉ thành lập đội múa của làng, tôi cũng đề nghị với UBND xã, rồi Ban giám hiệu trường THCS Tân Triều để đưa múa bồng vào giảng dạy trong trường từ năm 2010. Việc đưa múa bồng vào dạy trong giờ học Văn - Thể của trường tôi không đòi hỏi bất kỳ một khoản kinh phí nào, mỗi kỳ học tôi tình nguyện lên lớp 45 tiết dạy cho học sinh.
Nói chung các cháu nam lúc đầu rất ngại tham gia, phải thuyết phục nhiều các cháu mới mạnh dạn múa. Giờ thì đội múa bồng của trường THCS Tân Triều đã mạnh lắm rồi, đã tham gia nhiều hội diễn văn hóa nghệ thuật của huyện Thanh Trì, của TP Hà Nội và đều đoạt giải.
Con gái không được múa vì quy định từ xa xưa là chỉ có trai mới được múa, một phần nữa là vì sợ họ sẽ mang điệu múa bồng của ông cha ra khỏi lũy tre làng.
| "Bà con trong làng cũng quyên góp một phần để chúng tôi duy trì điệu múa cổ của làng. Tôi thuyết phục vợ bỏ tiền của mình ra để mở lớp, không chỉ phục vụ việc trà nước, chúng tôi còn mua quần áo, đạo cụ, phấn son... Hơn 40 năm gắn bó và truyền nghề cho nhiều thế hệ trong làng, tôi chỉ mong muốn duy nhất là múa bồng - một loại hình nghệ thuật dân gian đã tồn tại từ hàng ngàn năm nay ở Triều Khúc được nhiều người biết đến hơn", ông Triệu Đình Hồng. |
