Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa

'Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa' là sự thấu hiểu và sự cảm thông của nhà văn – nhà báo Đỗ Bảo Châu hướng về những người nông dân chất phác.

Nhà văn – nhà báo Đỗ Bảo Châu (12/1/1946 – 4/11/2021) là một cây bút gắn bó mấy mươi năm với sự tồn tại và phát triển của báo Nông Nghiệp Việt Nam. Ông không chỉ mang đến cho bạn đọc những bài điều tra sắc sảo và cẩn trọng, mà ông còn tạo ra dấu ấn riêng trên báo Nông Nghiệp Việt Nam bằng thiên truyện dài kỳ “Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa” đáo để và hài hước.

“Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa” được nhà văn – nhà báo Đỗ Bảo Châu ký hai bút danh Tú Sườn và La Quán Gió, có ngầm ý trào lộng bản thân là hậu sinh của Tú Xương và La Quán Trung. Mà sự thật thì “Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa” đã chứng minh điều ấy, vì ông viết với điệu cười chua cay kiểu Tú Xương và tình tiết chương hồi kiểu La Quán Trung.

“Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa” từng được độc giả báo Nông Nghiệp Việt Nam theo dõi hào hứng và say mê. Thậm chí, nhiều bà con vùng sâu, vùng xa còn lưu trữ để dành đọc cho nhau nghe sau những buổi lên nương lên rẫy, như một món quà tinh thần thú vị. Yếu tố nào đã làm nên giá trị hấp dẫn kỳ lạ của “Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa”? Đó là sự thấu hiểu và sự cảm thông của nhà văn – nhà báo Đỗ Bảo Châu hướng về những người nông dân chất phác.

Thông qua hình tượng nhân vật Cả Tĩn, “Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa” phơi bày bi hài kịch của những kẻ nhẹ dạ và cả tin, khi va chạm với thực tế xô bồ đô thị đầy chiêu trò tinh quái và bịp bợm. Cả Tĩn nhẹ dạ vì lương thiện, cả tin vì nhân hậu. Cả Tĩn bị lừa gạt nhiều lần, nhưng không oán hận tình đời và không chối bỏ tình người. Những trớ trêu mà Cả Tĩn nếm trải, khiến độc giả cười ra nước mắt, nhưng dứt tiếng cười lại thấy đồng cảm xót xa và trìu mến gần gũi.

Nhà văn – nhà báo Đỗ Bảo Châu cả đời luôn giữ quan niệm về nghề cầm bút “để lại nhân cách, cũng là tác phẩm”. Và khi ông đã rời xa cõi nhân gian này, đồng nghiệp và công chúng đều nhận ra, ông không chỉ để lại nhân cách mà còn để lại tác phẩm. Chỉ riêng “Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa”, đã khẳng định tấm lòng của ông với những người nông dân cần cù và thua thiệt. Ông bao dung sự yếu đuối của họ, ông cổ vũ sự hăm hở của họ và ông nâng đỡ sự trong sáng của họ.

Để tưởng nhớ nhà văn – nhà báo Đỗ Bảo Châu, báo Nông Nghiệp Việt Nam xin giới thiệu lại một số trích đoạn đáng nhớ từ thiên truyện dài kỳ “Nhà quê ra tỉnh diễn nghĩa”.

HỒI THỨ BẢY

“Ê xua” xúp – Một chuyến mua khôn

“Sú vớ nia” quần – Hai lần bán dại

Theo dõi các hồi trước, bạn đọc đã biết: bác Cả Tĩn của chúng ta vẫn đang bị bác Cả gái quản thúc tại gia, không cho bác được ra tỉnh, dù có một lý do chính đáng nào đó.

Vậy mà đùng một cái bác Cả gái – rất vui vẻ – hủy ngay lệnh cấm vận (hành) đối với bác Cả giai. Chuyện gì lạ vậy? Số là sau khi nuôi cua xuất khẩu trúng lớn, bác Cả giai được bầu là lão nông làm VAC giỏi nhất huyện. Và, thật là bất ngờ đến sửng sốt – bác được đi tham quan ở tận nước ngoài. Thế mới biết cuộc đời cũng lắm bước ngoặt. Ai có thể ngờ một lão nông đặc… nhà quê, lại được đi lên tỉnh tận bên Tây? Người ta còn bình luận, nếu không có lệnh “cấm vận” của bác gái, thì chưa chắc bác Cả giai được đổi đời như vậy. Cũng có thể!

Mặc dù người Việt của chúng ta đã “cầy nát” mảnh đất Liên Xô (xin mở ngoặc là hồi bác Cả đi, thì vẫn còn gọi là Liên Xô) nhưng với bác Cả, thì quả là hồi hộp vì lần đầu được “cấy”. Bác cũng rất lo lắng vì chưa đi Tây bao giờ, ngôn ngữ bất đồng, không biết tính sao.

Thực ra, nỗi lo của bác Cả hơi thừa. Bởi vì bác đi là đi theo đoàn, mà đoàn thì hầu như ai cũng giống bác – nghĩa là cũng “mù chữ Tây” như bác. Với lại giao dịch gì đã có trưởng đoàn. Cần hỏi gì, đã có phiên dịch. Nói chung là chưa gặp trở ngại đáng kể. Và sau những ngày đầu choáng ngợp vì nhà cao tầng, vì ô tô dầy đặc, vì cửa kính cửa gương bóng nhoáng… bác Cả của chúng ta cũng quen dần, thậm chí còn có thể dạo chơi một mình trên đường phố, hoặc rẽ vào một quán giải khát, điểm tâm nào đó. Lắm khi cũng không cần tiếng nói làm gì. Cứ ra hiệu là ai cũng hiểu. Thế mới biết, ngôn ngữ tay vẫn hiện đại hơn cái ngôn ngữ mồm. Điều này, chỉ khi được đi Tây, bác Cả mới hiểu ra. Đúng là “đi một ngày đàng, học một sàng khôn” vậy.

Một lần, quá mải dạo phố, bác Cả không kịp về để ăn bữa trưa. Vốn đã hơi quen, bác liền rẽ vào một cửa hàng ăn uống cạnh đường, đĩnh đạc ngồi vào ghế một cách rất tự tin. Chưa ngồi nóng chỗ, một anh “bồi” đã đến bên, nói một tràng dài mà bác chẳng hiểu mô tê. Tuy vậy, bác Cả cũng đoán được rằng anh ta hỏi bác cần món ăn gì. Bác chợt nhớ ra cái tên quen thuộc ai cũng biết, bèn lớn tiếng hô: “Súp!”. Nghe thấy thế, anh “bồi” hơi cúi xuống, “Bờ ra xi bơ” và đi ngay. Chỉ lát sau, một bát súp đã được bày trước mặt bác Cả.

Đang đói ngấu, bác Cả vội xúc một thìa đầy đưa lên miệng. Ối cha mẹ ơi! Thì ra đó là một món nửa cơm, nửa cháo. Bác Cả đành nhắm mắt nhắm mũi nuốt cho hết. Đúng lúc ấy, ngay bàn bên cạnh, bác Cả thấy một ông Tây đang xơi ngon lành miếng thịt thơm phức. Bác thèm lắm, nhưng không biết tên món đó là gì, bèn cố đợi thời cơ. May sao, ông Tây đã vẫn anh bồi đến và hô “Ê xua”, anh bồi vội vàng đi liền, rồi lát sau đã đem đến miếng thịt nữa thơm phưng phức.

Bây giờ thì bác Cả đã biết món ấy là gì rồi. Bác bèn vẫy anh bồi đến và dõng dạc hô: “Ê xua”. Anh bồi tròn mắt ngạc nhiên biến mất. Hai phút sau xuất hiện, đặt ngay ngắn trước mặt bác bát súp còn đầy hơn lúc nãy. Bác Cả giật mình, toát mồ hôi. Thì ra, cái tiếng “Ê xua” là “một lần nữa” chứ không phải tên gọi món thịt nướng nọ. Ấy chính là vụ “mua khôn” lần thứ nhất của bác Cả.

Lần thứ hai là trước hôm ra về, bác Cả tính mãi không biết mua quà gì. Sau cùng, bác mới nhớ ra thằng “nối dõi tông đường” của bác chỉ ao ước cái quần bò mốc diện tết. Kể ra nếu chỉ ở nhà, bác đã cho nó ăn roi rồi. Nhưng đằng này, bác lại đi Tây. Vậy thì… vậy thì…

Bác Cả đành cắn rang, đi mua cho cậu ấm cái quần bò. Bác vội vã đi chọn đúng kích cỡ và nhất là đồ Tây chính hiệu. Gớm! Cái hàng của Tây có khác, cái chỉ khâu mác dán và mùi thơm nó cũng khác hẳn hàng nội. Thôi! Cũng là để an ủi một chuyến đi Tây (lắm phần cay cực hơn là sung sướng) và chiều lòng cậu “ấm sứt vòi”.

Ấy tui lắm nỗi cay cực, nhưng khi về nhà, bác Cả thật hởi lòng hởi dạ vì gần như cả làng đến chia vui. Trong nhà thì vui nhất là cậu ấm, thứ đến là bác Cả gái. Cậu ấm nhà ta, chả biết nếp tẻ gì, mặc béng ngay cái quần vào và diễn đi khắp xóm. Nào ngờ, đến chiều, thằng bé bỗng chạy về, mặt ỉu xìu xìu. Nó cởi phắt cái quần và ném lên giường:

- Con ứ mặc nữa đâu. Chị Hồng con bác Lục bảo đây là quần nội. Chính loại hàng mà nhà máy chị ấy sản xuất để xuất khẩu đi Tây…

Bác Cả choáng người, cầm cái quần lên soi. Hai cô con gái cũng chạy lên dòm. Tinh mắt, các cô phát hiện ra đúng là hàng Tây “rởm” thật. Cái thằng Tây sản xuất tại… Việt Nam. Bác Cả gieo phịch người xuống ghế. Thì nào ai có ngờ. Ai có ngờ bác lại bị mua… khôn lần nữa.

Thế thực là:

Đã tưởng một “đòn” thì bớt dại

Ai dè hai “quả” vẫn chưa khôn.

Muốn biết chuyện bác Cả lên tỉnh lần sau ra sao, xin xem hồi sau sẽ rõ.

LA QUÁN GIÓ

ĐỖ BẢO CHÂU