Jude Smith, một nhà sinh vật học tại Khu bảo tồn Động vật Hoang dã Quốc gia Muleshoe bên ngoài Muleshoe, Texas, nhìn vào một đống cát lớn bị dồn lại sau một cơn bão bụi. Ảnh: AP.
Trong nhiều thập kỷ, vùng Texas Panhandle (Hoa Kỳ) bao phủ bởi màu xanh lá cây của bông, ngô và lúa mì. Các giếng nước hút một nghìn gallon nước (1 gallon = 3,78 lít) mỗi phút từ tầng chứa nước Ogallala dường như không đáy, cho phép nông dân canh tác bất chấp những đợt khô hạn thường xuyên và cái nóng mùa hè.
Nhưng bây giờ nông dân phải đối mặt với tình thế khó khăn. Nguồn nước ngầm duy trì sinh kế cho nhiều thế hệ đang biến mất, điều này đã tạo ra một vấn đề khác trên khắp các vùng đồng bằng phía Nam nước Mỹ: Khi không có đủ mưa hoặc nước ngầm để nảy mầm cây trồng, đất có thể bị cuốn trôi - giống như nó đã xảy ra trong sự kiện các cơn bão bụi (Dust Bowl) những năm 1930.
“Chúng tôi đã lãng phí nước”, Tim Black, một nông dân trong vùng nói, nhớ lại cách người nông dân tưới tiêu khi còn nhỏ.
Ông của Black có thể tiếp cận nước bằng máy đào hố sau. Bây giờ, Black may mắn hút được 50 gallon mỗi phút từ giếng áp suất cao, sâu khoảng 122 mét. Ông mua nước đóng bình cho gia đình vì nước giếng bị nhiễm mặn.
Nguy cơ cạn kiệt các tầng chứa nước
Vấn đề không phải chỉ xảy ra ở Ogallala. Các tầng chứa nước tại Thung lũng Trung tâm của California cho đến tại Ấn Độ và Trung Quốc đang bị cạn kiệt. Nhưng Ogallala rộng hơn 280.000 km2 - một trong những tầng chứa nước lớn nhất thế giới - rất quan trọng đối với nông dân và chủ trang trại ở một số khu vực của tám bang đồng bằng.
Amy Kremen, Giám đốc dự án tại Dự án Nông nghiệp phối hợp nước Ogallala do Bộ Nông nghiệp Mỹ USDA tài trợ cho biết khu vực này sản xuất gần 1/3 cây trồng và vật nuôi hàng hóa của Mỹ, ảnh hưởng đến các ngành nông nghiệp khác, các doanh nghiệp nhỏ, giá trị đất đai và cơ sở thuế cộng đồng.
Nhưng bởi vì nước không dễ dàng hồi phục ở hầu hết các khu vực, nếu nước cạn kiệt, có thể mất hàng trăm, nếu không muốn nói là hàng nghìn năm để hồi phục.
Và ở Texas, cùng với các vùng của New Mexico và Oklahoma, nước đang biến mất nhanh hơn những nơi khác trong tầng chứa nước High Plains. Mưa ít thường xuyên do biến đổi khí hậu có nghĩa là nước ngầm thường xuyên là lựa chọn duy nhất cho nông dân khiến họ đối mặt với các lựa chọn khó khăn.
Một số nông dân đang trồng các loại cây cần ít nước hơn hoặc đầu tư vào hệ thống tưới tiêu hiệu quả hơn. Những người khác, như Black, đang thay thế cây trồng bằng vật nuôi và đồng cỏ.
Và thêm nhiều nông dân phục hồi đất bằng trồng các loại cỏ bản địa có thể xanh tốt dù lượng mưa nhỏ nhất và phát triển những bộ rễ dày đặc giữ đất tại chỗ.
Nick Bamert, chủ công ty hạt giống có trụ sở tại Muleshoe, chuyên về các loại cỏ bản địa, cho biết: “Có một lý do mà Mẹ Thiên nhiên chọn những loài thực vật đó ở những khu vực đó. Các giống bản địa... sẽ tồn tại vì chúng đã trải qua mùa đông lạnh nhất và mùa hè khô nóng nhất".
Black, từng trồng chủ yếu là ngô, nay trồng loại cỏ này ở các góc ruộng của mình, làm đồng cỏ cho đàn gia súc đang phát triển và làm cây che phủ giữa các hàng lúa mì và cỏ hàng năm.
Ông hy vọng rằng việc chuyển đổi sang chăn nuôi gia súc sẽ cho phép con trai lớn nhất của ông, Tyler, tồn tại lại trên mảnh đất mà ông bà của Black đã bắt đầu cày cấy cách đây 100 năm. Con trai nhỏ của ông, Trent là một nhà phân tích dữ liệu gần Dallas.
"Ở đây quá khó khăn và không có nước", Black nói.
Mất đất canh tác
Cỏ khô nứt nẻ dưới chân khi Jude Smith nhìn ra Khu bảo tồn Động vật Hoang dã Quốc gia Muleshoe, được thành lập trong thời kỳ Đại suy thoái và thời kỳ các cơn bão bụi càn quét nước Mỹ (Dust Bowl) để bảo tồn đồng cỏ bản địa và ba hồ có mạch nước.
Tới giữa tháng 5, mọi thứ trông như chết đi vì hầu như không có mưa trong một năm.
Smith cho biết: Mưa có thể không làm mực nước ngầm dâng cao nhiều. Nhưng thảo nguyên bản địa sẽ trở nên sống động dù chỉ là có mưa nhỏ giọt.
Trong khi cỏ không phải bản địa chết trong thời gian hạn hán, cỏ bản địa vẫn sống, với rễ sâu 4,6 mét giúp giữ đất.
Mưa xuất hiện trong mùa hè này, khoảng 0,4 mét cho đến nay. Smith nói, các hồ của Khu bảo tồn đầy nước và các suối bắt đầu hoạt động trở lại. Trong khi đó, các đồng cỏ bản địa sinh sôi.
Black, chủ khu đất Muleshoe, cho biết mưa mùa hè không làm giảm bớt những lo lắng lâu dài về nước ngầm và hạn hán. Đã quá muộn để giúp cây vụ xuân nảy mầm, và nông dân vẫn tiếp tục phải tưới nước.
Nhà khí tượng học Brad Rippey của USDA cho biết gần như chắc chắn Texas Panhandle sẽ tiếp tục chịu những đợt hạn hán kéo dài đã diễn ra trên khắp khu vực Tây Nam trong 20 năm.
Những người nông dân đã gọi cho Smith để hỏi xem liệu Khu bảo tồn có thể mua đất của họ hay không dù không được phép.
"Mọi người đều biết rằng ... nước sẽ cạn kiệt", Smith nói khi lái xe qua những trang trại bỏ hoang, những gốc cây đánh dấu những ngôi nhà đã bỏ hoang từ lâu và các thiết bị tưới tiêu rỉ sét.
Khu vực Dust Bowl
Theo một nghiên cứu năm 2020, hơn một nửa diện tích đất hiện đang được tưới tiêu ở các khu vực phía tây Texas, đông New Mexico và Oklahoma Panhandle có thể bị mất đi vào cuối thế kỷ này - với 80% diện tích biến mất vào năm 2060.
USDA đã xác định khu vực Dust Bowl bao gồm các phần của Colorado, Kansas, New Mexico, Oklahoma và Texas dễ bị xói mòn nghiêm trọng do gió và cần ưu tiên bảo tồn các đồng cỏ.
Đồng tác giả nghiên cứu Meagan Schipanski, phó giáo sư về khoa học đất và cây trồng tại Đại học bang Colorado, cho biết với lượng mưa ít hơn, nông dân sẽ cần dùng nước ngầm còn lại đ trồng cỏ bản địa nhằm tránh rơi vào tình trạng các cơn bão bụi.
Hiện việc trồng lại đồng cỏ bản địa gặp khó khăn do thiếu nước.
Người nông dân vẫn có thể tồn tại nhờ các chương trình bảo hiểm và bảo tồn cây trồng của liên bang nhưng canh tác đất thường có lợi hơn so với việc chính phủ trả tiền để bảo tồn hoặc khôi phục đồng cỏ.
"Điều đang bị đe dọa", Kremen nói, "là sức sống của các cộng đồng sống phụ thuộc vào nguồn nước này và các thị trấn đang khô cạn và bị thổi bay".
