Ở các khu vực miền đông và miền nam gần chiến tuyến, nông dân Ukraine vẫn làm việc trên đồng ruộng bất chấp bom đạn nguy hiểm tính mạng. Ảnh: AP
Nhẽ ra các nhà kho của ông Oleksandr Chubuk tầm này phải rộng chỗ để chờ vụ thu hoạch lúa mì vụ đông rồi xuất khẩu. Thay vào đó, hiện các bồn chứa lúa mì của gia đình ông ở miền trung Ukraine vẫn chất đầy ngũ cốc vụ trước mà không thể vận chuyển vì chiến tranh.
Trên các cánh đồng lúa mì đã chín. Chẳng bao lâu nữa, đường chân trời sẽ giống như lá cờ Ukraine, một biển vàng bên dưới bầu trời xanh. Ông Chubuk kỳ vọng sẽ thu hoạch được 500 tấn, nhưng lần đầu tiên trong 30 năm làm nông dân, ông đang không biết phải làm gì với nó.
“Hy vọng là điều duy nhất tôi chờ đợi”, ông Chubuk nói.
Theo Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, cuộc xung đột kéo dài đã khiến khoảng 22 triệu tấn ngũ cốc bị kẹt lại trong nước. Và cuộc khủng hoảng ngày càng nghiêm trọng đối với quốc gia được mệnh danh là “giỏ bánh mì của châu Âu” về xuất khẩu lúa mì, ngô và dầu hướng dương.
Với việc các cảng ở Biển Đen của Ukraine đang bị phong tỏa, số phận của vụ thu hoạch sắp tới ở Ukraine đang bị đặt nhiều dấu hỏi. Tổ chức Nông lương Liên Hợp quốc (FAO) cho biết, chiến tranh đang gây nguy hiểm cho nguồn cung lương thực tại nhiều quốc gia đang phát triển và có thể làm trầm trọng thêm nạn đói toàn cầu, lên tới 181 triệu người.
Tính đến trước khi nổ ra xung đột (ngày 24/2/2022), Ukraine vẫn xuất khẩu bình quân từ 6 đến 7 tấn ngũ cốc mỗi tháng. Nhưng theo Chủ tịch Hiệp hội Ngũ cốc Ukraine Mykola Horbachov, tính đến hết tháng 6 nước này mới chỉ xuất khẩu được 2,2 triệu tấn. “Nhiều nông dân Ukraine đang đứng trước nguy cơ phá sản. Họ đang phải đối mặt với tình huống khó khăn nhất kể từ khi giành được độc lập vào năm 1991”, ông Horbachov nói.
Hiện Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cho biết, giới chức nước này đang làm việc với Liên Hợp quốc, Ukraine và Nga nhằm tìm giải pháp cho các hành lang an toàn ở Biển Đen để khai thông đường vận chuyển lúa mì.
Một nông dân Ukraine thu gom đầu đạn rocket trên cánh đồng lúa mì của gia đình cách vùng Dnipropetrovsk chừng 10 km hôm 4/7/2022. Ảnh: AP
Trong khi đó Ukraine vẫn đang tìm các giải pháp thay thế kém hiệu quả hơn để xuất khẩu ngũ cốc, ít nhất là sang châu Âu, với chỉ khoảng 30% các chuyến hàng xuất khẩu đi qua ba cảng trên sông Danube ở phía tây nam đất nước.
“Quốc gia này cũng đang cố gắng vận chuyển ngũ cốc qua 12 cửa khẩu biên giới với các nước châu Âu, tuy nhiên các xe tải phải xếp hàng trong nhiều ngày và cơ sở hạ tầng của châu Âu chưa thể tiếp nhận một lượng ngũ cốc lớn”, ông Horbachov cho biết.
Cuộc xung đột cũng khiến chi phí vận chuyển tăng cao. Hiện giá giao lúa mạch vụ mới năm nay đến cảng Constanta gần nhất của Romania đã là 160 đến 180 USD/tấn, tăng từ 40 đến 45 USD. Tuy nhiên, người nông dân chỉ thực nhận được chưa đầy 100 USD mỗi tấn do phải bán sản phẩm làm ra qua thương nhân trung gian.
“Hầu hết các hộ nông dân đều đối diện nguy cơ phá sản rất sớm. Nhưng họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc bán ngũ cốc của mình rẻ hơn giá thành sản xuất”, ông Horbachov nói.
Thậm chí không phải tất cả nông dân đều có thể bán được ngũ cốc của họ. Trước cuộc xung đột, ông Chubuk có thể bán một tấn lúa mì từ trang trại vùng Kyiv của mình với giá 270 USD nhưng giờ ông ấy không thể tìm được người mua dù chỉ ở mức 135 USD/tấn.
Không bán được hàng hóa đồng nghĩa là không có tiền, nhưng vụ thu hoạch trước mặt đang là thách thức mới. Ông Horbachov nói: “Nông dân Ukraine cần phải mua phân bón, hạt giống, dầu diesel và trả lương. Họ không thể in ra tiền".
Ước tính Ukraine có khoảng 65 triệu đến 67 triệu tấn trữ lượng ngũ cốc thương mại, mặc dù 20% trong số đó hiện đang ở các vùng lãnh thổ do quân đội Nga chiếm đóng. Năng lực của nông dân có thể dự trữ từ 20 đến 25 triệu tấn, nhưng đa số cũng đều nằm trong các khu vực chiến sự.
Căng thẳng dự báo sẽ còn lên cao hơn nữa vào cuối tháng 9 tới, khi mùa vụ thu hoạch ngô và hướng dương bắt đầu, nông dân Ukraine sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu năng lực lưu trữ nông sản.
Ukraine đã có một mùa vụ ngũ cốc kỷ lục vào năm ngoái, với tổng sản lượng 107 triệu tấn. Nhiều chuyên gia tính toán, niên vụ năm nay thậm chí có thể còn đạt cao hơn.
