Nông nghiệp tuần hoàn là hướng đi bắt buộc

Ngày 23/5, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (KNQG) phối hợp cùng Sở NN-PTNT Hà Nam tổ chức Diễn đàn Khuyến nông@nông nghiệp với chủ đề “Giải pháp sản xuất nông nghiệp theo hướng kinh tế tuần hoàn”.

Xu thế bắt buộc

Diễn đàn được tổ chức nhằm tạo môi trường rộng mở để các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, HTX, hộ nông dân trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm trong việc tổ chức sản xuất, chuyển giao công nghệ, bàn các giải pháp sản xuất nông nghiệp theo hướng kinh tế tuần hoàn. Từ đó, góp phần nâng cao nhận thức, thay đổi thói quen canh tác lạc hậu, hướng tới hạn chế sử dụng tài nguyên, giảm phát thải nhà kính, ô nhiễm môi trường và gia tăng giá trị sản phẩm.

Theo bà Hạ Thúy Hạnh, Phó Giám đốc Trung tâm KNQG: Kinh tế tuần hoàn là quá trình sản xuất theo chu trình khép kín thông qua việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ sinh học, công nghệ hóa lý. Các sản phẩm, phế phụ phẩm sẽ được sử dụng, tái chế, làm nguyên liệu đầu vào cho quá trình sản xuất, chế biến nông, lâm, thủy sản, tạo ra sản phẩm an toàn, chất lượng cao, giảm lãng phí, thất thoát, hạn chế tối thiểu lượng chất thải, tăng hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường.

Nguyên tắc cơ bản của kinh tế tuần hoàn là tất cả các phế thải của quá trình sản xuất trước đều được xem là nguồn tài nguyên, nguyên liệu của các quy trình sản xuất sản phẩm tiếp theo. Các yếu tố trong hệ thống sản xuất nông nghiệp tuần hoàn bao gồm: Tuần hoàn chất hữu cơ, chất dinh dưỡng, nước, năng lượng và vật liệu nhựa.

Theo bà Hạnh, nông nghiệp tuần hoàn trên thực tế đã tồn tại lâu đời ở Việt Nam trong các hệ thống canh tác: Vườn - ao - chuồng (VAC), vườn - ao - chuồng - rừng (VACR), xen canh, gối vụ... Trong đó, chất thải của chăn nuôi phục vụ trồng trọt, phụ phẩm trồng trọt được sử dụng làm thức ăn cho chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản. Một số năm gần đây, hệ canh tác lúa - cá, lúa - tôm và tôm - rừng ngày càng phát triển. Các hệ canh tác này vừa tuần hoàn xét về mặt dinh dưỡng vừa thích ứng với biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Tuy nhiên, để kinh tế tuần hoàn được nhân rộng, thực sự đi vào sản xuất và đời sống xã hội, còn rất nhiều vấn đề về cơ chế, chính sách, nhận thức, thói quen canh tác, phát triển nông nghiệp tuần hoàn gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường... cần phải được tháo gỡ.

Tại Diễn đàn, các đại biểu đã thảo luận sôi nổi những vấn đề xoay quanh việc phát triển kinh tế tuần hoàn. Theo đó, các ý kiến đều đi đến thống nhất: Muốn nâng cao hiệu quả, giá trị sản xuất, giảm phát thải khí nhà kính bắt buộc phải làm kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, phát triển kinh tế tuần hoàn trong giai đoạn hiện nay phải gắn chặt với việc ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ, máy móc, thiết bị hiện đại.

Bên cạnh đó, phải xây dựng được các chuỗi liên kết sản xuất, trong đó phân định rõ vai trò của từng thành tố, tiến tới chuyên môn hóa, hệ thống hóa. Ngoài ra, cần tiếp tục hoàn thiện, nâng cao nhận thức cho người sản xuất về kinh tế tuần hoàn, bởi lẽ có nhận thức đúng thì mới có thể hành động đúng.

Tiết kiệm 40% chi phí

Trong khuôn khổ Diễn đàn, các đại biểu đã đến thăm mô hình phát triển kinh tế tuần hoàn của anh Đặng Xuân Nam, thôn Trần Xá, xã Nguyên Lý (Lý Nhân, Hà Nam) với quy mô 30 ha, là một điển hình về sự kết hợp hài hòa, khoa học giữa chăn nuôi và trồng trọt để giảm chi phí sản xuất, tăng lợi nhuận, bảo vệ môi trường.

Anh Nam chia sẻ: Hiện tại, anh đang nuôi hơn 30 bò sữa, trồng húng quế làm nguyên liệu ép tinh dầu, trồng cỏ voi, ngô sinh khối, chuối.... Do đó, lượng chất thải từ quá trình sản xuất hàng ngày rất lớn, gây áp lực cho việc đảm bảo vệ sinh môi trường.

Qua quá trình tìm hiểu, học tập anh biết đến việc phát triển sản xuất kinh tế tuần hoàn, sau khi áp dụng vào mô hình của mình đã cho những kết quả rất khả quan.

Theo anh Nam, phân thải từ chăn nuôi bò, thân cây sau thu hoạch, bã ép tinh dầu... đều được sử dụng men vi sinh ngâm ủ làm phân bón để trồng húng quế, ngô sinh khối, cỏ voi. Những cây trồng này quay lại trở thành thức ăn cho chăn nuôi bò của gia đình và bán cho các hộ trong vùng. Nhờ đó, nếu tính toán chi ly, gia đình anh tiết kiệm được 40% chi phí sản xuất so với sử dụng hoàn toàn bằng việc mua nguyên liệu từ bên ngoài. Đặc biệt, trong bối cảnh giá thức ăn chăn nuôi, phân bón... đều tăng cao như hiện nay, việc phát triển kinh tế tuần hoàn đã giúp anh đứng vững. 

Tuy nhiên theo anh Nam, chi phí đầu tư, thời gian, công lao động, máy móc thiết bị phục vụ cho phát triển kinh tế tuần hoàn lớn. Do đó, muốn nhân rộng được mô hình này cần phải có cơ chế, chính sách hỗ trợ bước đầu cho các hộ sản xuất.

Theo Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, nhà nước đóng vai trò kiến tạo, hình thành hành lang pháp lý minh bạch, ổn định, thuận lợi để thu hút doanh nghiệp, các tổ chức ngành nghề, người dân tham gia. Trong đó, xác định doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm và là hạt nhân nòng cốt.

Nhà nước tạo môi trường kinh doanh thông qua cơ chế, chính sách phát triển công nghệ "sạch", tái sử dụng, tái chế chất thải. Chất thải phải trở thành nguồn tài nguyên trong nền kinh tế ở cả khía cạnh sản xuất và tiêu dùng. Có chính sách ưu tiên các doanh nghiệp đầu tư công nghệ tái chế một số phụ phẩm nông nghiệp có giá trị cao.

Bên cạnh đó, tiếp tục nâng cao nhận thức của các cơ quan quản lý nhà nước về nông nghiệp, các doanh nghiệp và nông dân về kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. Cần xây dựng chiến lược truyền thông về mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp (vai trò, lợi ích, nội dung, tiêu chí, cách thức thực hiện...). Từ đó, đẩy mạnh tuyên truyền qua các phương tiện thông tin đại chúng, các chương trình đào tạo phù hợp với từng đối tượng, địa bàn...