Ổn định giá lúa: Liên kết doanh nghiệp - nông dân cần 'thực chất'

Giá lúa lên xuống thất thường

2 tháng đầu năm 2025, giá lúa tại ĐBSCL có xu hướng giảm mạnh so với cùng kỳ 2024 (thời điểm giá lúa tăng đột biến). Sang đầu tháng 3, giá lúa lại có xu hướng tăng giảm đan xen ở một số chủng loại, như giống lúa IR50405 tươi dao động từ 5.500-5.700 đồng/kg (tăng 2,8%), trong khi lúa OM18 tươi lại giảm khoảng 10%, còn 6.300-6.600 đồng/kg.

Ghi nhận của PV Báo Nông nghiệp Việt Nam tại xã Trường Thắng, huyện Thới Lai, TP Cần Thơ, anh Dương Văn Siêu vừa thu hoạch hơn 5 ha lúa đông xuân, với năng suất gần 9 tấn/ha. Lúa giống Jasmine được thương lái thu mua với giá 6.500 đồng/kg, còn Đài Thơm 8 là 6.400 đồng/kg. Con số này thấp hơn 1.200 đồng/kg so với năm trước, nhưng đã trở về mức ổn định trước đợt tăng đột biến năm 2024. Nhờ áp dụng cơ giới hóa và quy trình canh tác giảm chi phí, anh Siêu vẫn có lợi nhuận khoảng 30-32 triệu đồng/ha.

Tại huyện Châu Thành A, tỉnh Hậu Giang, anh Nguyễn Văn Thanh Trang (ấp 6B, xã Tân Hòa) cũng vừa thu hoạch 1 ha lúa OM18. Lúa của anh được thương lái đặt cọc từ đầu vụ với giá 6.200 đồng/kg, thấp hơn năm trước 1.600 đồng/kg. Dù một số hộ xung quanh bán được giá cao hơn (6.400-6.500 đồng/kg), anh vẫn phải chấp nhận vì cả ấp chỉ có một thương lái thu mua. Sau khi tính toán chi phí, anh thu về lợi nhuận khoảng 25 triệu đồng/ha.

Trước câu chuyện giá lúa biến động qua mỗi vụ, ở góc độ người sản xuất, anh Dương Văn Siêu cho rằng giải pháp giúp nông dân bớt khó khăn khi thị trường lúa gạo biến động là cần có một mức giá sàn thu mua lúa của nông dân. Chẳng hạn, vụ đông xuân thời tiết thuận lợi, lúa đẹp, chất lượng cao, định giá lúa cho vụ này khoảng 7.500-7.800 đồng/kg; vụ hè thu và thu đông điều kiện bất lợi hơn, có thể thu mua giá thấp hơn từ 6.800-7.000 đồng/kg.

Liên kết doanh nghiệp - HTX chưa căn cơ

Mới đây, tại Hội nghị về sản xuất, tiêu thụ lúa gạo và tình hình hạn hán, xâm nhập mặn vùng ĐBSCL đầu năm 2025 do Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì, ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An trăn trở, gạo Việt Nam ngày càng khẳng định vị thế trên thị trường thế giới. Tuy nhiên, một nghịch lý vẫn tồn tại: dù chất lượng gạo được nâng cao, nhưng giá trị chưa thực sự được phản ánh đúng mức.

Theo ông Bình, vấn đề cốt lõi nằm ở chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ chưa chặt chẽ. Do đó, ông nhấn mạnh sự cần thiết của việc triển khai nhanh Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao để đảm bảo giá lúa ổn định, không chỉ dừng lại ở mức thử nghiệm mà phải thực hiện ngay.

Đồng quan điểm trên, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Nguyễn Ngọc Hè cho rằng, hiện nay, doanh nghiệp có nhiều hợp đồng liên kết với HTX nhưng chỉ mang tính chất hợp đồng mua bán, chưa căn cơ, ràng buộc lẫn nhau cũng như chia sẻ lợi ích và khó khăn. Các bộ ngành liên quan cần cung cấp thông tin thị trường thường xuyên để nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp chủ động định hướng, điều chỉnh sản xuất.

Riêng khó khăn của các doanh nghiệp lúa gạo ở Cần Thơ, ông Hè kiến nghị Ngân hàng Nhà nước xem xét mở rộng hạn mức và thời gian cho vay. Bởi việc thu mua lúa cần số tiền lớn khi vào chính vụ, nếu không có nguồn vốn tín dụng, doanh nghiệp khó duy trì chuỗi liên kết bền vững.