Lãnh đạo Sở KH-CN Thanh Hoá kiểm tra, đánh giá ruộng sản xuất dưa nếp thương phẩm bằng giống mới phục tráng. Ảnh: Hải Tiến.
Vừa qua, Sở KH-CN tỉnh Thanh Hoá đã phối hợp với Viện Nghiên cứu Rau quả (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) tổ chức đánh giá và nghiệm thu mô hình sản xuất giống dưa chuột nếp trên địa bàn.
Ông Nguyễn Văn Thịnh, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Hà Trung (Thanh Hoá) cho biết, giống dưa chuột nếp được gieo trồng ở địa phương từ gần 100 năm nay, chất lượng quả ăn rất ngon, vị ngọt mát, hương thơm nhẹ. Tuy nhiên do sản xuất quá lâu ngày, giống đã bị thoái hoá, giảm năng suất chất lượng và nhiễm nhiều loại sâu bệnh khó phòng trừ. Trước thực trạng đó, theo đề nghị của huyện huyện Hà Trung, Sở KH-CN Thanh Hoá đã triển khai Đề tài "Nghiên cứu phục tráng, Phát triển giống dưa chuột nếp đặc sản của huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hoá".
Đề tài nghiên cứu được triển khai ở vụ đông 2023 với tổng diện tích thực hiện 7ha, trong đó có 1ha sản xuất hạt giống dưa chuột nếp phục tráng, 6ha trình diễn sản xuất dưa chuột nếp thương phẩm an toàn hàng hóa theo hướng VietGAP. Địa điểm triển khai đề tài nghiên cứu tại 3 xã gồm Hà Lĩnh, Hà Long và Hà Giang (huyện Hà Trung). Nguồn giống đưa vào trồng gồm giống dưa chuột nếp bản địa (mới phục tráng bởi các nhà khoa học của Viện Nghiên cứu Rau quả) và đối chứng (giống dưa nếp chưa phục tráng).
Vườn dưa chuột nếp giống mới phục tráng luôn sạch bệnh. Ảnh: Hải Tiến.
Bà Nguyễn Thị Tuyên ở xã Hà Lĩnh trồng 1.950m2 dưa chuột nếp mới phục tráng cho sản lượng 9.000kg quả, bán được 162 triệu đồng, lợi nhuận đạt hơn 39 triệu đồng, hiệu quả sản suất tăng cao 20 – 25% so với đổi chứng. Cây dưa sinh trưởng, phát triển khoẻ, ít sâu bệnh hại, năng suất, chất lượng quả vượt trội so với vườn trồng bằng giống dưa nếp cũ, bán sỉ tại vườn được 18.000 – 20.000 đồng/kg.
Bà Mai Thị Hồng, một hộ dân khác trồng giống dưa chuột nếp mới phục tráng cũng nhận xét giống dễ canh tác theo hướng VietGAP vì không bị chết xanh, héo vàng, nhất là bệnh do nấm phấn trắng. Theo bà Hồng, những năm trước, trồng bằng hạt giống chưa phục tráng, nhà vườn nào cũng bị chết xanh và héo vàng với tỷ lệ 40% số cây trên ruộng, nấm phấn trắng cũng gây hại tới 70% số lá dưa trên cây.
Vụ đông này, bà Hồng trồng 1.000m2 dưa chuột nếp (giống đã phục tráng) theo hướng VietGAP, thu hoạch được 5.000kg quả, trừ mọi chi phí đầu tư còn lãi hơn 20 triệu đồng.
Ruộng đối chứng (trồng giống chưa phục tráng) bị nhiễm rất nhiều sâu bệnh. Ảnh: Hải Tiến.
"Trồng dưa VietGAP phải bỏ vốn đầu tư cao hơn đáng kể so với cách làm truyền thống do giá các loại thuốc bảo vệ thực vật sinh học đều rất đắt, công chăm sóc nhiều hơn vì phải kiểm tra đồng ruộng thường xuyên để phun phòng trừ sớm khi vết bệnh chớm phát sinh hoặc sâu hại đang tuổi 1 thì hiệu quả của thuốc mới đạt cao", bà Hồng bổ sung.
TS Trịnh Văn Suý, Phó Giám đốc Sở KH-CN Thanh Hoá đánh giá, dưa chuột nếp tại mô hình ở các xã Hà Long, Hà Lĩnh và Hà Giang đã đạt được mục đích, yêu cầu đề ra. Trong đó, phục tráng thành công giống dưa chuột nếp đặc sản của huyện Hà Trung có đủ các đặc tính ưu tú của giống bản địa cổ truyền như chất lượng sản phẩm cao, có hương thơm hấp dẫn, năng suất trung bình đạt 45 - 50 tấn/ha, giống có khả năng chống chịu tốt, đặc biệt là khả năng chống chịu các bệnh nguy hiểm do nấm, virus và vi khuẩn gây hại.
Bên cạnh đó, đề tài nghiên cứu còn xây dựng được mô hình sản xuất dưa chuột nếp thương phẩm an toàn hàng hóa theo hướng VietGAP, cho giá trị thu nhập cao và mô hình sản xuất hạt giống dưa chuột nếp đặc sản. Thời gian tới, Sở KH-CN Thanh Hóa sẽ tiếp tục chỉ đạo các địa phương trên địa bàn triển khai kết quả của đề tài ra diện rộng.
Ths Lê Thị Tình (Viện Nghiên cứu Rau quả) thu hạt giống dưa nếp phục tráng. Ảnh: Hải Tiến.
Ông Hoàng Đình Thoả, Giám đốc HTX Nông nghiệp 3 Hà Lĩnh cho hay, huyện Hà Trung có khoảng 150ha cây dưa chuột, trồng chủ yếu vào vụ đông tại các xã Hà Giang, Hà Lĩnh và Hà Long. Việc phục tráng thành công giống dưa chuột nếp đặc sản của địa phương không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, giá trị thu nhập cho nhà nông mà còn có ý nghĩa lớn về sức khoẻ và môi trường dân sinh, giúp giảm thiểu sâu bệnh hại, giảm thuốc bảo vệ thực vật phun trên cây dưa, góp phần duy trì sự cân bằng sinh thái.
Chủ nhiệm Đề tài, Ths Lê Thị Tình (Viện Nghiên cứu Rau quả) cho biết, để phục tráng thành công giống dưa chuột nếp Hà Trung, từ năm 2021, các nhà khoa học của Viện đã thu thập hạt giống dưa bản địa, gieo trồng rồi chọn những cá thể xuất sắc nhất cho nhân dòng, sau tiếp tục lọc dòng, bồi dưỡng dòng để cho ra giống dưa bản địa đặc sắc nói trên.
Ths Tình khuyến cáo, giống dưa chuột nếp mới phục tráng có thể thoái hoá trở lại, nếu nhà nông bón phân không cân đối, sử dụng nhiều hoá chất kích thích sinh trưởng hoặc bón quá ngưỡng phân hoá học so với quy trình kỹ thuật đã được tập huấn, đào tạo.
