Vụ ĐX 2009 – 2010, các doanh nghiệp trên cả nước đã tiến hành sản xuất hạt giống lúa lai F1 với diện tích rất lớn. Tuy nhiên do ảnh hưởng của thời tiết bất thuận nên đã có nhiều diện tích giống bị ảnh hưởng đến chất lượng. Ngày 22/4, tại Đăk Lăk, Cục Trồng trọt đã tổ chức hội nghị đánh giá tình hình sản xuất hạt lai F1 vụ ĐX 2010 và triển khai kế hoạch sản xuất vụ mùa.
Diện tích tăng mạnh
Do tình hình khan hiếm hạt giống lúa lai vụ ĐX 2009 – 2010, nên các DN phải nhập khẩu hạt giống lúa lai với giá rất cao. Chính vì vậy Bộ NN-PTNT đã hỗ trợ theo hướng ưu tiên sản xuất hạt lai F1 trong nước nên diện tích SX giống vụ này tăng mạnh. Báo cáo của Cục Trồng trọt cho biết, vụ ĐX năm nay, các đơn vị kinh doanh giống trên cả nước đã sản xuất được gần 1.800ha hạt lai F1, cao hơn 200ha so với cả năm 2009. Riêng tỉnh Quảng Nam và Đăk Lăk diện tích hạt lai F1 đã chiếm khoảng 70% tổng diện tích SX giống lúa lai cả nước vụ này. Trong đó Đăk Lăk có diện tích 447ha chủ yếu là lúa lai 3 dòng (417ha) còn lại là lúa lai 2 dòng. Còn tại Quảng Nam diện tích sản xuất hạt lúa lai F1 đạt tới 900ha, diện tích lúa lai 2 dòng chiếm 700ha và có 200ha là lúa lai 3 dòng. Bên cạnh đó diện tích sản suất dòng bố mẹ cũng tăng hơn năm trước, đạt 47,5ha dòng mẹ và 9,4ha dòng bố đáp ứng sản xuất hạt lai F1 được khoảng 4.000ha cho vụ tới.
Cùng với diện tích sản xuất hạt lai F1 tăng, theo Cục Trồng trọt, chúng ta cũng đã bước đầu xác định được những vùng sản xuất gồm: Quảng Nam, Bình Định, Đăk Lăk, Hải Phòng, Nam Định, Thanh Hoá, Lào Cai… Đặc biệt, các tỉnh Lào Cai, Đăk Lăk, Quảng Nam đã lập dự án xây dựng vùng chuyên sản xuất hạt giống lúa lai với quy mô 1.000ha/tỉnh. Đây sẽ là vùng chuyên canh sản xuất lúa lai ổn định để cung cấp nhu cầu hạt giống cho người dân trong nước… Ông Ngô Văn Giáo, Chủ tịch Hiệp Hội thương mại giống cây trồng Việt Nam cho biết: Để chúng ta đảm bảo được 70% hạt giống lúa lai F1 cung cấp cho nhu cầu của người dân thì cần phải mở rộng vùng sản xuất hạt giống đối với Tây Nguyên không chỉ tập trung tại Đăk Lăk mà phát triển tại cả Gia Lai, Kon Tum… Đồng thời phải có chính sách đầu tư cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh phục vụ yêu cầu sản xuất hạt lai…
Thời tiết bất thuận
Ông Trần Văn Khởi, Trưởng phòng Cây lương thực, Cục Trồng trọt đánh giá: Qua kiểm tra thực tế trên đồng ruộng chúng tôi nhận thấy các tổ hợp lúa lai 3 dòng tại Quảng Nam và Đăk Lăk sinh trưởng, phát triển tốt, bố mẹ trổ bông trùng khớp, sâu bệnh được quản lý, độ thuần đảm bảo, khả năng cho năng suất cao. Còn đối với diện tích sản xuất hạt lai hệ 2 dòng do dòng mẹ dễ bị ảnh hưởng từ biến động của nhiệt độ thời tiết nên đã gặp rất nhiều khó khăn. Tại Quảng Nam với diện tích lúa lai 2 dòng đạt gần 700ha nhưng do ảnh hưởng của đợt không khí lạnh cuối tháng 3 nên dòng mẹ đang trong thời kỳ phân hoá đòng từ bước 4 – 6, gặp thời tiết lạnh dưới ngưỡng 24oC khiến cây mẹ hữu dục đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng hạt giống, một số diện tích phải loại bỏ làm thóc thương phẩm. Theo ông Khởi thì đây là hiện tượng thời tiết bất thường mà trên 30 năm qua chưa từng thấy xuất hiện tại Quảng Nam.
Tương tự, Đăk Lăk cũng bị ảnh hưởng. Ông Vương Mân, Giám đốc Trung tâm Sản xuất giống lúa lai Ea Kar cho biết: Tại huyện Ea Kar chúng tôi đã sản xuất hạt lai được 7 năm, qua quá trình sản xuất cho thấy năng suất đều đạt từ 3 – 4,5 tấn/ha/vụ. Vụ ĐX năm nay, 447ha lúa F1 trên địa bàn đa số phát triển tốt, tuy nhiên do thời tiết nắng nóng đã ảnh hưởng đến sự phát dục của lúa mẹ nên diện tích trỗ lệch pha chiếm khoảng 20% diện tích gồm các giống 3 dòng Nhị ưu 838 và Sán ưu, thời gian thời gian lệch pha lên tới 10 ngày. Những diện tích này năng suất bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Với lúa lai 2 dòng, PGS.TS Nguyễn Thị Trâm cho hay: Mặc dù diện tích lúa lai TH3 – 3 tại Ea Kar không lớn, nhưng qua kiểm tra đồng ruộng chúng tôi thấy cũng xuất hiện tình trạng lúa mẹ hữu dục do ảnh hưởng của thời tiết.
Kết luận hội nghị, TS Nguyễn Trí Ngọc, Cục trưởng Cục Trồng trọt đã nêu ra những biện pháp để chương trình sản xuất hạt giống lúa lai F1 phát triển bền vững. Theo đó phải xây dựng được đề án phát triển lúa lai giai đoạn 2011 – 2015 trên cơ sở tập trung các ý kiến của các đơn vị sản xuất giống lúa lai và của các địa phương. Nhanh chóng xây dựng được vùng tập trung sản xuất hạt lai F1 và bố mẹ tại Đăk Lăk, Quảng Nam, Lào Cai, đây là việc làm rất quan trọng để thu hút các doanh nghiệp, các thành phần kinh tế cùng tham gia đầu tư sản xuất hạt giống phục vụ sản xuất đại trà. Tập trung xây dựng và hình thành công nghệ sản xuất hạt lai F1 tại các vùng sản xuất tập trung, nhưng cũng cần mở rộng ra những địa phương khác để tận dụng vùng sinh thái phù hợp. Cục Trồng trọt cho biết: Kế hoạch sản xuất lúa lai của các đơn vị sản xuất giống trong vụ mùa 2010 đạt khoảng 1.500ha, tăng 50% so với vụ mùa 2009, sản lượng ước đạt 4.000 tấn hạt lai F1 cung cấp cho sản xuất.
Bên cạnh đó các doanh nghiệp sản xuất hạt giống lúa lai phải chia sẻ hài hoà lợi ích và lấy mục tiêu đảm bảo lợi ích cho người sản xuất là yếu tố quyết định nếu không người nông dân sẽ không phấn khởi trong việc sản xuất hạt giống lúa lai F1. Các cơ quan khoa học nhanh chóng xây dựng và hoàn chỉnh quy trình nghiên cứu và quy trình kỹ thuật sản xuất hạt giống lúa lai F1 cho từng loại giống khác nhau. Cơ quan quản lý nhà nước thực hiện đầy đủ bản quyền tác giả cho các tổ chức và cá nhân nghiên cứu, chọn tạo các loại giống nói chung và giống lúa lai nói riêng… Đối với vùng bị thiệt hại sản xuất lúa lai 2 dòng do thời tiết gây ra tại Quảng Nam trong vụ ĐX năm nay cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành chức năng của Trung ương, doanh nghiệp và chính quyền cơ sở để tháo gỡ khó khăn.
