Hệ thống canh tác tôm - lúa đang phát triển mạnh tại các tỉnh ven biển ĐBSCL, tạo ra sản phẩm sạch, an toàn theo tiêu chẩn VietGAP, GAP, hữu cơ là nền tảng để các tỉnh xây dựng thương hiệu gạo và thủy sản chất lượng cao cho vùng này.
Nâng cao giá trị hàng hóa
PGS.TS Phạm Văn Dư, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết: Tiềm năng và lợi thế của việc phát triển hệ thống canh tác tôm - lúa ở khu vực ĐBSCL là rất lớn. Quy mô SX có thể đạt đến 200.000 ha. Hiện tại, diện tích tôm - lúa ở khu vực ĐBSCL đã phát triển được khoảng 160.000 ha, dự kiến đến năm 2015 đạt 180.000 ha, đến năm 2020 ổn định diện tích 200.000 ha. Khi đó sẽ đóng góp thêm khoảng 800.000 tấn lúa trong tổng sản lượng của vùng.
Mặt mạnh của việc SX tôm - lúa là tạo ra sản phẩm sạch, an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, GAP, hữu cơ sẽ nâng cao giá trị hàng hóa cho cả tôm và lúa. Hệ thống canh tác tôm - lúa hạn chế sử dụng hóa chất độc hại, sử dụng tài nguyên nước hợp lý theo từng thời điểm và mùa trong năm; không tạo nên những mâu thuẫn trong việc sử dụng nước. Sử dụng hợp lý và hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, thích ứng với điều kiện tự nhiên, thời tiết khí tượng thủy văn.
Sản phẩm lúa gạo trong vùng SX tôm - lúa không chỉ là sản phẩm ăn được mà còn gắn liền với ý chí và tính thích nghi cao của cư dân ven biển; là tập quán sinh sống và sẽ hình thành những làng nghề truyền thống trong tương lai.
Kiểm tra mô hình tôm - lúa VietGAP
Thực tế, từ năm 2004 đến nay, 32 hộ dân ở 2 ấp Rạch Sâu và Xẻo Cạn ở xã cù lao Long Hòa, huyện Châu Thành (Trà Vinh) đã tham gia SX lúa sạch theo phương pháp hữu cơ trên diện tích 20 ha. Lúa của bà con được Cty TNHH Dịch vụ - du lịch Hồng Tín ở TP.HCM bao tiêu toàn bộ sản phẩm với giá cao hơn giá lúa thị trường khoảng 30%. Mô hình này, ngoài tăng giá trị lợi nhuận trên cùng diện tích từ tôm - lúa còn góp phần bảo vệ môi trường sinh thái trong vùng.
Bà Phan Thị Thu Sương, PGĐ Sở NN-PTNT Bến Tre nói: SX luân canh tôm - lúa là mô hình mang tính bền vững, ổn định và cần nhân rộng để nông dân thực hiện. Con tôm, hạt lúa đều sạch do không sử dụng thuốc BVTV nhiều nên chất lượng cao. Bến Tre hiện có hơn 6.600 ha luân canh tôm - lúa, năng suất lúa đạt từ 4 - 4,5 tấn/ha; sản lượng tôm nuôi trung bình từ 350 - 400 kg/ha/năm, tăng từ 20 - 30% so với những đồng đất nuôi chuyên tôm không trồng lúa.
Trong đó, mô hình xen canh tôm càng xanh - lúa đã phát triển được 380 ha, luân canh tôm thẻ chân trắng - lúa hoặc tôm sú 6.269 ha. Mô hình đã giúp nhà nông có thể khai thác một cách hiệu quả cả nguồn nước trong hai mùa mặn - ngọt. Giá trị hàng hóa trên cùng diện tích đều tăng, lợi nhuận trồng lúa từ 13 - 14 triệu đ/ha, thu nhập từ nuôi tôm càng xanh từ 20 - 24 triệu đ/ha; nâng tổng thu nhập của mô hình tôm - lúa đạt từ 33 - 38 triệu đ/ha.
Cần sự hỗ trợ
Để đảm bảo mô này phát triển bền vững và cho ra những sản phẩm sạch, rất cần sự hỗ trợ của các cấp chính quyền về cơ chế, chính sách cho bà con để đầu tư cơ sở hạ tầng, tổ chức lại SX theo mô hình hợp tác, áp dụng quy trình SX an toàn theo VietGAP, GAP... Cần quan tâm đến chuỗi giá trị SX lúa gạo nhằm đảm bảo lợi nhuận cho nông dân làm lúa sạch. Mô hình lúa - tôm được người nông dân, nhà khoa học đang khẳng định là mô hình SX bền vững, mang lại hiệu quả kinh tế cao.
PGS.TS Phạm Văn Dư nói: Việc khai thác và phát huy SX lúa - tôm cần được tiếp tục thực hiện với những định hướng rõ về quy hoạch vùng, giống lúa, chất lượng tôm và khai thác các hoạt động SX khác như rau, màu và các loại thủy sản để gia tăng thu nhập cho người dân. Trong đó cần chú ý đến thời vụ, chất lượng giống lúa, phương pháp canh tác theo VietGAP, GAP và xây dựng thương hiệu vùng SX lúa - tôm.
| Việc phát triển SX tôm - lúa bền vững tận dụng đất nước và sử dụng tối ưu các nguồn lực sẽ góp phần tăng thu nhập cho nông dân, đồng thời mở ra một thị trường tiêu thụ nông sản chất lượng cao, góp phần làm phong phú nguồn nông sản xuất khẩu và tăng cường giá trị sản phẩm hàng hóa cho một bộ phận nông dân trong vùng ĐBSCL. |
Các tỉnh Cà Mau, Kiên Giang, Sóc Trăng và Bạc Liêu đã có quy hoạch diện tích SX tôm - lúa thì căn cứ theo đó định hướng và điều chỉnh phát triển cho phù hợp. Các tỉnh Long An, Tiền Giang, Trà Vinh chưa có quy hoạch thì cần sớm làm và định hình vùng SX tôm lúa ổn định để có kế hoạch và đầu tư lâu dài.
Mặt khác, khi các tỉnh đã có quy hoạch vùng lúa - tôm thì cần nhanh chóng xây dựng thương hiệu gạo theo các tiêu chuẩn VietGAP, Global GAP và các loại GAP khác, gạo hữu cơ. Thương hiệu gạo không chỉ xây dựng với thị trường trong nước mà cần phải mở rộng với thị trường xuất khẩu phù hợp. Theo đó, mỗi tỉnh chọn một địa chỉ SX lúa thuận lợi với những giống lúa đặc biệt hoặc đặc sản kết hợp cùng doanh nghiệp xây dựng vùng nguyên liệu theo các định hướng VietGAP, GAP hoặc hữu cơ... dựa trên cơ sở xây dựng cách đồng mẫu lớn; xây dựng thương hiệu gạo và tìm đối tác, thị trường tiêu thụ ổn định, lâu dài.
Diện tích SX tùy theo mức độ và thị trường tiêu thụ, khởi điểm có thể là 50 ha và mở rộng dần diện tích theo lộ trình phát triển thương hiệu. Sở NN-PTNT cùng các đơn vị chuyên môn nên phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp tiêu thụ gạo xây dựng các chương trình, dự án kết hợp kinh phí từ hai nguồn (nhà nước và doanh nghiệp) để xây dựng vùng nguyên liệu và thương hiệu gạo.
