Triển lãm vừa khai mạc vào ngày 14/5 tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia (Hà Nội).
“Sen trên cổ vật” là triển lãm chuyên đề nhằm giới thiệu cho công chúng trong và ngoài nước tìm hiểu, khám phá vẻ đẹp của biểu tượng hoa sen trong tâm thức người Việt.
Triển lãm chia thành 5 mảng trưng bày gồm: Sen trên cổ vật cung đình triều Nguyễn, sen trong nghệ thuật Phật giáo, sen trên vật liệu kiến trúc, sen trong đời sống xã hội và tranh thêu đề tài hoa sen. Toàn bộ cổ vật đều thuộc niên đại từ thế kỷ VII - IX tới thời Nguyễn (1982 - 1945).
“Sen là loài hoa biểu trưng cho sự cao quý, vẻ đẹp thanh khiết vươn lên từ bùn đất như chính con người Việt Nam. Hơn nữa, trong Phật giáo sen lại là biểu tượng cho giá trị đạo đức và tinh thần bất nhiễm.
Nên từ lâu trong tâm thức nhiều người Việt, sen được xem là loài quốc hoa cao quý. Ca ngợi hoa sen là công việc lâu nay của người làm nghệ thuật.
Còn chúng tôi, muốn đem đến cho giới học giả và công chúng một cái nhìn khác hơn về sen, cái nhìn gần gũi và mộc mạc”, TS. Nguyễn Đình Chiến, Phó Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, chia sẻ.
Còn nhà sử học Dương Trung Quốc cho biết: “Những triển lãm thế này cho thấy sự bất công của chúng ta đối với loài hoa nhiều biểu tượng này. Tôi không bàn đến việc là quốc hoa hay không. Nhưng rõ ràng đây là đề tài nghệ thuật giàu ý nghĩa nhất với người Việt.
Chậu hình lá sen thời Nguyễn
Trong khi các linh vật có hẳn những triển lãm, những hội thảo quy mô hoành tráng thì chúng ta lại lãng quên mất sen.
Như bạn thấy đấy, chỉ mỗi Bảo tàng Lịch sử đã sở hữu trên trăm cổ vật có sen, vậy thì số lượng đó còn nhân lên bao nhiêu nữa trong đời sống. Triển lãm này cũng là cách chúng ta tìm lại chỗ đứng cho sen Việt trong lịch sử”.
Hơn 100 hiện vật của “Sen trên cổ vật” đã làm ngạc nhiên giới nghiên cứu và công chúng vì sự đa dạng và phổ biến của loài hoa này trong các cổ vật. Đồng thời, triển lãm cũng phác họa lịch sử phát triển của nghệ thuật tạo hình và trang trí gắn với biểu tượng hoa sen trong dòng chảy văn hóa Việt.
Đặc biệt, tại mảng “Sen trên cổ vật cung đình triều Nguyễn” với bộ sưu tập hiện vật là đồ ngự dụng được chế tác từ những chất liệu quý hiếm như ngọc, vàng, bạc, ngà…
Dưới bàn tay tài hoa, khéo léo của những người thợ, hình tượng hoa sen được khắc họa hết sức tinh xảo, mềm mại làm cho các đồ dùng của Hoàng gia trở nên sang trọng, quý giá từ đồ thờ cúng.
Chính hình ảnh về sen đã làm nên sự sang trọng cho các cổ vật, ngay cả những đồ dùng sinh hoạt thường ngày như chân nến, bình hoa…
Ngoài ra, triển lãm còn đem đến cho người xem một góc nhìn khác về sen. Đây là đề tài được mặc định cho những cổ vật ở nơi cao sang như cung đình, đền chùa. Nhưng với “Sen trên cổ vật”, loài hoa này còn hiện hữu rất đa dạng trong cuộc sống thường nhật qua đồ dùng sinh hoạt hằng ngày.
Lư hương trang trí hoa sen thời Lê
Nhiều cổ vật được khắc chìm các lớp cánh sen trên xương gốm cả trong lòng và phía ngoài bát, đĩa.
Một số cổ vật bình, ấm, chân đèn, hũ, thống, thạp… được trang trí đắp nổi nhiều lớp cánh sen trên nắp, cổ và chân tạo nên vẻ đẹp thanh thoát, tao nhã, quý phái. Và theo tiết lộ của BTC, tất các cổ vật này đều là độc bản.
| “Chúng ta có thể học được cả lịch sử với triển lãm này. Chỉ mỗi chế tác hoa sen thôi là chúng ta có thể thấy rõ cả văn hóa và con người Việt Nam qua mỗi trang sử. Như thời Trần, hình tượng hoa sen được thể hiện một cách sinh động, khoáng đạt với cách nhìn hiện thực hơn thời Lý. Ở thời Lê, Nguyễn, hình tượng hoa sen lại được bố cục chặt chẽ nhưng vẫn linh hoạt với các hình khối sắc nét… Bạn đừng nghĩ đơn giản sen nào cũng như nhau. Mỗi thời kì lịch sử, hoa sen lại biến tấu những vũ điệu khác nhau khiến cho thế hệ mai sau như chúng ta phải ngạc nhiên ngỡ ngàng”, nhà sử học Dương Trung Quốc. |
