Thấm thía với thẻ vàng IUU

Thông quan lâu, chi phí tăng

2 năm qua, do ảnh hưởng của thẻ vàng IUU, xuất khẩu hải sản sang EU đã giảm sút thấy rõ.

Tàu đánh bắt xa bờ

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký VASEP, năm 2018, xuất khẩu hải sản sang EU chỉ đạt gần 390 triệu USD, giảm 6,5% so với 2017. 8 tháng đầu năm năm nay, xuất khẩu hải sản sang EU tiếp tục chững lại khi chỉ đạt 251 triệu USD, giảm 0,3% so với cùng kỳ năm ngoái.

Do kim ngạch sụt giảm, EU từ vị trí thứ 2 trong các thị trường nhập khẩu hải sản Việt Nam, đã tụt xuống đứng thứ 5 và tỷ trọng của thị trường cũng giảm từ 18% xuống 13%.

Thủ tục thông quan khó khăn, chi phí đội lên cao …, là những nguyên nhân quan trọng khiến cho xuất khẩu hải sản sang EU giảm sút. Bà Cao Thị Kim Lan, GĐ Cty Bidifisco (Bình Định), cho hay, 2 năm qua, công ty đã thấm thía thế nào là tác động của thẻ vàng IUU đối với xuất khẩu hải sản sang EU.

Trước đây, 60-70% hải sản của Bidifisco là xuất khẩu sang thị trường này. Từ khi Việt Nam bị thẻ vàng IUU, các lô hàng của hải sản của Bidifisco xuất khẩu sang EU bị kiểm tra với tần suất tới 70-80%, khiến cho thời gian thông quan một lô hàng kéo dài tới 10-15, thậm chí 20 ngày.

Cùng với đó, chi phí cho mỗi lô hàng cũng tăng lên từ 10-20%, thành ra xuất khẩu hải sản sang EU giờ gần như không còn lợi nhuận. Các nhà nhập khẩu Châu Âu cũng trở nên e dè hơn với hải sản Việt Nam vì thường xuyên phải nhận hàng trễ do thủ tục thông quan kéo dài, sợ gặp phải những rủi ro về hồ sơ chứng từ, rào cản kỹ thuật …

Chính vì vậy, doanh số xuất khẩu hải sản sang EU của Bidifisco đã giảm mạnh xuống và chỉ còn chiếm khoảng 40% tổng doanh số xuất khẩu của công ty này.

Tuy nhiên, Bidifisco vẫn đang phải cố gắng duy trì thị trường EU vì đây vẫn là một thị trường quan trọng về lâu dài, và nhằm giảm bớt áp lực cho các thị trường khác.
 

Doanh nghiệp vẫn tiếp tay khai thác trái phép

Khó khăn lớn nhất trong phòng chống khai thác IUU hiện nay, vẫn là việc tuân thủ quy định của các tàu cá. Theo ông Nguyễn Minh Khải, GĐ Cảng cá Tam Quan (Bình Định), hiện nay, vẫn còn tình trạng nhiều tàu cá khi đi đánh bắt gần như không có giấy tờ hoặc giấy tờ không đầy đủ. Nhiều tàu cá có trạng bị thiết bị thông tin liên lạc hệ thống giám sát hành trình. Nhưng khi đi đánh bắt lại không vận hành những thiết bị này.

Đại diện Chi cục Thủy sản Quảng Nam, cho hay, vẫn còn hiện tượng nhiều tàu cá có chiều dài 15 met trở lên (chỉ được hoạt động tại vùng khơi, không được hoạt động tại vùng ven bờ và vùng lộng), tuy đã gắn thiết bị giám sát hành trình để khai thác ở vùng khơi, nhưng vẫn lén trở về vùng lộng để khai thác. Những hiện tượng nói trên đều là những hành vi vi phạm về khai thác bất hợp pháp.

Điều đáng nói là các tàu cá vi phạm về IUU vẫn đang có thể tiêu thụ được sản phẩm đánh bắt một cách bình thường. Ông Nguyễn Minh Khải cho biết, khi các tàu cá về cập cảng, dù là tàu tuân thủ quy định về khai thác IUU hay là tàu vi phạm quy định này, thì các doanh nghiệp đều mua hết. Chính vì vẫn bán được sản phẩm đánh bắt bất hợp pháp cho các doanh nghiệp, nên nhiều chủ tàu cá vẫn chưa quan tâm tới việc phải tuân thủ các quy định về khai thác IUU.

Do đó, để thay đổi triệt để ý thức của ngư dân, vai trò của các doanh nghiệp hải sản là rất lớn, bằng cách kiên quyết không thu mua các sản phẩm được khai thác bất hợp pháp. Nếu doanh nghiệp vì vẫn còn một số thị trường chưa quan tâm tới việc truy xuất nguồn gốc hải sản, mà tiếp tục nhắm mắt thu mua hải sản nguyên liệu từ những tàu cá khai thác bấp hợp pháp, thì tình trạng vi phạm quy định về khai thác IUU sẽ còn tiếp diễn.