Thiết bị thủy lợi “Made in Bac Hung Hai”

Tự SX “phần mềm” lẫn “phần cứng”

Một chiều tháng 8 nắng như đổ lửa, ông Đặng Duy Hiển (GĐ Cty thủy lợi Bắc Hưng Hải) gọi điện cho tôi thông báo: “Sáng mai, tớ sẽ lắp đặt thiết bị đo mực nước tự động do Cty tự nghiên cứu, chế tạo ở cống Xuân Quan (Văn Giang, Hưng Yên). Cậu rảnh thì sang xem cho biết”. Chất giọng hồ hởi của ông kích thích trí tò mò của tôi.

Hôm sau, tôi đến điểm hẹn từ rất sớm. Thấy vị GĐ đang hí hoáy vặn ốc vít ghép các cấu kiện, cầm mỏ hàn gắn linh kiện điện tử vào bản mạch. “Ủa, lính tráng đâu sao để “tướng” phải ra tay thế này?” – tôi hỏi. Ông cười bảo: “Tự nhiên thấy cứ ngứa tay nên lại xắn tay áo ấy mà”.

Thời ông còn là Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý công trình thủy lợi (thuộc Tổng cục Thủy lợi - Bộ NN-PTNT), tôi đã không ít lần được ngồi chung xe với ông trong những chuyến công tác địa phương. Một con người dí dỏm, hòa đồng, giỏi chuyên môn. Giờ thấy ông lao động cần mẫn như một công nhân lành nghề, tôi lại càng khâm phục.

Chưa đầy 2 năm kể từ khi tiếp nhận chức vụ GĐ Cty Bắc Hưng Hải ông cùng các cán bộ, công nhân viên của Cty tạo nên những chuyển biến rất tích cực. Ông Hiển cho biết, nước ta có khoảng 50.000 công trình thủy lợi và 100 công trình nước sạch đảm bảo phục vụ SX nông nghiệp, sinh hoạt cho nhân dân. Nhưng sau nhiều năm vận hành và dưới tác động của thời tiết khắc nghiệt, nhiều công trình đã bị hư hỏng, xuống cấp.

Để khắc phục những tồn tại trên, Bộ NN-PTNT đã ban hành đề án đổi mới, nâng cao hiệu quả khai thác công trình thủy lợi hiện có. Đồng thời khai thác đa mục tiêu để mở rộng cung ứng nguồn nước sạch nông thôn. Triển khai nhiệm vụ đó, Cty Bắc Hưng Hải đã từng bước đầu tư sửa chữa, nâng cấp các công trình thủy lợi. Đồng thời xây dựng bổ sung nhiều công trình mới, tăng cường nạo vét, tu bổ các sông, kênh trục chính, thủy lợi nội đồng, tổ chức giải tỏa vi phạm, tạo hành lang thông thoáng cho công trình. Song song với đó, hàng năm Cty cũng tu bổ, nâng cấp các đoạn bờ đê sông trục bị suy yếu, bảo đảm an toàn trong mùa mưa bão.

Với phương châm nghiên cứu ứng dụng KHCN tiên tiến làm đòn bẩy để nâng cao hiệu quả quản lý, vận hành công trình thủy lợi, đầu tiên ông Hiển lập một website mang tên dangduyhien.com để phục vụ điều hành hoạt động của Cty bao gồm chế độ sinh hoạt, họp hành giao ban, chế độ kiểm tra công trình, cập nhật dự báo hạn hán, bão lũ, xử lý hành chính...

Kết quả đo mực nước được truyền tự động vào hệ thống điện tử

Phần mềm thứ hai có tên www.bhh.com.vn. Phần mềm này được kết nối trực tiếp với các thiết bị đo mực nước ở thượng lưu và hạ lưu sông, bể hút, bể xả, trạm bơm; thiết bị đo lường độ mở cửa cống, cửa tràn xả lũ; thiết bị giám sát hoạt động của máy bơm và động cơ điện... thông qua dây cáp hoặc vô tuyến điện để tự động cập nhật kết quả đo lường ngay tức khắc lên website của Cty Bắc Hưng Hải và website của Tổng cục Thủy lợi (httl.com.vn) mà không cần thực hiện thao tác nhập thủ công.

Từ đó đổi mới phương thức làm việc của doanh nghiệp thủy nông, cải tiến phương thức cung cấp số liệu cho người dân và tạo môi trường vận hành công trình công khai, minh bạch. Các đơn vị thủy nông có cơ sở nắm bắt tình trạng vận hành các công trình nhằm phối hợp chặt chẽ trong cấp nước đến mặt ruộng. Ông Hiển chia sẻ: "Một ngày, các đơn vị phải báo cáo số liệu đo lường, quan trắc 4 lần vào hệ thống quản lý vận hành công trình của Cty (tại các khung giờ: 1 giờ, 7 giờ, 13 giờ và 19 giờ).

Tuy nhiên, hiện tượng báo cáo muộn thường xuyên xảy ra do thao tác đo đạc, tính toán thủ công mất nhiều thời gian. Đó là chưa kể đến những tình huống thời tiết xấu như mưa bão, đường trơn trợt, sấm sét… việc đo đạc, báo cáo thông tin vô vàn nguy nan".

Giá “siêu rẻ"

Cty đã từng chi một số tiền lớn để thử nghiệm các thiết bị đo mực nước tự động được SX ở trong nước và nước ngoài như đầu đo áp lực, đầu đo siêu âm, ra đa… Tuy nhiên, khi ứng dụng vào công trình thủy lợi ở Việt Nam thì liên tục gặp trục trặc như hư hỏng máy hoặc số liệu đo không chính xác.

Nguyên nhân xuất phát từ các yếu tố bất lợi khách quan như sấm sét, độ ẩm cao, nguồn nước thải ô nhiễm, hiện tượng bèo rác, ni lông, độ mặn cao, ốc bươu vàng bám làm hỏng dần các thiết bị điện tử chỉ trong 3 - 6 tháng. Có loại máy chưa được 1 tháng đã hỏng.

Ngoài độ bền kém, giá cả những thiết bị này cực kỳ đắt đỏ. Ví dụ một bộ đo mưa, đo mực nước nhập khẩu từ Hàn Quốc có giá từ 200 - 500 triệu đồng; của Việt Nam SX giá 70 - 100 triệu đồng. Từ vụ đông xuân 2013 - 2014, Cty đã tự bỏ kinh phí nghiên cứu và xây dựng xưởng cơ khí để chế tạo thiết bị đo mực nước chuyên biệt “Made in Bac Hung Hai”.

Lắp đặt thiết bị đo mực nước tại cống Xuân Quan

Điểm mấu chốt tạo ra sự khác biệt của thiết bị này, đó là sự cải tiến kỹ thuật chế tạo máy, sử dụng vật liệu bền vững, đưa thiết bị lên trên bờ (thay vì để dưới nước như các thiết bị khác) và di dời thiết bị điện tử vào nhà quản lý hoặc có mái che thông qua hệ thống dây cáp. Chiếc máy đo mực nước có cấu tạo bên trong giống như một chiếc dòng dọc, được gắn mô tơ vào trục giữa của cuộn thước dây (đầu ngoài cùng gắn một chiếc phao nhựa) để kéo lên, hạ xuống thông qua điều khiển công tắc điện tử.

Khi thước dây hạ xuống, phao nhựa chạm mặt nước, có một bản mạch điện tử sẽ tự động đếm chiều dài và tính toán mực nước, sau đó tự động truyền thẳng về website bhh.com.vn của Cty và website httl.com.vn của Tổng cục Thủy lợi. Hỏi về chi phí SX, ông Hiển nói: “Chỉ 1 - 2 triệu đồng thôi”.

Sẵn sàng chuyển giao miễn phí

Ông Hiển cho biết, để tập hợp đủ số liệu hàng ngày lên website httl.com.vn phải mất khoảng 27.000 thao tác thủ công. Vì thế, nếu tất cả các đơn vị khai thác công trình thủy lợi trên cả nước ứng dụng thiết bị đo mực nước tự động này, thì số công lao động có thể giảm rất lớn.

“Mong muốn của Cty là mời các đơn vị thủy nông cử cán bộ kỹ thuật ra Bắc Hưng Hải để tìm hiểu. Chúng tôi sẽ chuyển giao miễn phí toàn bộ bản vẽ thiết kế, sơ đồ đấu nối, nguyên lý SX thiết bị và đào tạo cho cán bộ của địa phương để họ có thể tự SX, lắp giáp ở tại đơn vị mình. Có như vậy thì việc vận hành và bảo dưỡng mới có tính bền vững và các đơn vị sử dụng lao động hiện có của mình để thực hiện”, ông Hiển nói.

Tôi hỏi ông Hiển vì sao lại “dâng” sản phẩm trí tuệ của đơn vị mình cho các đơn vị khác? Ông trả lời rằng Bắc Hưng Hải là Cty trực thuộc Bộ NN-PTNT nên có nghĩa vụ và trách nhiệm trợ giúp khoa học kỹ thuật cho các đơn vị địa phương.

Thời gian qua, Cty đã phổ biến kỹ thuật và chuyển giao thiết bị đo mực nước cho nhiều Cty thủy nông như: Nam Đuống (Bắc Ninh), Sông Tích (Hà Nội), Dầu Tiếng - Phước Hòa và Đắk Nông…