Trước đây cà chua ở nước ta chủ yếu được SX ở vụ đông (chính vụ), có thời gian cung cấp sản phẩm ngắn. Từ năm 1997-2000, cuộc "cách mạng" lần thứ nhất trong SX cà chua trong nước xảy ra với sự ra đời của các giống cà chua lai chịu nóng trồng được nhiều thời vụ trong năm.
Từ đó tới nay SX cà chua ở miền Bắc được triển khai ở các thời vụ hè thu, thu đông (các vụ sớm), vụ đông (chính vụ), vụ xuân hè (vụ muộn). Sản phẩm cà chua tươi cung cấp cho thị trường kéo dài từ đầu tháng 10 dương lịch tới đầu tháng 7 năm sau. Đó là một tiến bộ rất lớn.
Mặc dù các giống cà chua lai ngoại nhập vào nước ta ngày càng ồ ạt, chiếm đại đa số diện tích trồng cà chua ở miền Bắc, song các giống cà chua lai thương hiệu "HT" tạo ra trong nước vẫn thể hiện khả năng chịu nóng ẩm tốt hơn, có ưu thế vượt trội so với các giống ngoại nhập ở các trà trồng cực sớm - sớm.
Cho tới nay cây cà chua ở nước ta chủ yếu vẫn coi như cây gia vị có mức tiêu thụ chưa cao, vì thế chưa trở thành nền SX lớn, mặc dù chúng ta có rất nhiều lợi thế phát triển cây trồng này.
Đó là vì đại đại đa số diện tích SX cà chua sử dụng các giống lai ngoại nhập. Các giống này có nhiều ưu điểm song vẫn mang một số nhược điểm như chu kỳ sinh trưởng dài, chín muộn, kém phù hợp với cơ cấu luân canh cây trồng khắt khe của miền Bắc.
Hơn nữa, hầu hết các giống cà chua lai nhập nội trồng trong SX hiện nay có chất lượng tiêu dùng chưa cao (vì các giống chất lượng cao nhập nội kém phù hợp với khí hậu và đặc điểm trồng rải vụ ở miền Bắc).
Qua nhiều năm nghiên cứu, đề tài tạo giống cà chua ưu thế lai của chúng tôi đã cố gắng tạo ra các giống khắc phục được những nhược điểm của các giống ngoại nhập.
Các giống ngoại nhập trồng được ở các vụ sớm, muộn (rải vụ) thì chất lượng chưa cao; khi chất lượng tăng thì chủ yếu chỉ trồng được ở chính vụ (thuận lợi), có TGST dài, kém phù hợp với cơ cấu luân canh cây trồng ở miền Bắc, khó phát triển trên diện rộng và hạn chế thời gian cung cấp sản phẩm.
Ngược lại, các giống cà chua lai chất lượng cao do Trung tâm NC&PT giống rau chất lượng cao tạo ra không những có năng suất cao mà có thể trồng được nhiều thời vụ: Sớm, muộn, chính vụ, nhanh chín, chu kỳ sinh trưởng và thu hoạch quả hợp với cơ cấu luân canh cây trồng ở miền Bắc để phát triển diện tích lớn.
Tới nay, trong số hơn 10 giống cà chua lai do Trung tâm chúng tôi tạo ra, có 5 giống chất lượng cao nổi trội trong đó các giống công nhận Quốc gia như: HT42, HT160 (nhóm quả lớn), HT144 (nhóm quả nhỏ) và một số giống khác SX thử nghiệm, được người tiêu dùng đánh giá cao.
Có thể dẫn một ví dụ: Giống cà chua lai quả nhỏ HT144 có năng suất cao, trồng được các vụ thu đông, đông, xuân hè, thời gian cung cấp nguyên liệu dài, có chất lượng tiêu dùng cao, ngoài ăn tươi còn đáp ứng được yêu cầu của nguyên liệu đóng hộp nguyên quả XK.
Hiện, diện tích SX giống cà chua HT144 ngày càng phát triển, cung cấp nguyên liệu chủ lực cho các nhà máy đóng hộp XK lớn. Nhiều sản phẩm cà chua chất lượng cao khác cũng đang được mở rộng trên thị trường…
Đối với nước ta, cà chua nói chung là sản phẩm đã được quen biết, song cà chua chất lượng cao là sản phẩm mang tính mới. Khi người tiêu dùng được tiếp cận với sản phẩm cà chua chất lượng cao thì mức tiêu thụ sẽ tăng lên vượt bậc.
Khi đó cà chua thể hiện đúng là vị trí hàng đầu trong các cây rau, đó là vì: Thứ nhất, ngoài giá trị dinh dưỡng cao bồi bổ cho sức khỏe con người, còn là thức ăn phổ cập có giá trị y dược như tăng cường quá trình thanh lọc, ngăn ngừa, hạn chế bệnh ung thư… (điều này có ý nghĩa rất lớn trong điều kiện môi trường sống có vấn đề như hiện nay).
Thứ hai, cà chua chất lượng cao có thể tạo ra nhiều sản phẩm tiêu dùng (ăn tươi, xào nấu, chế biến, đóng hộp các loại…), dễ dàng vận chuyển xa, thời gian lưu giữ quả tươi, bảo quản sau thu hoạch được lâu nên rất thuận lợi cho lưu thông phân phối tiêu thụ sản phẩm với khối lượng rất lớn, trên phạm vi không những trong nước mà rộng lớn trên thế giới với thời gian cung cấp sản phẩm dài trong năm.
Hơn nữa cà chua là cây trồng dễ áp dụng công nghệ SX an toàn, cung cấp khối lượng lớn sản phẩm an toàn, chất lượng cao (ăn tươi sống) cho đông đảo người tiêu dùng.
| Trong SX cà chua nước ta từ năm 2008 - 2011 đã đánh dấu sự ra đời cuộc cách mạng lần thứ hai, cà chua chất lượng cao. Với những thành tựu về tạo ra các bộ giống cà chua lai chất lượng cao và các quy trình công nghệ phát triển SX đã và đang ra đời và tiếp tục phát triển, hoàn thiện, chúng ta hoàn toàn có thể đưa nền SX cà chua nhỏ lẻ, chủ yếu là cây gia vị thành nền SX lớn với đa dạng về các chủng loại sản phẩm, có mức tiêu thụ lớn, cung cấp cho thị trường trong nước và XK, đem lại kim ngạch vượt hơn nhiều so với XK gạo. |
Ở các tỉnh miền Bắc (chủ yếu vùng đồng bằng và trung du Bắc Bộ), khi sử dụng các bộ giống cà chua lai chất lượng cao tạo ra trong nước và các quy trình công nghệ SX tiên tiến đạt được ở các mùa vụ, chúng ta có thể cung cấp khối lượng sản phẩm lớn cho chế biến và tiêu dùng quả tươi từ khoảng 15/11 tới hết tháng 6 năm sau (7,5 tháng cung cấp sản phẩm trong chu kỳ 1 năm).
Trong đó có khoảng 3,5 - 4 tháng (hoặc hơn nữa) cung cấp được sản phẩm an toàn chất lượng cao cho ăn tươi sống với khối lượng rất lớn.
Đồng bằng và trung du Bắc Bộ nước ta là vùng đất nổi tiếng SX ra các loại rau chất lượng cao, ăn ngon hơn hẳn các vùng khác. Thế mạnh của chúng ta về SX ra khối lượng lớn cà chua chất lượng cao với thời gian cung cấp sản phẩm như nêu trên trùng với giai đoạn miền Bắc khan hiếm hơn về các loại quả, giúp cho tiêu thụ cà chua chất lượng cao tăng mạnh.
Đặc biệt thế mạnh này ứng với giai đoạn mùa đông lạnh giá kéo dài của các nước phương Bắc (không thể SX rau tươi bằng công nghệ thông thường nên sản phẩm hiếm và đắt). Vì vậy, thị trường XK cà chua chất lượng cao của miền Bắc nước ta là vô cùng lớn.
SX cà chua chất lượng cao tạo lập được một nghề ổn định cho đông đảo nông dân các tỉnh miền Bắc, tạo ra nhiều công ăn việc làm ở các mùa vụ với thu nhập cao gần như quanh năm.
Chỉ tính một vụ trồng cà chua chất lượng cao (với tiến bộ về giống và công nghệ SX hiện nay), trung bình 1 ha người nông dân bán sản phẩm tại nơi tập kết, sau khi trừ chi phí các loại vật tư cho thu nhập khoảng 190 - 230 triệu đồng. Số này bao gồm công lao động của người SX và lãi ròng, nếu trừ chi phí công lao động lãi ròng có thể thu được 70 - 100 triệu đồng/ha/vụ.
SX cà chua chất lượng cao tạo lập được nhiều doanh nghiệp, dịch vụ bao tiêu sản phẩm cho nông dân và chế biến các loại hình sản phẩm cung cấp cho thị trường trong nước và XK ổn định, tạo ra nhiều việc làm cho người lao động, thu nhập cao cho các doanh nghiệp và phát triển kinh tế nước nhà. SX cà chua chất lượng cao đem lại giá trị chuỗi lớn.
Bài toán khó nhất là nghiên cứu tạo ra sản phẩm KH-CN mới (các bộ giống và các quy trình công nghệ SX cà chua chất lượng cao) đã có lời giải và tiếp tục phát triển, từ đó tạo nên bước tiến cho phát triển SX hàng hóa mới:
- Thiên nhiên đã ban tặng cho chúng ta vùng đất nổi tiếng về SX rau chất lượng cao, chúng ta cần bảo vệ những diện tích đất nông nghiệp quý giá có được sau hàng ngàn năm kiến tạo, để khai thác trong phát triển bền vững mà không ảnh hưởng tới an ninh lương thực.
- Thời thế đã tạo cho chúng ta khả năng tiêu thụ sản phẩm cà chua chất lượng cao rất lớn trên thị trường trong nước và thế giới.
- Hàng triệu nông dân, lao động các doanh nghiệp đang mong mỏi có được công ăn việc làm với thu nhập tăng.
Tất cả đã hiện hữu, chỉ còn sự vào cuộc của các tổ chức, một quyết tâm triển khai của nhà nước, đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, cho xây dựng hạ tầng cơ sở đồng ruộng và tổ chức SX... Thực tế chúng ta đã bị chậm trễ một số năm.
Một khi chương trình được khẩn trương tiến hành thì khả năng tới năm 2020 - 2021 nước ta sẽ trở thành một cường quốc xuất khẩu cà chua chất lượng cao. Và khi SX đạt quy mô theo thiết kế, ngoài tiêu dùng trong nước, kim ngạch XK các sản phẩm cà chua chất lượng cao sẽ đem lại cho chúng ta nguồn thu lớn.
| Nhờ có thành tựu KH-CN mới, chúng ta đã khẳng định được chiến lược phát triển kinh tế mũi nhọn của vùng đồng bằng và trung du Bắc Bộ (bên cạnh an ninh lương thực) đó là “Vườn rau lớn - trọng tâm là cà chua chất lượng cao phục vụ nội tiêu và XK lớn”. |
