Nằm nghỉ trưa trên võng, tôi quan sát kỹ bầy gà đang ăn thóc bên cạnh. Bầy gà con lú đuôi tôm chạy lại bên mẹ đang ăn thóc, lập tức bị mẹ nó cắn mổ tơi bời đuổi đi.
Gà mẹ giành ăn một mình cùng chú gà cồ. Bầy gà con chạy tán loạn, đứng xa, sợ sệt nhìn mẹ. Thấy gà mẹ ăn thừa mứa, bỏ đi uống nước, bầy gà con tranh thủ chạy lại mổ thóc, nhưng cũng bị gà mẹ phát hiện và chạy lại rượt đuổi. Bà mẹ gà cắn mổ bầy con rất mạnh, chúng la toáng, nhiều con toát da rướm máu. Nhìn thế, tôi nổi nóng, vụt miệng: “Đồ bà mẹ ác đức!”. Vợ tôi đang rửa chén, hỏi: “Ông rủa ai ác đức?”.
Tôi đáp: “Gà mẹ không cho bầy con ăn một hột thóc. Chỉ cho con gà cồ ăn mà thôi! Đồ dại trai, ác đức với con cái!”. Nghe vậy, bà vợ gắt: “Loài gà là như thế, ác đức cái nỗi gì? Con lớn rồi phải tự túc kiếm ăn riêng, không theo kè kè bên mẹ. Theo mẹ, mẹ nó đá chết. Gà mẹ chỉ nuôi con lúc còn nhỏ xíu mà thôi. Lú đuôi tôm rồi, phải đi kiếm ăn chớ. Gà mẹ còn dưỡng sức lực để đẻ và nuôi lứa đàn em khác. Như thế là đúng, không có gì là ác đức cả, mà đấy là đạo đức của loài gà. Một loại đạo đức tích cực, không cho bầy con ỷ lại”.
Nghe thế, tôi nín thinh. Có lẽ bà vợ nói đúng. Ở loài gà, chỉ có luật sinh tồn chứ không có luật luân lý đạo đức như con người. Tôi lại quan sát kỹ bầy gà. Rõ ràng bị cắn mổ tơi bời nhưng bầy gà con không ghét mẹ. Gà mẹ cũng không ghét bầy gà con. Bằng chứng là gà mẹ không rượt theo cắn mổ tiếp. Nó chỉ đuổi đi. Gà mẹ không cho chúng lại gần mình mà thôi. Có lẽ, trời sinh ra giống gà là phải như thế. Mà đã trời sinh như thế, không thể bảo là chúng ác đức được. Bảo như thế là sai. Lúc này, chú gà cồ rướn cao cổ gáy vang. Tiếng gáy vang to rất dũng mãnh, nghe sướng hai lỗ tai…
Vừa nghe tiếng gáy, tôi lại nghĩ tiếp về loài gà. Tại sao gà cồ lại gáy nhiều như thế nhỉ? Nhất là buổi sáng tinh sương lúc mặt trời vừa ló dạng. Chúng gáy đinh tai nhức óc. Nó mừng mặt trời mọc à? Chúng đón ngày mới à? Có lẽ việc này là do con người đặt chuyện, bởi vì ban trưa chúng cũng gáy tưng bừng. Thế cũng bảo nó đón trưa à? Chịu thua. Thôi thì, nhiệm vụ của gà cồ là phải gáy, gáy và gáy. Trời sinh ra để gáy.
Mà cũng lạ thật, con gà thấy bạn nó bị con người cắt tiết giết chết, thế mà nó vẫn không ghét con người, con người cho ăn nó vẫn chạy theo. Việc này có lẽ do nó rất sợ con người. Mà một khi đã sợ thì phải chấp nhận. Chuyện này không phải do trời sinh ra đâu. Việc này do con người sinh ra. Tôi nói suy nghĩ này cho bà vợ nghe. Bà vợ liền hỏi: “Vậy con người bị con cọp xé xác, đấy là do trời sinh hay do cọp sinh?”. Tôi trả lời, do cọp sinh ra, chẳng có trời nào ở đây cả. Bà vợ cãi lại: “Đó là do trời sinh. Nếu không phải thế, tại sao con trâu nó không ăn thịt ông?”. Nghe vậy, tôi lúng túng. Có lẽ đúng thế, có lẽ do trời sinh. Cọp là phải ăn thịt người ta mới ngon miệng.
Thôi, tôi không muốn trò chuyện cùng vợ nữa, tôi muốn ngủ tí trưa. Nhưng vừa nhắm mắt, chú gà cồ lại gáy vang làm tôi giật thót. Tôi ngồi dậy, “hùi…hùi…” chúng đi chỗ khác. Đứng ở chỗ khác, chú ta cũng gáy vang. Không những gáy to hơn mà còn gáy nhiều hơn. Tôi lại nằm xuống võng, tự nhủ: “Trời sinh nó ra để gáy như vậy, thì mình cũng cứ nghe gáy như vậy, mà ngủ theo trời sinh như vậy…”
