Khu vườn độc đáo của Ellis được sắp xếp dưới căn hầm bỏ trống. Ảnh: Getty.
Luke Ellis, đến từ Sheffield, Vương quốc Anh, đã tận dụng những khoảng đất trống ở hầm để trồng nông sản tại Đảo Kelham. Điều đang nói, ông canh tác nhờ sử dụng đất hữu cơ (có thể bằng giá thể xơ dừa), các chất thải và không có ánh sáng tự nhiên trong gần như suốt quá trình sinh trưởng của cây.
Nghe có vẻ giống chuyện khoa học viễn tưởng, nhưng phương pháp canh tác khác thường này đã góp phần giải quyết tình trạng thiếu lương thực và biến đổi khí hậu ngày càng tăng trên thế giới hiện nay. Bên cạnh đó, các sản phẩm của Ellis đã tìm được đầu ra, và được nhiều khách hàng lân cận đón nhận.
Lần đầu tiên quan tâm đến công nghệ thủy canh cách đây 6 năm, nhưng Ellis gặp một số vấn đề về nguồn vốn, đất canh tác, đồng thời cảm thấy nhiều rủi ro khi lập nghiệp, bởi tính thiếu bền vững so với hầu hết các công ty đang sử dụng thiết bị công nghệ cao, hiện đại.
Để giải quyết vấn đề đó, ông quyết định tạo ra một trang trại sinh học, theo hình thức thủy canh hữu cơ. “Diện tích chật hẹp buộc tôi phải sử dụng phương pháp canh tác thẳng đứng, giúp tăng mật độ gieo trồng. Tôi tin đây là một lĩnh vực có nhiều tiềm năng phát triển", ông nói.
Công ty của Ellis tận dụng các vật liệu phế thải, chẳng hạn như giấy, thẻ và thức ăn thừa, để tạo ra "đất hữu cơ", thay vì giá thể xơ dừa. Không cần đầu tư tốn kém, phát triển được mô hình nông nghiệp tuần hoàn, rào cản của người đàn ông đến từ Sheffield chỉ còn là tìm nguồn phụ phẩm nông nghiệp, giúp hệ thống hoạt động.
“Chúng tôi không bao giờ đổ đi bất cứ thứ gì", ông nói khi tận dụng từng khoảng không chật hẹp của căn hầm cũ để tạo ra một khu vườn sinh thái. Ngay cả việc không có ánh sáng tự nhiên cũng được Ellis biến thành lợi thế, bằng cách kiểm soát hoàn toàn cường độ, thời gian chiếu sáng sao cho phù hợp với từng loại cây trồng và chu kỳ sinh trưởng.
Bằng những nguồn vốn rót từ quỹ tín dụng có tên Launchpad, một trong số các chương trình hỗ trợ doanh nhân khởi nghiệp, Ellis đã khai trương được công ty hồi tháng 12/2020. Bước đầu, nguồn rau xanh do ông tạo ra đáp ứng đủ cho nhu cầu bản thân.
“Mọi thứ tiến triển nhanh hơn tôi tưởng. Tất cả đều như nấm mọc sau mưa, bởi nguồn vật liệu chủ yếu là tái chế và mô hình canh tác thuần hữu cơ. Hy vọng, nó sẽ truyền cảm hứng cho nhiều người khác để xây dựng một xã hội xanh hơn", Ellis chia sẻ.
Để chăn nuôi lấy thịt và lấy sữa, những vùng đất rộng lớn đã được khai thác ở cả các nước phát triển lẫn đang phát triển. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, khoảng 90% đậu nành được sử dụng để làm thức ăn cho động vật lấy thịt. Những đại gia súc như trâu, bò, dê, cừu... cũng là tác nhân chính trong việc sử dụng nước trên thế giới.
Khoảng 40% sản lượng ngũ cốc thu hoạch trên thế giới được cung cấp cho các động vật nuôi. Ảnh: AFP.
Những thành công bước đầu của Ellis nói riêng và nhiều người nghiên cứu các phương pháp thâm canh trong trồng trọt giúp Vương quốc Anh giải bớt nỗi lo về phụ thuộc các sản phẩm chăn nuôi, cũng như giảm áp lực trong các cuộc khủng hoảng đa dạng sinh học
Theo báo cáo của tổ chức tư vấn độc lập Chatham House, Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) và Lòng nhân ái trong Nông nghiệp Thế giới (CiWF), trong khoảng vài chục năm nữa, con người buộc phải chuyển sang chế độ ăn nhiều thực vật hơn. "Bất kỳ sự phá hủy nào nữa đối với môi trường sống và thế giới sống sẽ đe dọa khả năng duy trì dân số của chúng ta", tổ chức này cho biết.
Ngoài việc kêu gọi cải cách khẩn cấp hệ thống lương thực, các tác giả báo cáo còn đề xuất ba hành động chính: thay đổi mô hình chế độ ăn uống trên toàn cầu; bảo vệ và dành đất cho tự nhiên; canh tác theo hướng thân thiện hơn với thiên nhiên và hỗ trợ đa dạng sinh học. Trồng rau thủy canh như Ellis là một cách trong số ấy, khi tập trung vào giải pháp kỹ thuật, thay vì đi tìm những “mô hình lương thực rẻ hơn".
"Chúng ta có thể vấp phải vòng luẩn quẩn về nhu cầu thực phẩm nếu cố tìm những mô hình sản xuất tốn ít chi phí. Ngày nay, nông nghiệp liên quan nhiều tới việc giải phóng đất đai, tăng năng suất canh tác, thậm chí phụ thuộc chặt chẽ vào phân bón, thuốc trừ sâu. Nếu không tính toán hợp lý, mục tiêu an ninh lương thực cũng như sự đa dạng của cảnh quan và môi trường sống có thể bị đe dọa", một nhà nghiên cứu của CiWF nhấn mạnh.
Khi báo cáo được đưa ra, nhà nhân chủng học nổi tiếng Jane Goodall đã cảnh báo rằng xu hướng tìm thức ăn rẻ tiền cũng có liên quan đến nguy cơ bùng phát thêm dịch bệnh do virus gây ra. Bà nói: “Việc nuôi thâm canh hàng tỷ loài động vật trên toàn cầu làm tổn hại nghiêm trọng đến môi trường, gây mất đa dạng sinh học và tạo ra lượng khí thải nhà kính lớn làm tăng tốc độ ấm lên toàn cầu”. Theo Goodall, giải pháp bền vững nhất là đẩy mạnh hàm lượng công nghệ trong ngành trồng trọt.
Các chuyên gia đã tính toán, rằng sản lượng lương thực toàn cầu đang đe dọa 24.000 trong số 28.000 loài có nguy cơ tuyệt chủng. Tốc độ biến mất của các loài hiện nay cao hơn tốc độ trung bình trong hàng nghìn năm qua.
Nhà khoa học Philip Lymbery, thuộc CiWF, cho biết thêm rằng 40% thu hoạch ngũ cốc trên thế giới được sử dụng để làm thức ăn cho động vật nuôi. "Rõ ràng, chúng ta cần phải có giải pháp căn cơ cho tương lai", ông bày tỏ.
Tại Vương quốc Anh, trong vụ năm nay, diện tích lúa mì của đã tăng 31% so với năm ngoái. Nông dân nước này cũng đang cơ cấu lại thời vụ, đẩy nhanh thời điểm gieo hạt vào mùa xuân sang mùa đông, giúp hạn chế việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, đảm bảo phát triển nông nghiệp bền vững.
