Truyền thống hiếu học ở làng văn hóa Đại Định

Từ TP Vinh, vượt gần 60 km, chúng tôi tìm đến xóm 9, xã Thanh Văn, huyện Thanh Chương (Nghệ An) đã gần 11 giờ trưa. Điều ngạc nhiên khi mới đặt chân đến đầu làng chính là bộ mặt NTM dường như đã hiện hữu ở đây từ hàng chục năm nay. Đường ngang, lối dọc trong làng đều được thiết kế theo ô bàn cờ rộng ít nhất 6,5 mét, 100% đã được bê tông hóa với chiều rộng tới 3 mét.

Rót mời khách bát nước chè còn nóng, ông Nguyễn Như Thư, xóm trưởng xóm 9 cho biết: Xóm 9, trước đây được gọi là xóm Đại Định, có từ thế kỷ 16 - 17. Xóm có diện tích gần 1 km2, có tổng cộng 158 hộ dân với 640 nhân khẩu. Làng Đại Định chuyên làm nông nghiệp nên không giàu, nhưng cái tiêu biểu lại được hun đúc ngay trên mảnh đấy nghèo khó này và trở thành một truyền thống quý báu của làng chính là tinh thần hiếu học.

Khi thấy tôi để tâm tìm hiểu kỹ về truyền thống hiếu học của làng, ông xóm trưởng giới thiệu tôi đến gặp ông Nguyễn Viết Cúc, phụ trách Hội khuyến học chi họ Nguyễn Viết của làng. Bác Cúc cho biết: Làng Đại Định có tất cả 7 dòng họ gồm họ Đặng, họ Trần, họ Lê Đình, họ Nguyễn Viết, họ Nguyền Duy và họ Hoàng Phạm. Trong đó có 3 dòng họ Nguyễn Viết, Nguyễn Duy và Hoàng Phạm là phát triển mạnh nhất.

Từ trước đến nay, nhắc đến làng Đại Định, điều đầu tiên người ta nhớ đến và kính phục chính là truyền thống hiếu học của cả làng. Bằng chứng của truyền thống quý báu đó chính là bản danh sách đầy tự hào: 7 cử nhân và 10 tú tài thời Hán học và tú tài Tây. Sau Cách mạng Tháng Tám đến nay, làng có thêm 2 giáo sư - tiến sỹ và 7 tiến sỹ, 12 thạc sỹ và trên dưới 300 cử nhân, đại học… Thời Hán học làng có tới 2 danh sư là ông Nguyễn Viết Chẩm và Nguyễn Như Cơ, đều đỗ Cử nhân nhưng lại cáo quan về quê mở trường dạy học và bốc thuốc chữa bệnh cho dân.

Câu nói cửa miệng của người dân làng Đại Định là "Nhân bất học, bất tri lý" (người không được học hành thì không biết suy nghĩ) được các bậc làm cha, làm mẹ và ông bà dùng để nhắc nhở con cháu khi thấy chúng chểnh mảng việc học hành nhưng chính nó đã trở thành mục tiêu cho con em trong làng phấn đấu vươn lên học tập để thành tài.

Ông Cúc cho biết thêm: Để thúc đẩy phong trào khuyến học trong làng lên một tầm cao mới, xứng đáng với truyền thống hiếu học của cha ông, năm 2004, Ban cán sự xóm đã trưng cầu ý kiến của dân để đóng góp kinh phí nhằm tu bổ lại Nhà Thánh. Đa số con em đi xa đã gửi tiền về đóng góp. 100% dân làng đều tự nguyện đóng góp ngày công để làng tu sửa lại Nhà Thánh, tượng trưng cho truyền thống hiếu học của làng.

 Cùng với công việc trên, Ban cán sự xóm thường xuyên động viên, nhắc nhở các dòng họ tự hình thành quỹ khuyến học của họ mình để động viên con, cháu hăng hái học tập giành thành tích cao. Bản thân làng Đại Định, tuy không thành lập quỹ khuyến học chung của làng, nhưng hàng năm, làng vẫn tổ chức mua bút giấy, sách vở và trao quà cho những em có thành tích cao trong học tập. Trong từng học kỳ, ban cán sự xóm đều phối hợp với các tổ chức Hội: Phụ nữ, Cựu chiến binh, Người cao tuổi của làng đến tận trường để động viên các cháu có thành tích học tập giỏi.

Đã thành thông lệ, sau mỗi học kỳ, trên loa phóng thanh của làng lại vang lên danh sách các cháu giành được thành tích học tập xuất sắc và nhắc nhở kịp thời các cháu có biểu hiện chểnh mảng, lười nhác hoặc bỏ học… Nhờ chăm lo chu đáo đến việc học nên con, em trong làng sau khi thi tốt nghiệp THPT số em thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng năm nào cũng cao. Và điều quan trọng nhất là các cháu ra đi từ làng văn hoá Đại Định đều có quyết tâm để giành được kết quả học tập cao, xứng đáng với truyền thống của làng nên không một cháu nào bị sa vào các tệ nạn xã hội và đều trở thành những công dân tốt, có ích cho xã hội.