Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro phát biểu tại thủ đô Caracas hôm 4/12. Ảnh: AFP.
Theo hãng tin AP, quân đội Venezuela với nhiều khí tài quân sự hạng nặng đã tập trung ở biên giới trong những tuần gần đây. Tờ El Pais cũng đưa tin một số lượng lớn binh sĩ Venezuela đã được điều động đến Puerto Barima, thuộc bang Delta Amacuro của Venezuela, nằm giáp biên giới với Guyana.
Căng thẳng giữa hai nước gần đây leo thang, sau khi Tổng thống Nicolas Maduro hôm 5/12 công bố bản đồ chính thức mới của Venezuela sáp nhập vùng Essequibo, đồng thời đưa ra dự luật thành lập tỉnh "Guyana Esequiba" ở vùng này. Ông Maduro cũng bổ nhiệm Thiếu tướng Alexis Rodriguez Cabello làm thống đốc mới của khu vực này. Ông Cabello hiện là thị trưởng Tomeremo, một thị trấn khai thác mỏ ở bang Bolivar.
Essequibo, nằm giữa Venezuela và Guyana, có diện tích rộng 160.000km2 và có trữ lượng dầu mỏ “khủng”, hiện đang do Georgetown kiểm soát. Ông Maduro còn yêu cầu giới chức Venezuela cấp phép khai thác dầu, khí đốt và khoáng sản tại khu vực này "ngay lập tức".
"Chúng tôi muốn giành lại Guayana Esequiba một cách hòa bình. Guayana Esequiba của chúng tôi trên thực tế đã bị Đế quốc Anh chiếm đóng và chuyển giao cho nước khác. Họ đã phá hủy khu vực này", Tổng thống Maduro phát biểu hôm 5/12.
Động thái diễn ra sau khi Venezuela ngày 3/12 công bố kết quả trưng cầu dân ý với hơn 95% cử tri ủng hộ thành lập chính quyền mới ở vùng Esequibo. Tòa Công lý Quốc (ICJ) hồi tháng 4/2023 đã cấm Venezuela có hành động làm thay đổi hiện trạng khu vực tranh chấp và nhắc lại cảnh báo này với Caracas hôm 1/12.
Sau tuyên bố của ông Maduro, Tổng thống Guyana Irfaan Ali đã có một bài phát biểu trên truyền hình, cáo buộc Venezuela đang tìm cách sáp nhập hơn 2/3 đất nước của ông.
"Đây là mối đe dọa trực tiếp đối với sự toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền và độc lập chính trị của Guyana, đồng thời vi phạm các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế", ông Ali nói, đồng thời khẳng định sẽ có những biện pháp quyết liệt nhằm bảo vệ lãnh thổ.
Ông Maduro công bố bản đồ chính thức mới của Venezuela hôm 5/12. Ảnh: ABC News.
Tranh chấp lãnh thổ ở Esequibo bắt nguồn từ thời thuộc địa. Năm 1811, khi Venezuela tuyên bố độc lập, họ tin rằng khu vực này là một phần lãnh thổ của mình. Bất chấp những tuyên bố đó, Anh, quốc gia từng chiếm đóng vùng lãnh thổ là Guyana ngày nay, đã đặt khu vực này dưới quyền cai trị của mình.
Tranh chấp tiếp tục nóng lên vào năm 1966, khi Guyana giành độc lập. Thỏa thuận Geneva do Anh, Venezuela và Guyana thuộc Anh ký khi đó kêu gọi các bên tìm giải pháp hòa bình cho tranh chấp thông qua đối thoại, nhưng Guyana muốn giải quyết qua ICJ. Căng thẳng giữa hai nước liên tục leo thang kể khi tập đoàn Mỹ Exxon Mobil phát hiện trữ lượng dầu mỏ lớn ở Essequibo hồi năm 2015.
Guyana đã kiểm soát Esequibo hơn một thập kỷ qua. Quốc gia 800.000 dân này sẽ mất đi hơn một nửa lãnh thổ và hơn 200.000 cư dân nếu Esequibo thuộc về Venezuela.
