Vụ lừa xuất khẩu điều sang Ý: Bộ NN-PTNT kiến nghị Chính phủ giải pháp

Các container hạt điều đang tiếp tục đến Ý

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại công điện số 1583/CĐ-VPCP ngày 14/3/2022 về việc xuất khẩu điều sang thị trường Châu Âu, ngày 15/3/2022, Lãnh đạo Bộ NN-PTNT đã có cuộc họp với Lãnh đạo Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) để hỗ trợ doanh nghiệp xử lý vụ việc điều xuất khẩu sang Ý.

Trên cơ sở kết quả của cuộc họp, ngày 17/3/2022, Bộ NN- PTNT đã có văn bản gửi Văn phòng Chính phủ báo cáo về vụ việc.

Theo đó, thông qua Công ty Môi giới Kim Hạnh Việt, 5 doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu nhân điều đã ký hợp đồng với một số khách hàng Italia để xuất khẩu nhân điều sang nước này. Tổng lượng hàng xuất khẩu là 74 container. Các doanh nghiệp Việt thực hiện hợp đồng với phương thức thanh toán nhờ thu, hay còn gọi là “Trả tiền nhận chứng từ D/P”.

Sau khi làm thủ tục xuất khẩu, các doanh nghiệp Việt Nam lấy được bộ chứng từ từ hãng vận chuyển. Chứng từ sau đó được chuyển đến cho ngân hàng của người bán tại Việt Nam. Ngân hàng phía Việt Nam chuyển phát nhanh bộ chứng từ này cho ngân hàng của nhà nhập khẩu ở Châu Âu. Nhà nhập khẩu sẽ tiến hành thanh toán cho ngân hàng nhập khẩu và nhận bộ chứng từ. Với bộ chứng từ này, người mua có thể nhận hàng tại cảng và ngân hàng nhập khẩu tiến hành chuyển giao tiền cho ngân hàng phía Việt Nam.

Tuy nhiên, vấn đề xảy ra khi bộ chứng từ gốc từ Việt Nam chuyển qua Châu Âu đã “thất lạc”. Sau khi phát hiện ra các dấu hiệu nghi lừa đảo, doanh nghiệp Việt Nam đã nhanh chóng thu hồi các bộ chứng từ gốc. Theo báo cáo của các doanh nghiệp, tính đến 15/3/2022, còn 36/74 container hàng với giá trị 162 tỷ đồng đang thất lạc chứng từ. Trong đó, có 8 container hàng đã cập cảng Genova của Ý, các container hàng còn lại sẽ đến cảng của Ý vào cuối tháng 3 và đầu tháng 4/2022.

Đối với 36 lô hàng này (thông tin mới nhất từ Thương vụ Việt Nam tại Ý là còn khoảng 30 lô hàng mất kiểm soát), phía doanh nghiệp Việt Nam không còn quyền kiểm soát container hàng. Theo pháp lý quốc tế, các hãng tàu bắt buộc phải giao hàng cho người nhận khi họ cung cấp đầy đủ chứng từ (bản chứng từ gốc mà các doanh nghiệp Việt Nam đang thất lạc) và nộp phí nhận hàng.

Đối với các container đã thu hồi được bộ chứng từ gốc, các doanh nghiệp đang tìm kiếm đối tác tại Châu Âu để bán lại nhằm giảm thiểu thiệt hại.

Tìm cách cứu các container

Hiện nay, Văn phòng luật sư Davide Gallasso (đơn vị được doanh nghiệp Việt Nam thuê) đang phối hợp với bộ phận Thương vụ Việt Nam tại Italia để xử lý vụ việc. Phía luật sư cho biết đã làm việc với công an, hải quan, các hãng tàu và lấy phán quyết từ toà án để hàng không được thông quan dù họ có trong tay bộ giấy tờ gốc. Phía luật sư cũng đang tiếp tục làm việc với các ngân hàng để xem ai là người chịu trách nhiệm cho vụ việc này, đồng thời, sẽ làm việc để lấy lại quyền sở hữu hàng hoá cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Ngày 9/3/2022, VINACAS đã tổ chức làm việc với các ngân hàng và các doanh nghiệp phía Việt Nam. Ngày 10/3/2022, VINACAS đã gửi văn bản đến các hãng vận chuyển liên quan và đề nghị các hãng vận chuyển áp dụng biện pháp “Khẩn cấp”, tạm thời giữ lại các lô hàng đang nằm tại cảng và sẽ đến cảng; không giải phóng hàng cho người nhận ngay cả trong trường hợp họ trình vận đơn gốc. Chỉ cho phép giải phóng hàng khi nhận được xác nhận từ các công ty chủ hàng (người bán). Cho đến nay, hãng vận chuyển HMM đã có những phản hồi tích cực, đồng ý hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu điều của Việt Nam theo đề nghị kể trên.

Bộ NNN-PTNT sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương và VINACAS theo dõi sát vụ việc, kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ để hỗ trợ, tránh thiệt hại cho các doanh nghiệp; chỉ đạo VINACAS và các doanh nghiệp tiếp tục làm việc với Văn phòng luật sư Davide Gallasso và Đại sứ quán Việt Nam, Thương vụ Việt Nam tại Italia để làm việc với các cơ quan thẩm quyền của Italia, chưa thông quan với 36 container hàng đang mất chứng từ gốc hoặc chỉ cho thông quan khi có xác định của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam (bên bán).

Bộ NN-PTNT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao: Bộ Giao thông và Vận tải làm việc với các hãng tàu vận tải 36 container hàng đang thất lạc hồ sơ gốc để phối hợp giữ hàng, tạo điều kiện cho bên luật sư xử lý dứt điểm vụ việc, để doanh nghiệp được lấy lại hàng và tái xuất sang thị trường khác; Ngân hàng Nhà nước Việt Nam làm việc với các ngân hàng thương mại (là ngân hàng thực hiện nghiệp vụ nhận tiền cho công ty xuất khẩu) rà soát lại quá trình thực hiện giao dịch với ngân hàng của bên mua hàng để xác định nguyên nhân và hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam xử lý hồ sơ của những lô hàng đang thất lạc hồ sơ gốc.

Bộ NN-PNNT cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công an tìm hiểu vụ việc, nếu phát hiện có yếu tố phạm pháp là các tổ chức, cá nhân trong nước thì xử lý theo quy định pháp luật Việt Nam; là các tổ chức, cá nhân nước ngoài, làm việc với Interpol để xử lý theo quy định quốc tế.

Bộ NN-PTNT nhận định, các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã và đang mở rộng cánh cửa thị trường cho hàng xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, khi sân chơi ngày một lớn, doanh nghiệp Việt Nam cũng đối mặt với những thách thức, rủi ro. Vì vậy, Bộ NN- PTNT sẽ phối hợp với các Bộ, ngành liên quan và VINACAS phổ biến cho các doanh nghiệp kiến thức kinh tế, thương mại quốc tế tốt, thận trọng khi giao dịch với các bạn hàng mới để tránh các rủi ro đáng tiếc có thể xảy ra.

Cần tìm hiểu rõ khách hàng

Theo thông tin từ Thương vụ Việt Nam tại Italia, các công ty ký kết hợp đồng với doanh nghiệp Việt Nam đều có đăng ký ở Italy, mới thành lập và rất nhỏ (thông tin này có thể tra trên google), địa điểm văn phòng nằm giữa khu cánh đồng, không đáng tin cậy để ký kết hợp đồng với số lượng và giá trị lớn.

Chính vì vậy, Bộ NN-PTNT khuyến cáo các doanh nghiệp khi ký kết hợp đồng xuất khẩu phải phối hợp với hiệp hội ngành hàng, Thương vụ Việt Nam tại nước nhập khẩu để tìm hiểu rõ về đơn vị môi giới, khách hàng, ngân hàng thanh toán để tránh những rủi ro trong thương mại.

Bộ Công Thương cũng vừa khuyến cáo các doanh nghiệp khi tham gia hoạt động xuất nhập khẩu cần kiểm tra, xác thực kỹ đối tác qua nhiều kênh khác nhau, trong đó có kênh cơ quan Thương vụ Việt Nam tại các nước.

Các doanh nghiệp nên trao đổi với đơn vị tư vấn để hiểu rõ, nắm vững nội dung các điều khoản của hợp đồng, các nghĩa vụ của mỗi bên, các trường hợp miễn trừ trách nhiệm, quy định về xử lý tranh chấp, bồi thường, ...

Các doanh nghiệp cũng lưu ý các các biện pháp phòng ngừa và quản trị rủi ro, trong đó có việc mua bảo hiểm đầy đủ và chủ động thuê tàu, kiểm soát các khâu trong chuỗi logistics.

Bản chất của phương thức thanh toán D/P là nhờ thu qua ngân hàng, nghĩa là đơn vị nhập khẩu phải trả tiền mới lấy được chứng từ. Tuy nhiên, khi xảy ra việc mất chứng từ gốc, phương thức thanh toán D/P được đánh giá là thiệt hại cho người bán hơn. D/P là một hình thức thanh toán rủi ro vì doanh nghiệp không nhận được tiền cọc, không nhận được tiền ứng trước, mà lại chủ động xuất hàng, cho hàng lên tàu, hàng đi trên tàu rồi, khách vẫn có quyền lựa chọn mua hay không mua, thanh toán hay không thanh toán.