Yên Bái hiện có trên 12.000 ha chè, sản lượng chè búp tươi hàng năm đạt từ 80.000-85.000 tấn. Sản phẩm chè của Yên Bái chủ yếu là bán thành phẩm cung cấp cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Thế nhưng, do chất lượng chè Yên Bái quá thấp nên giá cả luôn đội sổ. Hướng tới chè an toàn, nâng cao chất lượng sản phẩm, Yên Bái đang tự đổi mới mình trên con đường hội nhập…
Yên Bái là một trong số 5 tỉnh có diện tích chè lớn nhất nước. Thống kê mới nhất Yên Bái hiện có 12.034,7 ha chè, trong đó có 2.585 ha chè Shan, chè lai LDP 1.555 ha, chè nhập nội 1.633 ha, chè Trung du 6.000 ha… Sản lượng chè búp tươi hàng năm từ 80.000-85.000 tấn, năm 2009 chế biến đạt 18.460 tấn, trong đó chè đen OTD 14.230 tấn, chè đen CTC 2.100 tấn, chè xanh các loại 2.130 tấn, xuất khẩu trực tiếp và uỷ thác được 1.017 tấn, trị giá 1,257 triệu USD.
Như vậy, giá chè xuất khẩu của Yên Bái quá thấp, trung bình khoảng 1-1,2 USD/kg. Nguyên nhân do chất lượng sản phẩm thấp từ khâu nguyên liệu đầu vào. Trước năm 2000, do chưa mở các nhà máy chế biến mi ni và phát triển các thùng chè quay tay thì không có tình trạng tranh mua tranh bán nguyên liệu giữa các nhà máy chế biến, sau năm 2000 các nhà máy chế biến chè xây dựng ồ ạt, phá vỡ qui hoạch, không cân đối giữa vùng nguyên liệu và cơ sở chế biến. Hiện Yên Bái có 93 nhà máy chế biến, công suất từ 5-50 tấn, tổng công suất 965 tấn/ngày, chưa kể hàng ngàn thùng chè quay tay. Trong khi khả năng cung ứng nguyên liệu chỉ đạt 350 tấn/ngày, bằng 1/3 so với công suất. Từ đó xảy ra tình trạng tranh mua tranh bán nguyên liệu, chè được phun đủ loại các loại thuốc kích thích và cắt hái vô tội vạ, dư lượng hoá chất cao khiến chất lượng sản phẩm chè Yên Bái thấp, giá khó cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Mặc dù sản lượng chè Yên Bái rất lớn, nhưng giá bán thấp, đời sống của hơn 40 ngàn hộ làm chè vẫn vô cùng khó khăn.
Mới đây Hiệp hội chè Việt Nam phối hợp với Sở NN-PTNT tỉnh Yên Bái đã cùng với những DN chè lớn bàn cách tổ chức lại SX: Xây dựng vùng nguyên liệu chè an toàn, đổi mới công nghệ chế biến, thông tin thị trường… để nâng giá trị chè Yên Bái. Ông Đoàn Anh Tuân - Chủ tịch Hiệp hội chè Việt Nam đã ví: Ngành chè Việt Nam chẳng khác gì giao thông hiện nay, lộn xộn và thiếu nhạc trưởng mà Yên Bái là tiêu biểu, mạnh ai người nấy chạy. Không DN nào đầu tư vào vùng nguyên liệu, do không có cơ chế bảo hành. Vì thế các DN lấn sân nhau, không chỉ tàn phá vùng nguyên liệu mà còn làm cho giá trị sản phẩm chè xuống cấp nghiêm trọng. Hiệp hội chè Việt Nam tới đây sẽ dùng biện pháp mạnh như Hiệp hội cá ba sa, công bố sản phẩm của những DN có dư lượng thuốc trừ sâu trên các phương tiện thông tin đại chúng, để khách hàng trong nước và thế giới biết…
Việc đầu tư, xây dựng vùng nguyên liệu, thay thế giống chè đang đặt ra cho Yên Bái những thách thức lớn, nhất là vùng chè của nông dân. Bởi diện tích chè của nông dân hiện nay đang được thả nổi, không DN nào đầu tư vào vùng chè của dân. Vì thế, nông dân “tự biên, tự diễn”, chất lượng đầu vào của sản phẩm không kiểm soát nổi. Công nghệ chế biến chè của phần lớn các nhà máy đều cũ kỹ, lạc hậu.
Để ngành chè Yên Bái không lâm vào thảm cảnh sản phẩm không bán được, tỉnh Yên Bái sẽ tiến hành rà soát, đánh giá lại tất cả các cơ sở chế biến chè theo chỉ đạo của Bộ NN-PTNT về tăng cường quản lý chất lượng vật tư nông nghiệp và an toàn thực phẩm, kiên quyết đình chỉ các cơ sở chế biến không giấy phép, không đảm bảo VSATTP.
Ông Trần Đức Lâm - Phó GĐ Sở NN-PTNT Yên Bái: Tái thiết lại ngành chè Yên Bái là việc làm vô cùng khó khăn cần có thời gian và nguồn lực. Nhưng không thể không làm, nếu cứ để tình trạng này tiếp tục kéo dài thì ngành chè Yên Bái sẽ khó tồn tại. Hậu quả người trồng chè phải gánh chịu. Hướng tới sản xuất chè an toàn, chất lượng cao Yên Bái phải làm và quyết tâm làm…
