ĐBSCL đang bị tấn công từ 3 phía

Thứ trưởng Đào Xuân Học

Thưa Thứ trưởng, biến đổi khí hậu, nước biển dâng đã thực gây tác động xấu đến ĐBSCL?

Đúng thế. ĐBSCL đang bị tấn công từ 3 phía. Thứ nhất là từ phía biển, khi mà hiện tượng nước biển dâng ở các tỉnh, TP ven biển Nam bộ đã thấy rất rõ. Bằng chứng là đỉnh triều cường tại trạm Phú An trên sông Sài Gòn đang tăng nhanh qua từng năm. Trước đây, đỉnh triều cường trên sông Sài Gòn tăng có nguyên nhân từ việc san lấp nhiều ở vùng trũng của TP HCM.

 Nhưng 2 năm nay, hiện tượng san lấp ở vùng trũng đã gần như chấm dứt, vậy mà đỉnh triều cường vẫn ngày càng lên cao, chứng tỏ có bàn tay của nước biển dâng. Rồi nhiều tỉnh ven biển ĐBSCL như Bến Tre, Sóc Trăng …, mấy năm qua xâm nhập mặn ngày càng sâu, có lúc nước mặn đã “bao vây” gần như toàn tỉnh. 4 thành phố ở khu vực này cũng đang phải đối mặt với triều cường ngày càng nặng nề hơn.

 Nước biển dâng ở biển Đông có đặc điểm là đỉnh triều cao hơn chân triều, do đó triều được chuyển từ biển vào các cửa sông nhanh hơn, dẫn tới việc khi triều rút đã gây xói lở bờ biển, uy hiếp nghiêm trọng các khu rừng ngập mặn. Nước biển dâng cũng tạo nên những diễn biến mới trong các dòng sông như đẩy nước mặn vào sâu hơn, khả năng tiêu thoát nước trong mùa lũ khó hơn, nhưng bù lại, việc cấp nước cho khu vực thượng lưu sẽ được cải thiện do nước sông dâng cao hơn trước đây.

Còn mũi tấn công thứ hai bắt nguồn từ đâu?

Là từ phía thượng nguồn, mà cụ thể là các hoạt động xây dựng NM thủy điện, chuyển nước ra khỏi lưu vực sông Mekong, tình trạng ô nhiễm môi trường… Trong đó, việc xây dựng nhiều NM thủy điện ở thượng nguồn đang có những tác động cụ thể tới hạ nguồn như làm giảm lưu lượng nước về hạ lưu, qua đó làm giảm tổng lượng phù sa cung cấp cho ĐBSCL.

 Theo nguyên tắc thông thường, các hồ thủy điện sẽ tích nước trong mùa mưa và xả nước vào mùa khô, qua đó sẽ có tác dụng giúp điều hòa mực nước sông. Tuy nhiên, các NM điện chỉ quan tâm đến lợi ích phát điện của họ mà không chú ý tới việc tham gia điều tiết nguồn nước về hạ lưu, do đó đã và đang xảy ra tình trạng khi lũ lớn, đỉnh lũ sẽ không giảm mà còn tăng lên do ảnh hưởng của mưa cực đoan. Vào mùa kiệt, dòng chảy kiệt không những không được cải thiện mà còn kiệt hơn trước. Còn những năm lẽ ra sẽ là lũ trung bình hoặc lũ nhỏ thì sẽ không còn lũ nữa, như năm nay chẳng hạn.

Còn mối đe dọa cuối cùng, thưa Thứ trưởng?

Mũi tấn công cuối vào ĐBSCL cũng là cái đáng lo ngại nhất chính là biến đổi khí hậu sẽ tạo nên những hiện tượng thời tiết bất thường rất đáng lo ngại. Chẳng hạn nếu bão lại đổ vào ĐBSCL thì không biết thế nào? Lúc ấy, muốn di dân tránh bão cũng khó. Vì thế ngay từ bây giờ phải tính tới việc hỗ trợ người dân ĐBSCL tự tránh bão ngay trong nhà bằng cách xây dựng những bàn thờ hay nhà tắm thật kiên cố để khi có bão, người dân có thể vào núp trong những chỗ ấy.

Ứng phó với biến đổi khí hậu ở ĐBSCL là một kế hoạch lâu dài, nhưng trước mắt, chúng ta nên làm gì?

Chúng ta cần phải xem cái gì đang bị ảnh hưởng thì giải quyết trước. Chẳng hạn, về hệ thống thủy lợi ở ĐBSCL, Chính phủ đã đầu tư lớn trong nhiều năm qua nhưng vẫn chưa có hệ thống nào khép kín, do đó vẫn còn có những hạn chế không nhỏ. Khả năng đảm bảo chống lũ, chống hạn của Hệ thống thủy lợi ĐBSCL vẫn chưa cao. Những năm lũ lớn, vẫn có tới 50% diện tích bị ngập trong thời gian dài. Những năm hạn, cũng có tới 50% diện tích bị ảnh hưởng.

Vì thế, đầu tư nâng cấp và hoàn thiện hệ thống thủy lợi ở ĐBSCL là việc cần phải làm ngay trong thời gian tới. Trong đó, hệ thống đê biển và rừng phòng hộ ven biển phải được quan tâm tới đầu tiên để ứng phó kịp thời với nước biển dâng. Nền nông nghiệp ở ĐBSCL cũng cần phải có những điều chỉnh để thích hợp. Cần phải xây dựng được một nền nông nghiệp mang tính chủ động cao.

Hà Lan sẽ giúp được gì cho chúng ta trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu ở ĐBSCL?

Chúng ta am hiểu khá sâu sắc về những vấn đề của ĐBSCL. Còn người Hà Lan lại có rất nhiều kinh nghiệm trong việc ứng phó với những vấn đề như thế này. Họ lại còn có những công nghệ rất tốt. Do đó, nếu kết hợp giữa sự hiểu biết của chúng ta và kinh nghiệm, công nghệ của Hà Lan, chúng tôi sẽ tự tin hơn trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu ở ĐBSCL.

 Xin cảm ơn Thứ trưởng!