Yên Bái: Dân "oằn mình" dưới bãi quặng!

Tỉnh Yên Bái hiện có hàng trăm điểm khai thác khoáng sản, vật liệu xây dựng ở hầu khắp các địa phương. Theo hồ sơ thì các điểm mỏ đều có giám đốc mỏ điều hành, thiết kế khai thác, bãi thải quặng… đảm bảo an toàn không ảnh hưởng tới cuộc sống của người dân. Thực tế lại không hẳn như các DN đã đưa ra…

Mỏ đá vôi trắng núi Chuông nằm trên xã Tân Lĩnh - huyện Lục Yên - Yên Bái có giấy phép khai thác từ ngày 19/10/2001 cho Cty Hùng Đại Dương. Ông Hoàng Ngọc Chấn, Chủ tịch UBND xã than thở: Đá từ công trường khai thác lăn xuống ruộng vườn của người dân làm giập nát hoa màu, khiến người dân có đơn lên UBND xã nhờ can thiệp. Trước đây quản lý khai thác mỏ là người Việt Nam thì dễ nói, bây giờ là mấy ông nước ngoài, ngôn ngữ bất đồng cứ xì xồ chả hiểu thế nào…

Tân Lĩnh chỉ có 196 ha ruộng nước cấy hai vụ, vụ xuân năm 2010 do thiếu nước nhiều khu ruộng phải chuyển sang trồng màu, một số diện tích đã cấy không có nước nứt nẻ toang hoác, cây lúa lơ thơ như cỏ may, sự thất bát đã hiện hữu, khiến nhiều hộ rất lo lắng. Những khu ruộng không có nước đã đành, khu ruộng thôn 2 dưới chân núi Chuông có nước nhưng đành nhịn khát, vì mương nước bị đá khai thác từ núi Chuông lăn xuống lấp từ vài năm nay. Dòng suối cung cấp nguồn nước cho cả khu đồng khi chảy qua khu vực nhà máy chế biến đá Marble bị chặn lại, khu ruộng phía dưới cạn nhe mặc dù lúa đang kỳ sinh trưởng rất cần nước. Chị Triệu Thị Mẫn cho biết: Gia đình em có 4 sào ruộng phía dưới kia, lúc mới cấy nhà máy dùng bơm để tưới cho những thửa ruộng bị hạn, còn bây giờ đã gần một tháng nay họ mặc kệ cho ruộng nứt nẻ. Dân kêu mãi chỉ khản cổ thôi… 

Quặng sắt khai thác mỏ ở Sài Lương - Nậm Chậu

Anh Hoàng Văn Bất chỉ dòng suối trắng như sữa than thở: Đây là nước thải của nhà máy, nước này tưới cho lúa thì lúa có lên được không? Nói rồi anh Bất vạch cỏ chỉ xuống dòng mương nước thải từ nhà máy chế biến đá chảy xuống dòng suối trắng xoá: Nước thì ô nhiễm lúa cấy không lên nổi, còn nhà máy xẻ đá, nghiền đá chạy ầm ầm suốt đêm ngày người dân ở đây chịu quá mức rồi, ít năm nữa bị bệnh thần kinh mất…

Khu vực khai thác mỏ sắt Sài Lương - Nậm Chậu thuộc xã Nậm Búng, huyện Văn Chấn khai trường mới mở từ tháng 11/2009, nhưng đến nay đã có nhiều ý kiến phản ứng của chính quyền và người dân. Trao đổi với PV báo NNVN, ông Bàn Phúc Kiều - Bí thư xã Nậm Búng cho biết: Xã Nậm Búng hiện có 4 đơn vị đang hoạt động khai thác mỏ: Cty CP Hà Quang, DN tư nhân Hùng Loan, Cty CP Hoàn Thiện, HTX dịch vụ tổng hợp Tú Lệ. Khu vực mỏ sắt Sài Lương - Nậm Chậu có 3 đơn vị đang tiến hành làm đường, mở vỉa khai thác. Cánh đồng Sài Lương - Nậm Chậu trước đây chỉ có 30 ha, sau đó bà con khai hoang thêm, diện tích cánh đồng hiện nay khoảng 35 ha. Việc khai thác quặng sắt ở đây, nếu các bãi thải quặng không xử lý tốt thì diện tích bị lấp có thể 10 ha…

Được biết xã Nậm Búng chỉ có 85 ha ruộng nước, phần lớn diện tích ở đây chỉ cấy được một vụ do thiếu nguồn nước và do tập quán canh tác của bà con ở đây chỉ quen làm một vụ. Mỏ sắt Sài Lương - Nậm Chậu trước đây huyện Văn Chấn đã dự kiến cho Cty chè Trường Hữu thuê để trồng chè chất lượng cao với diện tích thuê đất là 300 ha, thu hút một số người dân vào làm công nhân cho Cty, được hưởng các chế độ: Bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội… Mặc dù vậy, người dân không chấp thuận với giá đền bù nên Cty phải rút lui. Khi các Cty khai thác quặng sắt vào, tại đây đã nảy sinh mâu thuẫn giữa DN và người dân, nhiều vấn đề xã hội nảy sinh, khiến nhiều cơ quan chức năng phải vào cuộc.

Chúng tôi lên khai trường khai thác quặng sắt của 3 DN: HTX Tú Lệ, DN Hùng Loan và Cty Hoàn Thiện. HTX Tú Lệ đã mở vỉa khai thác được khoảng 5-6 ngàn tấn, còn DN Hùng Loan và Cty Hoàn Thiện đang xây dựng đường và các bãi thải quặng. Điều khiến chúng tôi vô cùng ngạc nhiên khi hỏi về giám đốc mỏ (điều bắt buộc đối với bất cứ mỏ khai thác nào) thì những người điều hành công việc tại đây đều lúng túng, hình như họ mới chỉ nghe từ giám đốc mỏ lần đầu tiên. Ông Phan Văn Thái điều hành công việc cho HTX Tú Lệ thì lắc đầu không biết ai là giám đốc mỏ, còn ông Nguyễn Duy Tân làm cho DN Hùng Loan thì nói ông Nguyễn Duy Hưng làm GĐ, hỏi ông Hưng đang ở đâu thì ông Tân cho biết ông Hưng đang đi công tác tại Tuyên Quang, vì nhà ông Hưng ở Tuyên Quang. Ông Nguyễn Hồng Chuẩn làm cho Cty Hoàn Thiện thì cho biết ông Đỗ Thiện Chí GĐ cũng đang đi công tác tại Việt Trì, vì Cty Hoàn Thiện có trụ sở chính tại Việt Trì.

Ông Tân cho biết hiện DN đang xây dựng bãi thải, đào mương ngăn không cho đất từ bãi thải tràn vào ruộng lúa của dân. Tại khai trường có một số diện tích lúa của dân đã có quyết định thu hồi, nhưng do DN không thoả thuận được giá đền bù nên số diện tích đó bà con vẫn đang canh tác. Khi khai trường mở rộng thì những diện tích đó khó canh tác được, do không có nguồn nước, nhất là đất từ khai trường sẽ theo mưa lũ tràn vào ruộng.

Theo thiết kế thì các mỏ đều có bãi thải, các bãi thải này không ảnh hưởng tới SX của người dân. Với quan sát của chúng tôi, thì bãi thải mỏ sắt Sài Lương - Nậm Chậu nằm trên độ cao từ 500-800m, với độ dốc rất lớn thì hàng chục ngàn khối đất đá thải từ các khai trường sẽ đổ ập xuống ruộng của người dân khi mùa mưa đến là điều dễ xảy ra. Hiện người dân và chính quyền xã Nậm Búng rất lo lắng.