9 hạt giống và rừng hoa anh đào bên hồ Pá Khoang

9 hạt giống làm nên mùa hoa

Năm 2017, lần đầu tiên tỉnh Điện Biên manh nha ý tưởng sẽ tổ chức một lễ hội riêng cho loài cây đến từ đất nước Nhật Bản, đã cắm rễ và thích nghi trên mảnh đất Tây Bắc: Lễ hội Hoa anh đào. Thời điểm đó, ý tưởng này sẽ là một hoài nghi đối với nhiều người, bởi Tây Bắc từ lâu được biết tới với loài cây bản địa bền bỉ đầy nhắc nhớ - hoa ban. Liệu, một loài cây ngoại lai như hoa anh đào, quốc hoa của Nhật Bản, có thể tìm được chỗ đứng?

Khi đó, Chủ tịch UBND tỉnh Điện Biên, ông Mùa A Sơn, đã cụ thể hóa ý tưởng này thành một nhiệm vụ chính trị. Ông giao nhiệm vụ cho các cơ quan liên quan mà Sở VH-TT&DL là đầu mối xây dựng kế hoạch tổ chức lễ hội Hoa anh đào - Mường Phăng - Điện Biên; lập dự án trồng hoa anh đào trong quy hoạch tổng thể phát triển khu du lịch quốc gia Điện Biên Phủ - Pá Khoang đến năm 2020, định hướng đến 2030 đã được Thủ tướng phê duyệt. Vùng đất được lựa chọn để trồng hoa anh đào là 10ha liền với hồ Pá Khoang rộng lớn, khoáng đạt.

Đơn vị thực hiện dự án là Công ty Cổ phần Hoa anh đào Trần Lệ - tên công ty đồng thời cũng là tên người đàn ông trung tuổi cao lớn, vâm váp và đầy bản lĩnh, sau này được nhiều người đặt cho ông biệt danh gây tò mò: “Chúa đảo hoa anh đào”.

Chiều cuối năm. Vạt nắng vàng chanh trùm lên mảnh đất Mường Phăng như rưới mật. Rừng cây mùa trút lá, những cành cây khô khốc, khẳng khiu, gầy guộc vươn lên trên nền trời. Nhìn vậy thôi, thế nhưng nhựa sống đang dồn ứ dưới lớp vỏ cây, chỉ đợi đến đúng tiết xuân sẽ ào ào phun nụ, kín từ thân lên khắp đầu cành.

Phía xa, hồ Pá Khoang là một khoảng mênh mông nước trắng. Ở vùng Tây Bắc núi non điệp trùng, một chiếc hồ trên núi tự nó đã là một kỳ quan. Nếu như không có hai công trình thủy điện kỳ vĩ bậc nhất Đông Nam Á hiện hữu - thủy điện Sơn La và thủy điện Lai Châu, gắn với nó là vùng tích nước thủy điện như những biển hồ, thì Pá Khoang sẽ là hồ nước tự nhiên hiếm hoi, quý giá ở mảnh đất này.

Nói như thế để hiểu rằng, trong lộ trình xây dựng "dự án Hoa anh đào", Điện Biên đã rất kỳ vọng và nghiêm túc khi dành cho loài cây ngoại lai này một vị trí cực kỳ đắc địa!

Những con đường bê tông kiên cố dẫn tới những khu đồi độc canh một loài cây có tuổi đời gần 20 năm. “Đảo đào hoa” hiện diện trên đất Mường Phăng của ông chúa đảo Trần Lệ cũng ngần ấy thời gian.

Tôi gặp ông Trần Lệ ở “trung tâm chỉ huy” của khu du lịch: Một khu nhà cấp 4 xây dựng kiên cố, hai chiếc bàn uống nước bằng gốc cây đặt ở khu vực ngoài trời có mái che. Một người đàn ông cao lớn, tóc bạc, râu cũng bạc, ấm áp trong chiếc áo choàng, gương mặt bình lặng như mặt hồ thu: Chúa đảo đào hoa Trần Lệ!

Khoảng năm 2005, trong một lần tới thăm Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông được Đại tướng khích lệ: Mảnh đất lịch sử này cần một hướng đi để phát triển kinh tế, cần một sức hút để thu hút các nhà đầu tư lên Tây Bắc, từ đó chỉ đường dẫn lối giúp bà con đồng bào phát triển kinh tế. Mỗi người, bằng tâm huyết và trách nhiệm, hãy cùng chung vai, chung tay xây dựng Điện Biên.

Ông Trần Lệ trăn trở mãi về câu chuyện của Đại tướng. Sau đó, ông một vài lần tiếp xúc với lãnh đạo tỉnh Điện Biên, nghe những trăn trở, dự định, kỳ vọng của họ…

Quốc hoa Nhật Bản thắm trời Tây Bắc

Trước khi lên Điện Biên, ông Trần Lệ là một nhà khoa học, chuyên gia nghiên cứu về thực vật. Ông có nhiều năm ở Đà Lạt, gắn bó với những giống cây trồng của xứ sở ngàn hoa, đã xây dựng cơ sở nghiên cứu cấy mô thực vật để nhân giống, lai tạo… những loài hoa quý. Với ông, đó là những thế mạnh, sở trường. Thế nhưng, khí hậu, thổ nhưỡng, đất đai… của Đà Lạt khác với mảnh đất Tây Bắc khắc nghiệt, luôn thiếu nước, khô hạn, chịu ảnh hưởng của gió Lào bỏng rát. Đưa cây gì lên Điện Biên, đó là điều ông băn khoăn, tìm câu trả lời.

Năm 2006, tình cờ, ông Trần Lệ được một cán bộ Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam tặng cho 10 hạt giống anh đào để ươm thử. Mang 10 hạt giống về, quá trình bóc tách vỏ hạt để giúp hạt nảy mầm nhanh hơn, ông lỡ để hỏng mất một hạt. 9 hạt còn lại đều nảy mầm, sinh trưởng tốt. Đây là lần hiếm hoi một loại cây khó tính như hoa anh đào lại nảy mầm từ hạt trên một vùng đất khác đã gây ngỡ ngàng với người Nhật. Sau đó, chính cán bộ của Đại sứ quán Nhật Bản xin lại ông Lệ 5 cây anh đào giống. 4 cây còn lại, ông Trần Lệ tiếp tục trồng ở Pá Khoang, 3 năm sau cây bắt đầu ra hoa, kết quả.

Sau 9 hạt giống đầu tiên, người Nhật tiếp tục tặng ông Lệ 500 hạt giống mới. Số hạt giống này, ông tiếp tục ươm dưỡng, tỷ lệ nảy mầm gần như tuyệt đối. Người Nhật lại đến xin lại 50 cây anh đào giống, ông đều vui vẻ chia sẻ.

“Nếu như 9 cây hoa đầu tiên, họ tới xin lại 5 cây giống mà mình không cho, làm sao họ cho mình 500 hạt giống tiếp theo? Vả lại, khi đó mới chỉ là sự mày mò, vừa thí điểm trồng vừa nghe ngóng, theo dõi. Tôi cũng luôn tâm niệm, cho đi là sự nhận lại. Cuộc sống vốn dĩ là như thế, không nên tự đóng cánh cửa của chính mình!”, chúa đảo hoa anh đào tâm sự.

Trong khoảng thời gian đầu những năm 2010, ông Trần Lệ đã 4 lần sang Nhật, đi hầu hết những hòn đảo đặc thù của Nhật Bản để tìm hiểu về loài hoa anh đào. Với sự nhạy cảm, tinh tế và kinh nghiệm nhiều năm nghiên cứu thực vật, ông chủ định tìm bằng được giống cây hoa anh đào sinh trưởng tại vùng đất ở Nhật nơi mà có khí hậu, thổ nhưỡng… tương đồng nhất với điều kiện tự nhiên của vùng Tây Bắc Việt Nam. Vùng đất ấy, trước hết phải là vùng không có tuyết. Okinawa chính là hòn đảo như thế.

“Nhật Bản có 4 mùa rõ rệt trong năm: Mùa xuân từ tháng 3 đến tháng 5; mùa hè từ tháng 6 đến tháng 8; mùa thu từ tháng 9 đến tháng 11, và mùa đông từ tháng 12 đến tháng 2. Vào mùa đông, hầu hết các vùng của Nhật đều có tuyết rơi, chỉ riêng vùng Okinawa là không có tuyết vì vùng này thuộc vùng á nhiệt đới. Qua nhiều người bạn giúp đỡ, cuối cùng tôi cũng đã tìm được hạt giống hoa anh đào của vùng Okinawa, và lấy hạt giống đúng thời điểm mùa xuân để mang về Việt Nam ươm trồng”, ông Lệ tâm sự.

Dẫn tôi đi thăm những đồi hoa anh đào được trồng theo quy hoạch nền nếp, bài bản, phân chia theo tuổi cây, ông Trần Lệ vừa kể lại tao đoạn đầy kỳ công, nhẫn nại. Thành quả mà khách du lịch được nhìn ngắm, được chiêm ngưỡng sắc thắm bạt ngàn trong mỗi mùa lễ hội hoa, là kết tinh cả một chặng hành trình dài, có cả những tính toán đầy khôn ngoan, kỹ lưỡng của ông Trần Lệ.

Năm 2024, Ðiện Biên đã nâng tầm sự kiện hoa anh đào thành "Lễ hội Hoa anh đào". Hàng vạn người dân và du khách quốc tế, đặc biệt nhiều vị khách đến từ Nhật Bản, đã cùng thưởng ngoạn cảnh đẹp dưới tán hoa anh đào, giao lưu văn hóa...

Tại "đảo đào hoa", ông Lệ đang ươm trồng gần 10.000 cây anh đào thuộc hơn 20 giống khác nhau, trong đó khoảng một phần ba sinh trưởng khỏe mạnh và nở hoa đúng dịp mùa xuân.

Bên cạnh thành công của TS Trần Lệ, tỉnh Ðiện Biên cũng đã tiếp nhận thêm 1.000 cây anh đào do một tổ chức hữu nghị Việt - Nhật trao tặng để trồng trên địa bàn tỉnh.