Biển khát... người

Đang thời điểm bắt đầu vụ cá Nam, thời tiết khá thuận lợi, nhưng ở nhiều làng chài ven biển Bà Rịa - Vũng Tàu, không ít tàu cá vẫn nằm bờ. Nguyên nhân chi phí đi biển tăng cao, thiếu vốn; đặc biệt thiếu lao động trầm trọng...

Nhiều tàu cá ở BR-VT nằm bờ vì thiếu lao động

Nuôi ong tay áo

Năm ngoái khi gặp tôi, ông Huỳnh Thanh Long, ngư dân ở thị trấn Long Hải (huyện Long Hải) đang sở hữu trong tay 3 tàu cá công suất lớn. Tháng 4 này, gặp lại ông trên cảng cá của xã Phước Tỉnh (huyện Long Điền), hỏi về 3 chiếc tàu cá đó, ông Long cười buồn: “Bán 1 chiếc rồi. Còn 2 chiếc, nhưng chỉ 1 chiếc tiếp tục đi biển thôi, chiếc kia đang nằm bờ”.

Hỏi có phải do chi phí tăng cao quá nên bán bớt tàu, ông Long lắc đầu: “Đúng là chi phí có tăng do giá xăng dầu tăng, nếu tính toán khéo, mạnh dạn áp dụng các biện pháp tiết kiệm xăng dầu, thì vẫn có thể ra khơi. Song chẳng đào đâu ra người đi biển thì có muốn đưa tàu đi cũng chẳng được”.

Bởi thế, từ nhiều năm nay, mỗi khi chuẩn bị xuất bến, các chủ tàu phải chạy đôn chạy đáo đi kiếm bạn ghe (lao động trên tàu cá) đến từ những nơi xa, tận ngoài miền Trung. Thế nhưng, do không phải là người địa phương, nên việc sử dụng những bạn ghe này chẳng khác gì… đánh bạc.

Theo ông Long, do quá cần người đi biển nên các chủ tàu sẵn sàng ứng tiền ra trước cho các bạn ghe đang cần tiền để gửi về cho vợ con, gia đình. Mỗi bạn ghe trước khi lên tàu có thể được chủ tàu cho ứng trước từ 5-7 triệu đồng. Mỗi chuyến đi biển phải vài chục ngày, nhưng có những bạn ghe, chỉ đi 3-5 ngày là đã trốn về đất liền bằng cách lẩn vào trong tàu tải (là tàu làm dịch vụ đưa hải sản từ tàu cá vào bờ và tiếp tế dầu, nước đá, lương thực cho tàu cá), khiến cho việc đánh bắt cá của tàu bị ảnh hưởng không nhỏ vì thiếu hụt người làm.

Ông Trà Văn Hoành, một chủ tàu ở Phước Tỉnh cho hay, có nhiều bạn ghe, khi tàu vừa ra khỏi cửa sông, đã ôm can nhựa nhảy xuống biển bơi vào bờ trốn mất tăm, ôm theo luôn khoản tiền đã ứng trước. Báo hại chủ tàu phải cho tàu quay vào bờ để kiếm người khác thay thế, vừa tốn thêm chi phí xăng dầu, vừa bị chậm thời gian đánh bắt. Thậm chí có những bạn ghe nại đủ lý do để xin ứng tiền trước như gia đình đang nợ nần cần trả gấp, gia cảnh khó khăn cần tiền gửi về để vợ con trang trải cuộc sống… Nhưng sau khi nhận tiền xong, họ lặng lẽ trốn mất tăm.

Đục nước béo cò

Tình trạng bạn ghe nhận tiền xong rồi trốn luôn đã trở nên khá phổ biến, thành ra các chủ tàu giờ đây rất cảnh giác. Với những bạn ghe lần đầu mới gặp và chưa rõ lai lịch, ngọn ngành, các chủ tàu không dám cho ứng nhiều tới tiền triệu nữa mà chỉ cho ứng vài trăm ngàn đồng.

Nhưng theo ông Long, dù đã cảnh giác như vậy, các chủ tàu vẫn lâm vào tình trạng dở khóc dở cười khi có những bạn ghe cùng lúc nhận làm cho cả chục chủ tàu, mỗi chủ ứng vài trăm ngàn rồi… trốn. Chỉ đến khi các chủ tàu đi dò hỏi xem có ai gặp cái người ấy ở đâu không thì mới vỡ lẽ ra cùng là nạn nhân của anh ta.

Vì thế, các chủ tàu vẫn phải tìm cho bằng được lao động đi biển, kể cả là những người lạ đến từ những tỉnh xa. Do đó, ở nhiều làng chài ven biển đã xuất hiện khá nhiều “cò” lao động. “Cò” có thể là chủ tàu hoặc bạn ghe đã giải nghệ, có thể là những người có mối quen biết rộng… Cứ mỗi một bạn ghe được “cò” giới thiệu, chủ tàu phải lót tay 300 ngàn đồng. Mỗi tàu bình quân sử dụng 20-30 lao động, tính ra số tiền chủ ghe phải lót tay cho mỗi chuyến biển lên tới 6-9 triệu đồng. Với cặp tàu lưới kéo đôi, cần tới 40-50 lao động, số tiền lót tay cho “cò” có thể lên tới 12-15 triệu đồng.

Thành ra, lao động càng thiếu thì chỉ càng tổ “béo” cò. Không những thế, theo tiết lộ của một số ngư dân Phước Tỉnh, do phải tốn tiền lót tay cho “cò”, nên không ít chủ tàu đã không còn sòng phẳng trong việc ăn chia với bạn ghe như trước đây. Do đó, lại càng làm nảy sinh thêm tình trạng bạn ghe không còn mặn mà theo tàu đi đánh bắt cá.