Mô hình “Canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” do Công ty CP Phân bón Bình Điền phối hợp với Trung tâm Khuyến nông Quốc gia triển khai thực hiện tại 13 tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL.
Công ty CP Phân bón Bình Điền, một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất phân bón, có thể tham gia và đóng góp thế nào vào việc thực hiện các biện pháp canh tác lúa thân thiện với môi trường?
Ảnh hưởng của canh tác lúa đến môi trường
Nhiều năm qua, ngành nông nghiệp Việt Nam tiếp tục là trụ đỡ của nền kinh tế, nhất là khi tình hình dịch bệnh và khủng hoảng xảy ra. Hàng năm, ngành nông nghiệp mang về cho đất nước gần 40 tỷ USD, trong đó sản xuất và xuất khẩu lúa gạo đóng một vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực và tạo ra sinh kế cho hơn 70% dân số.
Tuy vậy, ngoài thành tựu và đóng góp cho xã hội thì sản xuất lúa nước cũng đang đối mặt với nhiều thách thức, đó là phát thải nhiều loại khí gây hiệu ứng nhà kính, tác động xấu đến môi trường.
Theo báo cáo cập nhật hai năm một lần nộp cho Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu của Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam năm 2014, 33% lượng phát thải khí nhà kính là từ ngành nông nghiệp, trong đó khoảng 50% lượng phát thải là từ canh tác lúa (nguồn: Tài liệu Dự án AgResults Vietnam Emissions Reduction Project).
Theo các nhà khoa học, quá trình sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là canh tác lúa nước sẽ sinh ra các loại khí thải gây hiệu ứng nhà kính, một trong những nguyên nhân tác động đến biến đổi khí hậu toàn cầu, như CH4, N2O và CO2…
Các loại khí này được sản sinh chủ yếu từ quá trình phân hủy hữu cơ trong đất tạo ra khí CH4, một loại khí nhà kính mạnh gấp khoảng 25 lần CO2 trong việc giữ nhiệt; từ quá trình sử dụng phân bón hóa học không cân đối và thiếu kiểm soát gây phát thải N2O, CH4 (N2O là một loại khí nhà kính mạnh hơn CO2 khoảng 300 lần); từ quá trình đốt cỏ dại và rơm sau thu hoạch tạo ra khí CO2 và khí N2O làm tăng lượng khí nhà kính trong không khí.
Từ quá trình quản lý đất và gieo sạ không đúng cách gây ra phát thải khí nhà kính do giảm thiểu khả năng hấp thụ CO2 của đất; từ quá trình tưới tiêu và quản lý nước kém hiệu quả cũng dẫn đến việc tạo ra khí CH4...
Ông Ngô Văn Đông – Tổng Giám đốc Công ty CP Phân bón Bình Điền.
Hướng đến canh tác lúa giảm phát thải gắn với tăng trưởng xanh
Trong thời đại ngày càng nóng lên của biến đổi khí hậu và áp lực tăng trưởng bền vững, ngành nông nghiệp đang tìm kiếm những giải pháp sáng tạo để giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy tăng trưởng xanh. Canh tác thông minh, gắn với sử dụng công nghệ tiên tiến, đang trở thành một lựa chọn hứa hẹn trong hướng dẫn phát triển nông nghiệp xanh và bền vững. Để thực hiện được điều này, rất cần sự vào cuộc của cả hệ thống ngành nông nghiệp, các nhà khoa học, doanh nghiệp và bà con nông dân.
“Canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu”, một cụm từ không còn mới mẻ với nông dân ĐBSCL, bởi đây chính là chương trình do Công ty CP Phân bón Bình Điền phối hợp với Trung tâm Khuyến nông Quốc gia triển khai thực hiện tại 13 tỉnh, thành vùng ĐBSCL trong nhiều năm qua. “Canh tác lúa thông minh” được Bình Điền thiết kế để giúp người nông dân sử dụng tài nguyên tự nhiên một cách hiệu quả.
Điều này được thực hiện thông qua việc đưa ra các lời khuyên về lượng giống gieo sạ, thời điểm và phương pháp tưới tiêu, hướng dẫn sử dụng phân bón hợp lý, phân bón thông minh, quản lý sâu bệnh hại tối ưu…, từ đó giúp giảm thiểu lượng giống gieo sạ, giảm lượng phân bón, lượng nước tưới, lượng thuốc BVTV và cả công lao động...
Đồng thời, chương trình này còn đưa ra các giải pháp kỹ thuật mới, kết hợp ứng dụng các thiết bị, công nghệ tiên tiến, công nghệ số, nhằm giúp nông dân nâng cao hiệu quả canh tác, giảm thiểu sự phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính trong quá trình sản xuất. Đây là các yếu tố góp phần rất lớn trong việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường để phát triển một nền nông nghiệp xanh và bền vững.
Theo PGS.TS Nguyễn Văn Bộ - nguyên Giám đốc Viện khoa học Nông nghiệp Việt Nam: “Công ty CP Phân bón Bình Điền, một doanh nghiệp sản xuất phân bón lớn của Việt Nam. Thông thường những doanh nghiệp phân bón là cung cấp vật tư, cung cấp phân bón, nhưng với Công ty CP Phân bón Bình Điền thay vì cung cấp phân bón thì lại cung cấp cả các giải pháp và canh tác thông minh, trong đó có sử dụng phân bón thông minh là một hệ thống giải pháp.
Đây là hướng đi mà tôi cho là rất khác biệt của Bình Điền so với các doanh nghiệp khác. Chúng tôi vừa tổng kết chương trình Canh tác lúa thông minh tại vùng ĐBSCL với 13 tỉnh, thành, thực hiện từ 2016-2022, thấy đây là một hướng tiếp cận rất phù hợp, không chỉ với Việt Nam mà cả với quốc tế”.
Ông Ngô Văn Đông - Tổng Giám đốc Công ty CP Phân bón Bình Điền (thứ 6, từ phải sang) cùng Lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông quốc gia và Trung tâm Khuyến nông các tỉnh, thành tại Hội thảo tổng kết Canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu vùng ĐBSCL năm 2022.
Những bước đi phù hợp và sự sẵn sàng tham gia của Bình Điền
Chương trình “Canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” được Bình Điền thực hiện tại 13 tỉnh, thành vùng ĐBSCL (thực hiện tới 7 vụ lúa, qua 2 giai đoạn, từ 2016-2017 đến 2020-2022) đã đạt được hiệu quả tốt, như giảm giống gieo sạ (từ trên 200 kg, xuống dưới 80 kg/ha), giảm phân bón và thuốc bảo vệ thực vật trên 1,5 triệu đồng/ha, năng suất tăng trên 400 kg thóc/ha, lợi nhuận tăng thêm từ 4 - 4,5 triệu đồng/ha so với đối chứng.
Quy trình canh tác tổng hợp trong chương trình Canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu đã được Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) công nhận là tiến bộ kỹ thuật.
Được biết, trong chương trình Canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu, bên cạnh các giải pháp canh tác tiên tiến, các sản phẩm phân bón thông minh (phân bón vi sinh vật, chậm tan, có các chất ức chế hoặc phát huy các yếu tố dinh dưỡng), Bình Điền cũng đã ứng dụng nhiều thiết bị hỗ trợ và công nghệ số để nâng cao hiệu quả của chương trình, đáp ứng tốt mục tiêu tăng trưởng xanh.
Ví dụ như lắp đặt các trạm quan trắc nước mặn, pH nước tự động trên các tuyến sông, kênh rạch ven biển khu vực ĐBSCL, lắp đặt trạm giám sát sâu rầy tự động, cung cấp cho nông dân, cán bộ kỹ thuật bút đo độ mặn, dụng cụ đo pH, máy phun hạt để sạ lúa và bón phân, ứng dụng phần mềm theo dõi đồng ruộng, xây dựng ứng dụng (app) canh tác thông minh để tư vấn kỹ thuật, hỗ trợ nông dân, lồng ghép các tính năng ghi chép nhật ký canh tác, xây dựng mã vùng trồng trong tương lai…
Cùng giai đoạn triển khai chương trình Canh tác lúa thông minh tại ĐBSCL, Công ty CP Phân bón Bình Điền cũng đã tham gia vào dự án “Sản xuất lúa bền vững và giảm phát thải khí nhà kính AgResults” do Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV) thực hiện từ tháng 5/2017 đến tháng 3/2021 tại tỉnh Thái Bình, nơi có truyền thống sản xuất lúa nước lâu đời ở khu vực đồng bằng sông Hồng của Việt Nam.
Dự án “Sản xuất lúa bền vững và giảm phát thải khí nhà kính AgResults” được thiết kế thông qua một cuộc thi nhằm tìm kiếm các công nghệ và phương pháp tiên tiến với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và tăng năng suất trong quá trình canh tác lúa.
Tại dự án này, Công ty CP Phân bón Bình Điền là 1 trong 4 đơn vị trên tổng số 11 đơn vị dự thi đã vượt qua giai đoạn 1 (2 vụ, từ 2017-2018) để bước tiếp vào giai đoạn 2 (4 vụ, từ 2019-2020). Trong giai đoạn 1, Bình Điền đạt giải 3/11 trong vụ mùa 2017 và giải 2/11 trong vụ xuân 2018. Tiếp tục giai đoạn 2, mô hình ở vụ mùa 2019 của Bình Điền cho kết quả tương đối tốt: tổng lượng CO2 giảm 11,66%, năng suất tăng 1,54%, đạt giải 2/4 đơn vị dự thi.
Sau thành công của “Canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” vùng ĐBSCL, từ cuối năm 2022, Công ty CP Phân bón Bình Điền tiếp tục nghiên cứu phối hợp cùng TTKNQG và các đối tác khác để nhân rộng quy trình trong những năm tiếp theo.
Và để đảm bảo được mục tiêu của chương trình, Bình Điền cũng đã nghiên cứu cải tiến sản phẩm theo hướng bổ sung thêm các chủng vi sinh vật (VSV) như VSV cố định nitơ, VSV phân giải phốt pho khó tan và VSV phân giải xen-lu-lô vào bộ sản phẩm phân bón chuyên cho lúa (Đầu Trâu Bio-lúa và Đầu Trâu Bio-Can xi) để góp phần giúp cho đất trồng lúa khỏe, đáp ứng cho việc canh tác lúa bền vững.
Ứng dụng thiết bị hỗ trợ tiên tiến (máy bay drone bón phân) trong canh tác lúa thông minh.
Ông Ngô Văn Đông, Tổng Giám đốc Cty CP Phân bón Bình Điền, chia sẻ: “Chúng tôi háo hức và mong muốn đồng hành với đề án phát triển 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, gắn với tăng trưởng xanh và phát thải thấp cho sản xuất lúa ĐBSCL của Bộ NN-PTNT.
Với đề án này, ngoài việc Bình Điền cùng TTKNQG, các đối tác công tư, triển khai quy trình canh tác tổng hợp trong chương trình Canh tác lúa thông minh đã được Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) công nhận tiến bộ kỹ thuật, Bình Điền cũng sẽ phối hợp cùng IRRI, Cục Trồng trọt triển khai và phát triển chuỗi giá trị phân bón hữu cơ từ rơm tại các vùng trọng điểm của đề án. Tôi nghĩ đây cũng là 1 trong những định hướng quan trọng hướng đến nông nghiệp tuần hoàn và nâng cao thu nhập cho người trồng lúa".
Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) cho biết: “Sự tham gia của Công ty CP Phân bón Bình Điền trong thời gian qua với các mô hình canh tác chuyên canh cũng như thâm canh có sự thay đổi về các phương pháp cũng như cách tiếp cận về sử dụng phân bón có nghiên cứu đến đất đai, có cải tạo đất đai và có làm giảm chi phí sản xuất, đồng thời có chú ý đến việc giảm phát thải khí nhà kính.
Chúng tôi cho rằng cách tiếp cận này phù hợp với xu hướng phát triển của ngành nông nghiệp hiện nay. Đây là một điển hình của hợp tác công tư. Sự hợp tác này sẽ mở ra một cách nhìn mới về việc chúng ta phát triển một ngành hàng không chỉ là những chủ trương, những định hướng, những chính sách của chính phủ, của các cơ quan nhà nước hoặc của địa phương, mà chúng ta cần sự chung tay nhiều hơn nữa của nhiều doanh nghiệp mà Bình Điền là một điển hình”.
Với những gì mà Bình Điền đã triển khai, cũng như những định hướng và cách tiếp cận bài bản, chúng ta có thể khẳng định Bình Điền đã sẵn sàng cho những bước tiến mới trong việc đồng hành cùng ngành nông nghiệp trong việc nghiên cứu và thực hiện các giải pháp canh tác sáng tạo nhằm giảm phát thải khí nhà kính cũng như thúc đẩy tăng trưởng xanh.
