Vì sao lại là “Thiên Nga đen”?
Thị trường phân bón thế giới đang chứng kiến đợt khủng hoảng giá mới. Ảnh: Getty
Giới chuyên gia nhận định, với việc giá phân bón đã tăng lên mức cao nhất trong vòng hơn một thập kỷ qua, bắt nguồn từ những tác động của thiên tai khắp nơi đến các vấn đề chính trị và khủng hoảng khí hậu nên rất có thể thế giới lại có thêm một sự kiện Thiên Nga đen mới.
Khái niệm “Thiên Nga đen” (Black Swan) đã phổ biến trong giới đầu tư hơn một thập kỷ qua dùng để chỉ những sự cố rất khó xảy ra nhưng để lại hậu quả nặng nề như cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, khủng hoảng nợ công châu Âu hay thảm họa hạt nhân Fukushima.
Theo thống kê, vào năm 2008, giá một tấn urê NOLA đã tăng từ 350 đô la vọt lên tới 825 đô la, trong khi giá phân DAP thế giới cũng leo lên mức 702 đô la/tấn do cung không đủ cầu.
Trong bối cảnh thế giới hiện nay thì sự lo ngại của các chuyên gia là hoàn toàn có lý, do các yếu tố thúc đẩy nguồn cung vẫn đang tiếp tục tăng lên. Ngoài chi phí vận chuyển tăng vọt, giá năng lượng cũng tăng mạnh trong tuần này, với giá khí đốt tự nhiên tăng đến hơn 6 USD/đơn vị nhiệt Anh (mmbtu), gần đạt mức đỉnh hồi năm 2014. Đây được cho là một yếu tố có thể làm đội chi phí sản xuất nitơ, loại nguyên liệu quan trọng sản xuất phân đạm hơn nữa trong năm nay vì các vấn đề về nguồn cung dường như đang xuất hiện ở mọi góc độ, với vô số các vấn đề ảnh hưởng đến sản lượng và giá phân bón.
Ông Linville cho biết: “Bão Ida đã phá hủy sản xuất ở Mỹ, cộng với các sự cố kỹ thuật chưa thể khắc phục trong bối cảnh dịch bệnh COVID. Trong khi đó, Trung Quốc, nhà sản xuất urê lớn nhất thế giới đã cắt giảm xuất khẩu để kìm giữ ổn định giá trong nước và châu Âu cũng đang khủng hoảng vì giá khí đốt tự nhiên. Tất cả gộp lại cho thấy, có rất nhiều dấu hiệu đi tới kết luận đây có thể là một cơn ác mộng".
Trước đó theo trang tin The Scoop, Phó chủ tịch tập đoàn phân bón khổng lồ Yara, Gary Vogen nói rằng trên quy mô toàn cầu, các nhà sản xuất phân bón đều đã cắt giảm sản lượng để né khủng hoảng giá khí đốt tự nhiên đang ngất ngưởng, loại nguyên liệu quan trọng để sản xuất nitơ.
“Trong một tình huống bình thường, nếu bạn thấy một đợt tăng giá ở châu Âu, thì phần còn lại của thế giới sẽ bù đắp. Nhưng hiện tại, tất cả các chuỗi cung ứng đều bị hạn chế do nhu cầu tăng mạnh từ năm ngoái, cùng với nhiều hạn chế về thuế quan tiềm ẩn khác nên nhiều khả năng phải tới quý đầu tiên của năm 2022 mới nhìn thấy cơ hội để giải quyết vấn đề giá khí đốt tự nhiên. Do vậy giá phân bón cũng sẽ tiếp tục bị tác động và bị thúc đẩy bởi các ảnh hưởng toàn cầu khác”, ông Gary Vogen cho biết.
Theo nhà phân tích đầu tư Josh Linville của hãng StoneX Group, vào thứ Hai tuần này, chính phủ Trung Quốc đã chính thức cấm hoạt động xuất khẩu phân DAP (lân, phốt phát) cho đến hết tháng 6 năm 2022. Tin tức này được đưa ra trong bối cảnh sản xuất của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã bị kìm hãm do lo ngại lượng phát thải carbon quá mức từ các nhà máy. Ngay lập tức tác động thị trường đã được nhìn thấy qua giá cả, bởi vì Trung Quốc hiện chiếm gần một phần ba thương mại phốt phát thế giới.
Lệnh cấm phân DAP chỉ là động thái mới nhất trong một loạt các sự kiện đang gây ra một cú sốc về nguồn cung phân bón, ngay trước thêm mùa vụ trồng trọt năm 2022. Và cú sốc này đang tạo ra một đợt tăng giá đột biến chỉ có thể so sánh với năm 2008, thậm chí với nhiều lo ngại một số chủng loại phân bón còn có thể vượt qua mức giá phân bón cao kỷ lục mà nông dân đã chứng kiến hồi năm 2008.
Tìm đâu ra phân bón cho 91 triệu mẫu ngô
Những cú sốc về nguồn cung đang chuyển sang tình thế nguy cấp khi hoạt động sản xuất nông nghiệp tiếp tục tăng sản lượng trở lại trên toàn cầu. Ngay tại nước Mỹ hiện đã có những lo ngại rằng, sẽ không có đủ phân bón để cung cấp cho 91 triệu mẫu ngô chuẩn bị xuống giống trong vụ mùa 2022.
Chi phí đầu vào sản xuất ngô (nâu) và đậu tương (xanh) tại bang Iowa từ năm 2010 đến 2021. Nguồn: ISU
“Có thể vẫn có nhưng với một mức giá kinh khủng”, ông Linville nói ngập ngừng sau một hồi suy nghĩ để tìm ra câu trả lời liệu có đủ nguồn cung phân bón ở Mỹ hay không.
Theo vị này: “Đó là điều mà chúng tôi có thể bắt đầu dự cảm được những thách thức về mức giá phân bón tăng lên mức cao nhất giống như năm 2008. Chúng tôi có thể sẽ cần phải bắt đầu trả giá cao hơn không chỉ đối với các nguồn cung cấp tại thị trường Bắc Mỹ mà còn là cả phần còn lại của thế giới cho cùng một đơn vị nitơ, để có được những gì chúng tôi cần để phục vụ cho 91 triệu mẫu ngô của mình. Và đó mới là điều đáng sợ”.
Cuộc chiến giành giật nguồn cung phân bón được cho là không chỉ ở khu vực Bắc Mỹ, giữa nông dân Canada và Mỹ mà còn là cuộc chiến giữa những nhà bán lẻ và các công ty nông nghiệp khi phải chứng kiến một “thế trận đấu cờ” trên toàn cầu nóng lên.
“Các nhà bán lẻ không phải lúc nào cũng đảm bảo rằng sản phẩm có sẵn nếu khách hàng gõ cửa mua nó ngay hôm nay. Ngay cả khi lập ra kế hoạch từ trước, những ảnh hưởng bất ngờ cũng có thể làm gián đoạn và trì hoãn quá trình chuỗi cung ứng. Mặc dù trong lịch sử, ngành công nghiệp phân bón đã có thời điểm giúp bạn dễ dàng mua một hoặc hai lần một năm, nhưng điều đó có thể không phải là trường hợp có thể tái lặp trong tương lai”, ông Vogen nói.
Thị trường phân bón vẫn khó lường
Chuyên gia Linville cho biết, ông chưa có cơ sở nào để thấy giá nitơ sẽ giảm xuống trong khoảng thời gian từ nay đến mùa xuân tới, trong khi phân lân và kali sẽ phụ thuộc nhiều vào những gì nông dân quyết định bón cho cây trồng của họ vào mùa thu này. Và khi nguồn cung tổng thể vẫn tiếp tục chịu áp lực thì điều duy nhất có thể gây áp lực lên giá phân bón vào thời điểm này là hủy bỏ nhu cầu trên diện rộng.
Giá các loại phân bón tại bang Illinois từ năm 2008 đến tháng 7/2021 (đơn vị USD/tấn). Nguồn: USDA
“Có rất nhiều người đang kêu ca với mức giá đầu vào như vậy, sẽ buộc phải cắt bỏ diện tích trồng ngô của mình để chuyển đổi vì đậu nành và một số cây trồng khác rõ ràng là không có nhu cầu phân bón. Vấn đề là, giả sử chúng ta có một kịch bản mà rất nhiều nông dân ngồi đó và quyết định chuyển từ ngô sang trồng đậu nành thì diện tích ngô có thể giảm từ 91 xuống 85 hoặc 87 triệu mẫu, và đó là một tình huống xấu", ông Linville cho biết.
Theo nhà kinh tế học Jackson Takach của hãng Farmer Mac, khi các sản phẩm nông nghiệp vẫn có nhu cầu cao và các vấn đề về vận chuyển cản trở chuỗi cung ứng, thì lịch thời vụ của toàn bộ ngành nông nghiệp có thể kéo dài trong năm tới.
“Việc thu mua các container rỗng để chứa hàng hóa vẫn còn vô cùng đắt đỏ. Vì vậy, tôi coi đó vẫn là một mối lo tiềm ẩn cho ngành trong năm 2022, dẫn tới khả năng có thể xảy ra sự sụt giảm chi tiêu toàn cầu cho thực phẩm, hoặc chi phí vận chuyển thực phẩm sẽ gây áp lực giảm lợi nhuận", ông Jackson nói.
