Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp

Đổi mới toàn diện hệ thống bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp

Ngày 23/5/2018, Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội. Đây là một trong những nghị quyết quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội, mở rộng diện bao phủ và nâng cao tính bền vững của hệ thống bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) tại Việt Nam.

Nghị quyết 28-NQ/TW xác định lộ trình cải cách chính sách BHXH theo hướng mở rộng diện bao phủ, tăng cường tính liên kết, bảo đảm cân đối quỹ và phát triển hệ thống BHXH đa tầng. Những định hướng quan trọng bao gồm:

Xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, bao gồm: Tầng 1 là trợ cấp xã hội cho những người cao tuổi không có lương hưu; Tầng 2 là BHXH cơ bản, gồm BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện; Tầng 3 là bảo hiểm hưu trí bổ sung mang tính tự nguyện.

Nghị quyết số 28-NQ/TW đã mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm cả người lao động làm việc theo hợp đồng ngắn hạn, lao động khu vực phi chính thức. Cải cách chính sách BHXH tự nguyện, tăng mức hỗ trợ từ Nhà nước nhằm khuyến khích người dân tham gia.

Cải cách chính sách hưởng lương hưu, điều chỉnh công thức tính lương hưu theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng giữa các nhóm đối tượng. Nâng dần tuổi nghỉ hưu theo lộ trình phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội và tuổi thọ bình quân.

Tăng cường tính liên kết giữa các chế độ BHXH, hướng tới thực hiện chế độ BHXH một lần theo hướng hạn chế rút bảo hiểm xã hội một lần, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu. Tạo điều kiện để người lao động được cộng dồn thời gian đóng bảo hiểm khi chuyển đổi giữa các khu vực lao động.

Cải cách bảo hiểm thất nghiệp theo hướng chủ động

BHTN không chỉ là chế độ hỗ trợ tài chính mà còn tập trung vào đào tạo nghề, tư vấn việc làm nhằm giúp người lao động nhanh chóng quay lại thị trường lao động. Điều chỉnh mức đóng - hưởng BHTN để bảo đảm cân đối quỹ.

Sau hơn 6 năm thực hiện, Nghị quyết 28-NQ/TW đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Theo báo cáo của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, tính đến ngày 31/12/2024, số người tham gia BHXH đạt khoảng 20,11 triệu người, chiếm tỷ lệ 42,71% lực lượng lao động trong độ tuổi. Tỷ lệ bao phủ BHXH tự nguyện cũng tăng nhanh nhờ chính sách hỗ trợ từ Nhà nước.

Cùng với đó, Quỹ BHTN đã phát huy vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người lao động mất việc làm. Theo số liệu từ Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, trong năm 2023, số lao động có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp là 1.068.477 người, tăng 9,5% so với năm 2022 (975.333 người). Về quỹ BHTN, số dư tính đến cuối năm 2024 là 60.800 tỷ đồng, tăng 0,1 nghìn tỷ đồng so với cuối năm 2023.

Tại Bình Dương, anh Nguyễn Văn A, 35 tuổi, từng làm công nhân trong một doanh nghiệp may mặc. Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, anh mất việc vào năm 2021. Nhờ chính sách BHTN, anh nhận được trợ cấp thất nghiệp trong 6 tháng với tổng số tiền hơn 30 triệu đồng, đồng thời được hỗ trợ học nghề miễn phí. Sau khóa đào tạo, anh chuyển sang làm kỹ thuật viên sửa chữa máy may và đã có thu nhập ổn định.

Hay trường hợp chị Lê Thị B, 42 tuổi, tiểu thương tại Hà Nội, tham gia BHXH tự nguyện từ năm 2015. Nhờ sự hỗ trợ từ Nhà nước, chị tiếp tục duy trì đóng BHXH và hiện đã đủ điều kiện để hưởng lương hưu trong tương lai. Đây là minh chứng cho lợi ích thiết thực của chính sách BHXH tự nguyện.

Giải pháp trong thời gian tới

Mặc dù đạt nhiều kết quả tích cực, nhưng quá trình cải cách BHXH, BHTN vẫn còn nhiều thách thức: Tỷ lệ tham gia BHXH còn thấp, đặc biệt trong khu vực phi chính thức. Tình trạng rút BHXH một lần gia tăng gây áp lực lên cân đối quỹ. Quỹ BHXH, BHTN đối mặt nguy cơ mất cân đối trong dài hạn do tỷ lệ hưởng cao hơn tỷ lệ đóng.

Để giải quyết những thách thức này, cần tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp: Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bằng cách tăng cường truyền thông, hỗ trợ tài chính từ Nhà nước. Sửa đổi Luật BHXH, Luật Việc làm để hạn chế tình trạng rút BHXH một lần. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm vi phạm về đóng BHXH. Phát triển hệ thống dịch vụ việc làm nhằm nâng cao hiệu quả BHTN.

Sau gần 7 năm thực hiện, Nghị quyết 28-NQ/TW đã tạo tiền đề quan trọng cho việc cải cách chính sách BHXH, BHTN, hướng tới một hệ thống an sinh xã hội bền vững và toàn diện hơn. Tuy nhiên, để hiện thực hóa các mục tiêu đặt ra, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người lao động. Việc tiếp tục hoàn thiện chính sách, đẩy mạnh thực thi sẽ góp phần bảo đảm an sinh xã hội, ổn định đời sống nhân dân và phát triển bền vững đất nước.