Cân bằng thương mại nông sản Việt-Mỹ: [Bài 7] Thúc đẩy sử dụng nguyên liệu và công nghệ Hoa Kỳ

Phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ, nhằm tìm hiểu rõ hơn về những mặt hàng mà Việt Nam có lợi thế cạnh tranh tại thị trường Hoa Kỳ, cũng như xu hướng tiêu thụ của người tiêu dùng tại đây.

Thị trường có sức mua lớn, nhu cầu đa dạng

Ông có thể cho biết kim ngạch xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong thời gian vừa qua? Những mặt hàng nào đang có lợi thế cạnh tranh lớn nhất?

Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu nông lâm thủy sản (NLTS) lớn nhất của Việt Nam. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu NLTS của Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt khoảng 13,5 tỷ USD, chiếm 21,7% tổng kim ngạch xuất khẩu NLTS Việt Nam ra toàn thế giới, tăng gần 25% về giá trị so với năm trước.

Trong đó, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đạt 9,1 tỷ USD, bằng 123% kim ngạch năm 2023. Thủy sản đạt 1,8 tỷ USD (tôm đạt 755,6 triệu USD; cá tra đạt 345 triệu USD; cá ngừ khoảng 387,6 triệu USD).

Kim ngạch xuất khẩu một số mặt hàng nông sản khác của Việt Nam sang Hoa Kỳ năm 2024 đều tăng so với năm 2023, như: hạt điều đạt trên 1 tỷ USD, cà phê 318,7 triệu USD, rau quả 335 triệu USD, hồ tiêu 399,5 triệu USD, gạo 31,4 triệu USD.

Trong 2 tháng đầu năm 2025, Hoa Kỳ vẫn là thị trường xuất khẩu nông sản lớn nhất của Việt Nam, chiếm thị phần 22% xuất khẩu NLTS của nước ta.

Các mặt hàng Việt Nam có lợi thế cạnh tranh lớn là cá tra và đồ gỗ. Rau quả tuy giá trị không lớn nhưng mức độ tăng trưởng cao.

Xu hướng tiêu dùng nông sản hiện nay tại thị trường Hoa Kỳ như thế nào, thưa ông?

Hoa Kỳ là quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu, đồng thời cũng là nhà nhập khẩu nông sản lớn nhất thế giới, với giá trị nhập khẩu khoảng 200 tỷ USD năm 2024. Điều này cho thấy dung lượng quy mô thị trường tiêu thụ nông sản thực phẩm của Hoa Kỳ là rất lớn.

Một số nhóm sản phẩm có tỷ trọng nhập khẩu lớn, bao gồm nông sản nhiệt đới, gia vị, rau quả tươi, hạt cây, nước trái cây, thủy sản. Những sản phẩm mà Việt Nam có thế mạnh cũng là nhóm hàng chiếm tỷ trọng nhập khẩu lớn của Hoa Kỳ.

Đây là thị trường có sức mua lớn, nhu cầu đa dạng, đặc biệt là thế hệ trẻ có nhu cầu sản phẩm đặc sản mới lạ, độc đáo. Tuy nhiên, tình trạng lạm phát gia tăng dẫn đến giá cả gia tăng và người dân đang có xu hướng thắt chặt chi tiêu, lựa chọn cẩn thận hơn về hàng thực phẩm.

Người tiêu dùng Hoa Kỳ chuyển sang tiêu dùng các loại thực phẩm giàu protein khác như thịt gà, thịt lợn, cá nuôi thay vì hải sản để phù hợp với ngân sách. Các loại thực phẩm ăn liền, tiện dụng dễ chế biến tại nhà cũng được ưa chuộng.

Hàng nông sản thực phẩm nhập khẩu vào thị trường này có thể đa dạng về chủng loại, giá cả nhưng yêu cầu về an toàn thực phẩm luôn phải được đảm bảo. Hoa Kỳ cũng có cả một hệ thống các cơ quan thực thi pháp luật tiến hành kiểm soát với quy trình rất nghiêm ngặt. Yêu cầu của người tiêu dùng Hoa Kỳ về truy xuất nguồn gốc của các sản phẩm nông nghiệp đã tăng lên.

Bên cạnh đó, thị trường nông sản thực phẩm Hoa Kỳ cũng ghi nhận xu hướng tăng tiêu thụ sản phẩm hữu cơ, thực phẩm có nguồn gốc thực vật, phản ánh nhận thức ngày càng tăng về các vấn đề môi trường và ý thức về sức khỏe.

Chưa có thông tin chi tiết về mức thuế và các mặt hàng cụ thể

Ở chiều ngược lại, sự hiện diện của các sản phẩm nông sản Hoa Kỳ tại Việt Nam hiện nay ra sao, thưa ông?

Việt Nam nằm trong nhóm các thị trường nhập khẩu nông sản lớn từ Hoa Kỳ với kim ngạch đạt 3,4 tỷ USD năm 2024, gồm bông 680 triệu USD, rau quả 540 triệu USD, đậu tương 464 triệu USD, gỗ 325 triệu USD, thức ăn chăn nuôi 300 triệu USD, lúa mỳ 150 triệu USD. Người tiêu dùng Việt Nam ưa chuộng các loại trái cây, thịt bò, thịt lợn của Mỹ.

Liệu một số sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam có thể đối diện với nguy cơ bị áp thuế cao hơn hoặc các hàng rào kỹ thuật khắt khe hơn? Ông đánh giá ra sao về những thách thức này?

Ngày 2/4/2025 là thời điểm chính quyền của Tổng thống Donald Trump sẽ công bố mức thuế đối ứng theo từng quốc gia. Bộ Thương mại và Văn phòng đại diện thương mại Hoa Kỳ vẫn đang rà soát và tính toán thuế suất cụ thể đối với từng nước trên cơ sở thặng dư thương mại và nước đó đang đánh thuế cao đối với hàng hóa tương ứng của Hoa Kỳ.

Thuế đối ứng của Hoa Kỳ sẽ được tính đủ cả thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng, quy đổi các biện pháp hỗ trợ xuất khẩu, duy trì hàng rào kỹ thuật và các hành vi thương mại được cho là không công bằng.

Đến nay chưa có thông tin chi tiết về mức thuế và các mặt hàng cụ thể, nhưng chắc chắn sẽ có tác động đến hàng NLTS của Việt Nam xuất sang Hoa Kỳ. Các chính sách thuế và thương mại của chính quyền hiện nay có nhiều biến động, điều này có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp Việt Nam trong việc dự đoán và có biện pháp thích ứng, cản trở kế hoạch phát triển thị trường dài hạn.

Xem xét khả năng liên kết với đối tác Hoa Kỳ

Lời khuyên của Thương vụ dành cho các doanh nghiệp nông sản Việt Nam khi tiếp cận thị trường Hoa Kỳ trong bối cảnh chính sách thuế và thương mại có nhiều thay đổi?

Trước những diễn biến phức tạp của chính sách thuế quan và thương mại tại Hoa Kỳ, các doanh nghiệp nông sản Việt Nam cần có chiến lược phù hợp để duy trì và mở rộng thị phần, cần theo dõi diễn biến thị trường, cập nhật thường xuyên các chính sách thuế mới có tác động đến xuất khẩu NLTS.

Doanh nghiệp cần chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật của Hoa Kỳ, kiểm soát chặt chẽ dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng và vi sinh vật để tránh bị từ chối nhập khẩu hoặc kiểm tra kéo dài tại điểm nhập khẩu, đảm bảo về nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm, lưu giữ hồ sơ vùng trồng, cơ sở chế biến và vận chuyển nông sản thực phẩm.

Mở rộng sản xuất nông sản có hàm lượng chế biến thay vì chỉ xuất khẩu nguyên liệu thô. Doanh nghiệp nên đầu tư vào các sản phẩm giá trị gia tăng như trái cây sấy, nước ép, hải sản chế biến, bột trái cây... để đa dạng hóa sản phẩm, cung cấp sản phẩm quanh năm và tăng sức cạnh tranh của nông sản Việt.

Tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm thương mại lớn của Hoa Kỳ như: Hội chợ triển lãm thủy sản Bắc Mỹ, Fancy Food Show hay Hội chợ nông sản thực phẩm tự nhiên, giúp doanh nghiệp tiếp cận trực tiếp với khách hàng và đối tác tiềm năng, tìm kiếm các nhà nhập khẩu có kinh nghiệm và hiểu biết sâu về quy định của Hoa Kỳ để giảm thiểu rủi ro pháp lý; đẩy mạnh việc đưa hàng hóa Việt Nam vào các hệ thống phân phối tại Hoa Kỳ.

Tăng cường ứng dụng thương mại điện tử, tổ chức các sự kiện xúc tiến thương mại, kết nối giao thương theo hình thức trực tuyến để khắc phục trở ngại xa cách về mặt địa lý của thị trường.

Xem xét khả năng liên kết với đối tác Hoa Kỳ, sử dụng công nghệ và nguyên liệu của Hoa Kỳ để gia công chế biến vào sản phẩm của mình. Đối tác Hoa Kỳ là những người hiểu sâu nhất về thị hiếu, về yêu cầu và đưa ra lời khuyên hữu ích đối với sản phẩm sẽ bán tại thị trường này. Hoa Kỳ cũng có chính sách ưu tiên với việc sử dụng công nghệ Hoa Kỳ thông qua việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, thực hiện giám sát toàn bộ chuỗi sản xuất để đảm bảo chất lượng sản phẩm và nâng cao tính minh bạch.

Với xu hướng bảo hộ sản xuất trong nước, hàng nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ ngày càng tăng, chúng ta cũng phải đối mặt với các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại ngày càng nhiều nhằm cả vào doanh nghiệp và Chính phủ như: Các vụ điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với tôm, cá tra, mật ong, điều tra lẩn tránh thuế, nguồn gốc xuất xứ đối với gỗ và sản phẩm gỗ…

Xin cảm ơn ông!