Đất cát pha bạc màu trồng lúa ở nước ta có hàng triệu ha gồm nhiều tỉnh từ miền Trung đến vùng đồng bằng, trung du, miền núi phía Bắc. Đây là loại đất có hàm lượng mùn thấp < 1%, nghèo kiệt các chất dinh dưỡng đa, trung, vi lượng. Hệ vi sinh vật đất mật độ thấp hoạt động kém hiệu quả.
Để cải tạo loại đất này cần có nhiều biện pháp tổng hợp. Bón phân đúng kỹ thuật là một trong những biện pháp cải tạo đất nhanh, rẻ, dễ làm cho hiệu quả ngay trong một vụ sản xuất. Cách bón phân cho cây lúa hợp lý để cải tạo đất cát pha bạc màu cần chú ý một số vấn đề sau:
Với loại đất chua độ pH < 5, cần bón vôi bột để nâng cao độ pH hàng năm. Lượng vôi bột bón cho 1 sào Bắc bộ 360m2 khoảng 15-20kg. Đất có nhiều cát bón lượng vôi ít. Vôi bột bón với lượng hợp lý có tác dụng cải thiện kết cấu đất, làm cho đất có kết cấu viên, hòn tơi xốp, thoáng khí, gia tăng hàm lượng vi sinh vật có ích trong đất. Những loại đất chân ruộng trũng thường xuyên có nước, đất ruộng ven đồi núi cao gọi là đất “chân sơn” thường thấy màng màu vàng gạch cua nổi lên thường rất chua, có nhiều ion sắt, nhôm di động nên rễ cây lúa hay bị ngộ độc thường phải bón vôi bột cho lúa 2 lần/2vụ/năm.
Vôi bón tốt nhất cho lúa lần 1 là ngay sau khi gặt lúa mùa hay thu hoạch cây vụ đông. Rải vôi đều trên bề mặt ruộng, cày bừa để vôi nhuyễn vào đất, đất ngấu, vôi hả trong khoảng 30 ngày trở lên mới bón phân các loại trồng các loại cây khác. Nếu vụ mùa phải bón vôi cho những chân ruộng trũng, ruộng “chân sơn”, cần bón vôi ngay sau khi gặt lúa vụ xuân, cày làm rầm cho ngấu đất ít nhất 10 ngày sau mới cấy lúa mùa.
Ưu tiên bón nhiều phân hữu cơ hoai mục 5-10 tạ/sào/vụ. Nếu có điều kiện bón thêm phù sa, lầm ao phơi ải đập nhỏ 1-2 tấn/sào/năm hoặc đất sét phơi khô đập nhỏ 5-10tạ/năm. Phân hữu cơ hoai mục có tác dụng làm tăng lượng mùn, vi sinh vật đất, làm xốp đất gia tăng độ màu mỡ cho đất lúa. Đất sét, bùn ải làm tăng lượng keo đất. Keo đất có tác dụng giữ phân, giữ nước, làm cho đất có kết cấu viên tảng tơi xốp giàu dưỡng khí.
Chú ý bón phân hỗn hợp NPK đa yếu tố thay cho bón phân khoáng đơn cho loại đất này. Phân NPK của các nhà máy sản xuất phân bón lớn có uy tín nhiều năm như: Hữu Nghị, Bình Điền, Văn Điển, Sông Danh… Ngoài thành phần đa lượng (đạm, lân, kali) còn có nhiều nguyên tố trung (S; Mg; Ca), vi lượng (Mo; Cu; Co; Bo) và hàm lượng mùn cao bổ sung sự thiếu hụt dinh dưỡng cho đất bạc màu hiệu quả.
