- Bác cả Ngọ ơi, nguy to, nguy to rồi…
- Có cái gì thì vào đây, làm bát nước chè xanh rồi hãy nói. Làm gì mà cứ giật đùng đùng lên thế hả chú Vạn.
- Em còn có tâm trí nào mà ngồi uống nước với bác được nữa chứ. Thằng Chất con trai ông Hoạt, nó cắt đất nhà thờ họ bán rồi bác ơi. Cả họ đang sôi sùng sục lên vì chuyện đó mà bác lại không hay là thế nào?
- Ối! Cái thằng mất dạy nó lại dám làm cái việc tày trời ấy cơ à.
- Ấy, cánh ông Ba, ông Tuấn ở các chi họ khác đang yêu cầu bác phải chịu trách nhiệm chính về vấn đề này đấy. Trước đây, họ đã lường trước sự việc, báo cáo với bác mà bác vẫn không nghe.
Ông cả Ngọ là người lớn tuổi nhất còn sống, trực hệ của trưởng họ Nguyễn Văn. Ông rời quê ra thành phố lập nghiệp sinh sống đã lâu. Quê ông cũng chẳng xa lắm, đó là một làng nhỏ thuộc vùng ngoại ô của thành phố. Nếu ở quê, chắc chắn ông cả Ngọ phải là người trông nom, hương khói nhà thờ tổ để các bậc tổ tiên được yên bình nơi cực lạc mà phù hộ độ trì cho con cháu dòng họ nhà ông mạnh giỏi, phát đạt, trường tồn…
Nhưng từ mấy chục năm trước, ông đã thoát ly đi công tác, rồi ở lại luôn lấy vợ, sinh con nơi thành phố. Nhà thờ dòng họ Nguyễn Văn ở quê phải cậy nhờ gia đình ông Hoạt là trưởng chi thứ 3 của dòng họ trông nom vì khuôn viên nhà thờ ở ngay kế nhà ông Hoạt. Ông Ngọ bây giờ đã nghỉ hưu, nhưng vẫn ở lại thành phố với vợ con, thỉnh thoảng mới về quê thắp hương dịp tết, lễ hay thanh minh.
Một chiều đông năm trước, trời đổ mưa phùn và rét căm căm, ông Ngọ đang ở nhà thì bố con ông Hoạt đến chơi. Sau tuần trà và những lời thăm hỏi, ông Hoạt trình bày với ông Ngọ rằng thằng cháu Chất, con trai ông, có kế hoạch làm ăn nghiêm chỉnh nhưng vì thiếu vốn mà luôn bị các bạn hàng thúc ép, nên vẫn chưa mở mày, mở mặt lên được. Ông Hoạt thưa với ông Ngọ cho phép Chất mượn sổ đỏ của nhà thờ họ đi vay tiền ngân hàng.
Với giá đất quê hiện nay, thế chấp cái sổ đỏ nhà thờ cũng vay được số vốn kha khá cho thằng Chất. Ông Ngọ không dám tự quyết mà về quê tổ chức họp họ bàn việc này. Trong số các trưởng chi và người cao tuổi trong họ dự họp hôm đó, có 2 trưởng chi phản đối việc cho Chất mượn sổ đỏ nhà thờ “cắm” ngân hàng vay tiền vì cho rằng, việc này tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tuy nhiên, cuối cùng sau khi nghe ông Hoạt trình bày đa số vẫn giơ tay biểu quyết tán thành. Ông Ngọ, với tư cách trưởng họ, là người ra quyết định cuối cùng, ông nghĩ chắc bố con ông Hoạt cũng không dám làm liều.
Có vốn vay ngân hàng nhờ mượn sổ đỏ của nhà thờ họ, Chất tung vào kinh doanh mấy mặt hàng nông sản xuất khẩu. Giai đoạn đầu kinh doanh có vẻ thuận lợi, vì Chất chỉ mua gom hàng bán cho các doanh nghiệp xuất khẩu trực tiếp. Nhưng sau một thời gian, Chất thấy làm ăn kiểu này mãi cũng chẳng giàu có bằng ai vì các đơn vị xuất khẩu chỉ chia cho anh một phần lợi nhuận rất nhỏ. Phải mua tận ngọn, bán tận gốc mới mong phất nhanh.
Nghĩ là làm, Chất tìm hiểu và kiếm được một đối tác bên kia biên giới để xuất khẩu tiểu nghạch. Sau mấy chuyến đầu trôi chảy, lần này đối tác đặt một phần tiền bảo anh mua gom một lượng lớn hàng lạ. Dù không quen hàng, nhưng anh vẫn lao vào vì quá tin đối tác và hoa mắt vì món lợi lớn. Anh có ngờ đâu đó là một cú lừa, đối tác của anh đã thông qua kẻ môi giới để bán cho chính anh lô hàng “lởm” giá cao. Sau khi anh ôm hàng vào thì chúng cao chạy, xa bay. Chất chết điếng người.
Đến hạn, không trả được nợ, ngân hàng đến thúc ép, Chất chạy mãi không có ai cho vay, nên bấn quá phải làm liều, bán một phần đất khuôn viên nhà thờ họ. Hôm ông Ngọ về, Chất thành khẩn nhận lỗi:
- Cháu biết, việc cháu làm là có lỗi lớn với dòng họ. Bây giờ bác cả và họ mạc phạt thế nào cháu cũng chịu.
Ông Hoạt đứng cạnh thêm vào:
- Thôi thì con dại cái mang. Khi ngân hàng họ thúc nợ quá, tôi đã đưa cháu đi vay khắp cả họ, nhưng chẳng ai cho vay. Tôi tính ra thưa với bác cả, nhưng biết tin khi đó bác gái mới bị tai biến, đang nằm viện, nên tôi không dám quấy rầy…
Anh Thế, nguyên chủ nhiệm HTX, lại là người có kinh tế khá giả nhất họ thưa:
- Cơ sự đã thế này, bây giờ chỉ có cách cả họ gom tiền chuộc lại đất nhà thờ, coi như cho anh Chất vay một lần nữa. Nếu bác cả cho phép, cháu sẽ bỏ ra một nửa.
Tối nay, ông Ngọ lại tổ chức họp họ. Không biết kết quả sẽ như thế nào.
