Năm 2021, ông Hồ Văn Rén cùng 49 hộ dân tại thôn Bụt Việt, xã Hướng Phùng, huyện Hướng Hóa (tỉnh Quảng Trị) liên kết với Hợp tác xã (HTX) Nông sản Khe Sanh trồng 41 ha cà phê Arabica Catimo theo hướng hữu cơ. Với việc phải làm theo quy trình chặt chẽ do HTX Nông sản Khe Sanh đưa ra, nhiều hộ đồng bào Vân Kiều rất bỡ ngỡ. Trồng cà phê theo hướng hữu cơ nghĩa là phải “đoạn tuyệt” với phân bón hóa học, thuốc BVTV. Lợi ích về môi trường, năng suất chưa thấy ngay trước mắt nhưng nguy cơ sâu bệnh, giảm năng suất hiện hữu ngay từ vụ đầu tiên. Nhiều người vì thế rất phân vân.
HTX Nông sản Khe Sanh có 2 sản phẩm OCOP 4 sao bao gồm Khe Sanh Coffee dạng bột 100% Arabica và Khe Sanh Coffe dạng hạt rang. Ảnh: Võ Dũng.
Tuy nhiên, sau vài vụ trồng theo hướng hữu cơ, năng suất, chất lượng bắt đầu nhích lên. Cà phê trồng theo hướng hữu cơ chống chịu tốt hơn trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, sức sống bền bỉ; bán với giá cao hơn ngoài thị trường… Niềm tin bắt đầu được nhen nhóm.
“Năng suất hiện tại đạt 18 tấn/ha, tăng 50% so với trước đây. Lá cây cà phê xanh đậm, dày; thân cây phát triển vững chắc, bền. Điều quan trọng nữa là tất cả sản phẩm đều được HTX Nông sản Khe Sanh mua với giá cao hơn thị trường, bà con rất phấn khởi”, ông Rén nở nụ cười.
Đây là cách mà HTX Nông sản Khe Sanh liên kết với nông dân để trồng và thu mua cà phê sạch, chế biến thành 2 sản phẩm OCOP 4 sao bao gồm Khe Sanh Coffee dạng bột 100% Arabica và Khe Sanh Coffe dạng hạt rang.
Tính đến nay, HTX Nông sản Khe Sanh có 30 thành viên chính thức và 115 thành viên liên kết, trong đó có 7 tổ nhóm hoạt động cùng nhau xây dựng chuỗi cà phê sạch, khép kín với tổng diện tích trên 130 ha, sản lượng hàng năm đạt trên 1,8 nghìn tấn. Sản phẩm cà phê Khe Sanh được Cục Sở Hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ nhãn hiệu tập thể Khe Sanh. Sở KH và Công nghệ Quảng Trị đang xây dựng chỉ dẫn địa lý và chuỗi giá trị cho cà phê Khe Sanh.
Bà Nguyễn Thị Hằng, Chủ tịch HĐQT – Giám đốc HTX Nông sản Khe Sanh cho hay, những ngày đầu bắt tay cùng nông dân trồng cà phê sạch vô cùng khó khăn. Để lay chuyển được suy nghĩ của đồng bào không dễ. Nhưng khi chứng kiến những vườn cà phê sai trĩu quả lại bán với giá cao hơn, đồng bào mới chịu làm theo.
Đồng bào Vân Kiều được tập huấn cách ủ phân bón để trồng cà phê theo hướng hữu cơ. Ảnh: Võ Dũng.
“Chịu khó đi đến từng vườn cà phê để thuyết phục, cầm tay chỉ việc và triển khai thí điểm, khi đạt hiệu quả cao thì thì đồng bào mới tin theo. Nếu một ngày mình không sát sao, không động viên, khuyến khích thì nguy cơ quay lại lối canh tác cũ luôn hiện hữu”, bà Hằng chia sẻ.
Chưa dừng lại ở đó, đầu năm 2022, HTX Nông sản Khe Sanh đầu tư nhà máy sản xuất phân bón vi sinh từ vỏ quả cà phê, cung cấp phân bón cho người dân theo hình thức trả chậm. Vỏ cà phê lâu nay vứt bỏ gây ô nhiễm môi trường nay được tận dụng làm phân bón. Người dân được mua phân vi sinh với giá rẻ hơn thị trường 20%; thành viên HTX được hỗ trợ 50%. Việc sử dụng phân vi sinh đã giúp phục hồi đất, tăng độ xốp, cây phát triển tốt, ít sâu bệnh và an toàn với môi trường tự nhiên. Đây cũng là yếu tố giúp chất lượng, giá trị cà phê Khe Sanh ngày càng được nâng cao, mang lại cơ hội làm giàu cho đồng bào Vân Kiều trên địa bàn huyện Hướng Hóa.
Để mở rộng thị trường, nâng cao giá trị, HTX Nông sản Khe Sanh đã ký hợp đồng tiêu thụ với 5 doanh nghiệp. Sản phẩm cà phê của HTX Nông sản Khe Sanh còn có mặt tại nhiều hệ thống bán lẻ và đại lý tiêu thụ trong nước.
HTX Nông sản Khe Sanh đồng hành cùng đồng bào Vân Kiều trồng cà phê sạch. Ảnh: Võ Dũng.
“Hiện nay, chúng tôi đang tiếp tục xây dựng sản phẩm OCOP 5 sao từ sản phẩm Khe Sanh Coffe dạng bột 100% Arabica và liên kết với các tổ nhóm để làm chuỗi cà phê nông lâm kết hợp vừa giúp cải thiện môi trường và cảnh quan du lịch nông nghiệp, nâng cao chất lượng cà phê. Sản phẩm OCOP 5 sao sẽ là cơ hội để nâng tầm và đưa cà phê Quảng Trị ngày càng vươn xa, có giá trị cao hơn”, bà Hằng cho biết.
Ông Hoàng Minh Trí, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Quảng Trị đánh giá, HTX Nông sản Khe Sanh là một trong những đơn vị giúp mang sản phẩm cà phê Khe Sanh đến gần hơn với người tiêu dùng trong và ngoài nước khi tiến tới xây dựng sản phẩm OCOP 5 sao. Đặc biệt, khi tham gia cuộc thi đánh giá chất lượng sản phẩm cà phê đặc sản Việt Nam, cà phê Khe Sanh liên tục đạt giải trong 3 năm liền từ năm 2021 đến năm 2023.
Thời cơ cho cà phê Quảng Trị
Cà phê Arabica Catimo có mặt tại Hướng Hóa vào đầu thế kỷ XX, đến nay có khoảng 4 nghìn ha. Cà phê Khe Sanh trở thành thương hiệu cà phê nổi tiếng thế giới. Quảng Trị là một trong 8 tỉnh được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chọn thực hiện đề án phát triển cà phê đặc sản Việt Nam giai đoạn 2021 – 2030.
