Là địa phương chịu nhiều thiệt hại do thiên tai, công tác dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn là một trong những nhiệm vụ, giải pháp quan trọng được tỉnh Sơn La chú trọng triển khai, nhằm đảm bảo an toàn cho người dân trước thiên tai.
Hướng tới ngày Khí tượng thế giới 23/3, với chủ đề “Chung tay vì một hệ thống cảnh báo sớm toàn diện", Phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Nguyên – Giám đốc Đài Khí tượng thủy văn (KTTV) Sơn La.
Ông Nguyễn Văn Nguyên – Giám đốc Đài Khí tượng thủy văn Sơn La. Ảnh: Nguyễn Nga.
Rút ngắn thời gian dự báo, tăng độ tin cậy bản tin
Những năm qua, công tác dự báo, cảnh báo KTTV đã được Đài KTTV Sơn La triển khai thực hiện như thế nào, thưa ông?
Công tác dự báo, cảnh báo KTTV đã được chúng tôi triển khai thực hiện nghiêm theo đúng quy trình, quy định; thường xuyên cập nhật, học hỏi, ứng dụng công nghệ vào công tác chuyên môn; theo dõi chặt chẽ và dự báo, cảnh báo kịp thời diễn biến thời tiết, thủy văn, nhất là các hiện tượng KTTV nguy hiểm.
Hàng năm, Đài đã ban hành gần 3.000 bản tin dự báo, cảnh báo KTTV các loại; các bản tin chuyên đề phục vụ các dịp nghỉ lễ, Tết, tổ chức các hoạt động quan trọng của địa phương. Các bản tin dự báo, cảnh báo luôn được cải tiến, bổ sung, điều chỉnh về hình thức, nội dung theo hướng cập nhật nhanh, dễ khai thác, sử dụng thuật ngữ dễ hiểu. Các thông tin đưa ra chi tiết hơn cả về thời gian, phạm vi, mức độ ảnh hưởng, cũng như khả năng tác động đến môi trường, cơ sở hạ tầng, các hoạt động kinh tế - xã hội.
Các bản tin được gửi đến Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Ban chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường, các cấp chính quyền địa phương và hàng ngày được phát trên Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh. Nhờ đó, các cơ quan, ban, ngành, chính quyền các cấp và người dân đã chủ động hơn trong công tác chuẩn bị, phòng ngừa, ứng phó thiên tai; điều chỉnh kế hoạch sản xuất, gieo trồng cho phù hợp. Thiệt hại do thiên tai gây ra trên địa bàn tỉnh đã được giảm thiểu, đặc biệt là thiệt hại về người.
Xin ông thông tin rõ hơn về công tác chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả quan trắc, cảnh báo, dự báo KTTV đã và đang được Đài triển khai?
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các hiện tượng thời tiết, thủy văn cực đoan có xu hướng ngày càng gia tăng về cường độ, tần suất lặp lại và diễn biến phức tạp, khó lường hơn. Để giải quyết vấn đề này, ngành KTTV nói chung và Đài KTTV Sơn La nói riêng đã và đang nỗ lực đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, hiện đại hóa, tự động hóa các hệ thống quan trắc, truyền tin và ứng dụng các phần mềm công nghệ thông tin để rút ngắn thời gian dự báo, tăng độ tin cậy của bản tin.
Đài KTTV Sơn La nỗ lực áp dụng công nghệ, hiện đại hóa, tự động hóa các hệ thống quan trắc, truyền tin. Ảnh: Nguyễn Nga.
Đài KTTV Sơn La đang quản lý 4 máy chủ server, 1 hệ thống cảnh báo lũ quét Nậm La - Nậm Pàn và hệ thống truyền thông tin dữ liệu từ các trạm KTTV về Đài khu vực miền núi phía Bắc và Đài tỉnh, khai thác hiệu quả số liệu của gần 200 điểm, trạm đo mưa tự động của ngành KTTV hoặc địa phương, đơn vị trên địa bàn tỉnh Sơn La. Dựa vào kết quả đo đạc tại các trạm, kết hợp với dữ liệu ảnh mây vệ tinh, ảnh radar thời tiết và các mô hình dự báo số trị của các nước phát triển và của Trung tâm dự báo KTTV Quốc gia như: Mô hình IFS (Châu Âu), GFS (Mỹ), GSM (Nhật), WRF3km (Việt Nam), kết hợp với kinh nghiệm trong chuyên môn, các dự báo viên sẽ ban hành các bản tin dự báo, cảnh báo KTTV kịp thời, liên tục, có độ chính xác cao.
Bên cạnh đó, Đài hiện đang sử dụng công cụ hỗ trợ được chuyển giao từ các chuyên gia Phần Lan là công cụ hỗ trợ Smartmet, đã tích hợp các sản phẩm dự báo của các mô hình số trị để hỗ trợ cho dự báo viên đưa ra quyết định, để ban hành bản tin dự báo, cảnh báo nhanh kịp thời, chính xác, đủ độ tin cậy.
Với các hiện tượng thời tiết thủy văn bình thường, Đài ban hành các bản tin dự báo thường ngày. Khi có dấu hiệu hình thế thời tiết thủy văn nguy hiểm như: Bão, áp thấp nhiệt đới, nắng nóng, dông, lốc, sét, mưa đá, mưa lớn, lũ và lũ quét sạt lở đất… đơn vị sẽ ban hành kịp thời các bản tin dự báo, cảnh báo chi tiết đến cấp huyện, xã với những tần suất khác nhau của từng loại hình bản tin theo quy định. Ngoài ra, chúng tôi cũng đã và đang ứng dụng hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét và sạt lở đất thời gian thực được phát triển từ Trung tâm dự báo KTTV quốc gia và chuyển giao cho địa phương.
Rà soát, bổ sung các trạm khí tượng, thủy văn tự động
Trong quá trình đó, Đài KTTV Sơn La còn gặp những khó khăn, hạn chế nào không, thưa ông?
Trước diễn biến phức tạp, khó lường của các hiện tượng thời tiết, thiên tai, công tác dự báo, cảnh báo lũ quét, sạt lở đất, mưa đá vẫn còn nhiều khó khăn và là thách thức lớn. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu các thông tin số liệu nền về đo đạc, điều tra, khảo sát thực địa của các vùng có nguy cơ phát sinh lũ quét, sạt lở đất; lũ quét thường xảy ra ở quy mô nhỏ, liên tiếp, mang tính địa phương.
Mặt khác, khoa học công nghệ hiện nay chưa cho phép dự báo, cảnh báo chính xác mưa định lượng và nhận biết sự biến đổi của các nhân tố là nguyên nhân tác động, gây ra lũ quét sạt lở đất. Bên cạnh đó, mạng lưới quan trắc phục vụ dự báo, cảnh báo KTTV còn thưa, phần lớn chưa tự động nên không đáp ứng được yêu cầu số liệu đầu vào của các mô hình dự báo, đặc biệt là các mô hình số trị.
Đài KTTV Sơn La luôn theo dõi chặt chẽ và dự báo, cảnh báo kịp thời diễn biến thời tiết, thủy văn, nhất là các hiện tượng KTTV nguy hiểm. Ảnh: Nguyễn Nga.
Ông có thể đánh giá chung về xu hướng thời tiết, thủy văn năm 2025 tại Sơn La? Những kiến nghị, đề xuất với chính quyền địa phương để nâng cao hiệu quả phòng chống thiên tai thời gian tới?
Năm 2025, trên địa bàn Sơn La có khả năng xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như dông, lốc, sét, mưa đá, gió giật mạnh, đặc biệt trong các tháng chuyển mùa (từ tháng 3-5 và tháng 10-11). Mưa lớn có khả năng xuất hiện nhiều từ tháng 7-9. Về nắng nóng, từ tháng 3-4 có khả năng xuất hiện và tập trung chủ yếu ở khu vực vùng thấp, ven sông, cường độ nắng nóng có khả năng ít gay gắt và ít kéo dài như năm 2024. Đến tháng 5-6, nắng nóng mở rộng và có thể duy trì nhiều ngày. Từ tháng 7-9, nắng nóng có khả năng xảy ra nhiều hơn, đề phòng xảy ra nắng nóng gay gắt, đặc biệt gay gắt.
Để nâng cao hiệu quả công tác dự báo, cảnh báo KTTV, Đài KTTV Sơn La kiến nghị tỉnh tiếp tục rà soát các trạm đo mưa tự động hiện có để bố trí trạm đo hợp lý về mật độ, tăng cường trạm đo cho khu vực có nguy cơ xảy ra thiên tai cao. Tăng cường, bổ sung trạm khí tượng, thủy văn tự động tại các địa phương chưa có trạm quan trắc; khôi phục, duy trì hoạt động 4 trạm khí tượng, thủy văn tự động (2 trạm thủy văn Tông Cọ, Bản Ái; 2 trạm khí tượng Tà Xùa, Vân Hồ) để bổ sung, cung cấp số liệu kịp thời cho công tác dự báo, cảnh báo KTTV.
Đồng thời, quan tâm, tạo nguồn lực cho đơn vị từng bước nâng cao chất lượng các bản tin; hỗ trợ kinh phí thực hiện các bản tin dự báo, cảnh báo lũ tại 5 mặt cắt Chiềng Ly (Suối Muội - Thuận Châu), Bon Phặng (Suối Ban - Thuận Châu), Nà Xá (Suối Tấc - Phù Yên), Quảng Tiến, Cầu Sông Mã (Sông Mã)…
Trân trọng cảm ơn ông!
Đài Khí tượng Thủy văn Sơn La được thành lập ngày 1/8/2023, là đơn vị trực thuộc Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Miền núi phía Bắc. Hiện nay, Đài đang quản lý 8 trạm khí tượng, 2 trạm thủy văn, 2 trạm môi trường nước hồ, 1 trạm môi trường không khí tự động, 1 trạm bức xạ tự động, 1 trạm định vị sét, 14 điểm đo mưa tự động thuộc mạng lưới trạm KTTV quốc gia và khai thác số liệu gần 200 trạm đo mưa tự động trên địa bàn tỉnh Sơn La.
