Cuốn truyện “Nọc Nạn” của nhà văn Phúc Vân
Từ một vụ án tranh chấp xảy ra tại Phong Thạnh, huyện Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu vào năm 1928, địa danh Nọc Nạn đi vào văn học nghệ thuật như một biểu tượng bất khuất về người nông dân Nam bộ trong công cuộc khẩn hoang và gìn giữ đất đai. 
Những nhân vật có thật như Tám Luông, Mười Chức, Năm Nhẫn, Sáu Nhịn… lần lượt xuất hiện trong tiểu thuyết, cải lương, phim ảnh… Tính chất xung đột của câu chuyện và cá tính can trường của nông dân đã khiến tác phẩm phản ánh Nọc Nạn có sức lôi cuốn đặc biệt với công chúng nhiều thế hệ.
Tác phẩm đầu tiên viết về bi kịch Phong Thạnh là cuốn truyện “Nọc Nạn” của nhà văn Phúc Vân. Những năm tham gia cách mạng ở Đồng Tháp, nhà văn Phúc Vân chứng kiến sự kiện Nọc Nạn được những người dân chân lấm tay bùn kể lại cho nhau nghe bằng thể loại văn vần thường bị ngắt đoạn bởi sự chắp vá truyền khẩu. Ví dụ, đêm chuẩn bị chống lại cường hào và thực dân: “Trong nhà Mười Chức luận bàn/ Than cùng từ mẫu hai hàng lâm ly”, rồi khi giao tranh kịch liệt: “Mười Chức cầm mác giơ lên/ Chém cho một nhát, cò liền dang ra”.
Sau Hiệp định Geneve 1954, nhà văn Phúc Vân lên Sài Gòn sinh sống, ông mở một tiệm thuốc bắc gần chợ Bà Chiểu, vừa làm thầy lang vừa cặm cụi viết “Nọc Nạn”. Cuốn truyện “Nọc Nạn” khoảng 100 trang, được nhà văn Phúc Vân viết theo dạng tiểu thuyết chương hồi, với văn phong giản dị và mang đậm ngôn ngữ Nam bộ. “Nọc Nạn” được in lần đầu tiên năm 1956, lập tức bị thu hồi. Tất nhiên, lý do không nằm ở nội dung, mà chính quyền Ngô Đình Diệm cho rằng tác giả đã từng hoạt động ở bưng biền cho nên cuốn sách là một sản phẩm tuyên truyền cho cộng sản.
Thật may, khi chữ nghĩa không được chấp nhận, thì vụ án oan nghiệt kia được cưu mang bằng hình thức nghệ thuật cải lương. Cuối thập niên 50 của thế kỷ 20, vở diễn “Máu thắm đồng Nọc Nạn” của soạn giả Phạm Ngọc Truyền theo chân các gánh hát trình diễn khắp Nam bộ và được tán thưởng nhiệt liệt. Xin lưu ý, thuở ấy những gánh hát “đóng đô” trên ghe thuyền, họ cứ lênh đênh sông nước, cứ tấp vào bờ biểu diễn một đêm thì hôm sau đã rẽ dòng kênh rạch đi nơi khác, nên “Máu thắm đồng Nọc Nạn” vẫn bình yên vô sự!
Sau năm 1975, cuốn truyện “Nọc Nạn” và vở cải lương “Máu thắm đồng Nọc Nạn” chinh phục thêm công chúng miền Trung và miền Bắc. Nhân kỷ niệm 10 năm thống nhất đất nước, cuốn truyện “Nọc Nạn” đã được NXB Minh Hải in lại với lời tựa của nhà nghiên cứu Trần Bạch Đằng rất trân trọng: “Vụ đồng Nọc Nạn không lan thành cao trào trên một quy mô rộng, nhưng nó vẫn nằm sâu trong xâu chuỗi báo hiệu sự trỗi dậy của nông dân được trang bị tư tưởng lớn, khoa học và được tổ chức, lãnh đạo trong thời gian không xa. Nó là những tế bào hợp thành cương lĩnh của Đảng Cộng sản Việt Nam”.
Trong cuốn truyện “Nọc Nạn”, nhà văn Phúc Vân miêu tả tàn cuộc của những người nông dân nổi dậy chống áp bức: “Bốn cái mả nằm song song trên miếng đất thân yêu. Ai qua Nọc Nạn, tại ngã ba vàm Cá Rô, thảy đều trông thấy: Mả của bốn vị anh hùng! Mả của bốn vị nông dân bất khuất!”. Hiện tại, di tích lịch sử Nọc Nạn được xây dựng tại Giá Rai – Bạc Liêu vẫn cho khách tham quan cảm nhận được tinh thần ấy!
Năm 2004, Đài Truyền hình Bạc Liêu dù không dư dả gì về tài chính, vẫn bỏ ra 600 triệu đồng để thực hiện bộ phim “Đồng Nọc Nạn” dài 5 tập, do nhà văn Chu Lai viết kịch bản và đạo diễn Trần Vịnh dàn dựng. Xem phim, khán giả không cầm được nước mắt trước tình tiết anh em Mười Chức làm lễ tế sống mẹ là bà Tám Luông trong căn chòi dột nát. Mẹ con họ chít khăn tang, xì xụp khấn lạy nhau thay lời vĩnh biệt để ngày mai bước vào cuộc tử chiến với bất công.
Trong phim “Đồng Nọc Nạn” không chỉ thể hiện rất rõ sự chung vai đồng lòng vì chính nghĩa của các nhà báo, các luật sư mà còn có hình ảnh những tay giang hồ cộm cán khước từ sự chiêu mộ của phường ác bá vì “sợ mang tiếng ăn tiền của bọn nhà giàu, đi hiếp đáng người ngay thẳng, lương thiện”.
Vụ án Nọc Nạn đến hôm nay vẫn còn nguyên sức thuyết phục, khi chúng ta đối diện với những gì xảy ra tại Cống Rộc – Tiên Lãng. Mai đây ai sẽ viết truyện, ai sẽ diễn cải lương, ai sẽ làm phim về Cống Rộc thì chưa biết được. Thế nhưng, đọc lại và xem lại những tác phẩm về Nọc Nạn bỗng thấy thấm thía làm sao!
