Gặp lại 'cô bé hạt mít' từng phục vụ Bác Hồ

8 năm phục vụ Bác

Là người ít tuổi, thấp bé và tròn trĩnh nhất trong số những người được lựa chọn để vào phục vụ Bác, Thượng tá Trần Thị Ngà (86 tuổi, Điện Biên, Ba Đình, Hà Nội) được Bác gọi là “bé hạt mít”. Niềm vinh dự ấy đã đi theo bà Ngà hơn 60 năm nay. Mỗi khi nhắc lại cái tên “bé hạt mít”, người nữ phục vụ già luôn rưng rưng nước mắt, nhớ về những ngày tháng được gần Bác.

Bà Ngà nhớ lại một lần đoàn văn công được vào Phủ Chủ tịch biểu diễn phục vụ đoàn đại biểu Tiệp Khắc. Trước lúc biểu diễn, Bác vào tận hậu trường thăm, ân cần hỏi: “Hôm nay biểu diễn phục vụ bạn, các cháu có bài tủ gì mới?”. Cả đoàn xôn xao thưa với Bác: “Thưa Bác, chúng cháu có bài hát Tiệp Khắc, chúng cháu hát bằng tiếng Tiệp và tiếng Việt ạ.”.

Khi ấy, Bác cười vui vẻ nói: “Các cháu hát làm sao đừng để khi các cháu hát tiếng Tiệp thì các đồng chí bạn lại tưởng các cháu hát tiếng Việt, khi các cháu hát tiếng Việt thì Bác lại tưởng các cháu hát tiếng Tiệp đấy nhé!”. Cả đoàn ồ lên vui sướng vì lời nhẹ nhàng nhưng rất sâu sắc của Bác, trước đó đoàn vẫn thường bị khán giả chê là hát không rõ lời.

Thậm chí, có những ngày chủ nhật bà Ngà có cơ hội được vào ăn cơm với Bác, có lần có bác Tôn, có lần có Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Bữa ăn của Bác rất thanh đạm một bát canh, khi thì mấy quả cà, khi thì đĩa dưa chua, khi thì khúc cá kho. Đồng chí Vũ Kỳ nói rằng bữa ăn của Bác chất lượng nhất là ở bát canh bởi canh được ninh từ xương, thịt cá Bác không ăn được nhiều. Lần nào có bà Ngà ăn cùng, các đồng chí cũng chuẩn bị thêm món nem rán.

“Bác gắp nem cho tôi và bảo: ‘Ngày xưa, Bác cũng thích nem rán lắm, nhưng lúc đó không có mà ăn, bây giờ có thì lại không ăn được’. Nghe Bác nói tôi thấy xúc động và thương Bác vô cùng...”, bà Ngà nói thêm.

Một lần khác bà Ngà và Bác đi dưới vườn cây Phủ Chủ tịch, Bác nhìn lên cây sấu trong vườn thấy các đồng chí cảnh vệ đang ở trên cây hái sấu, Bác bảo: “Các chú hái cho bé một ít”. Nhưng vì không có túi, bà Ngà đành giắt vào cạp quần. Bà Ngà cho biết: “Tôi đã giắt vào cạp quần chừng 20 quả mang về nhà chia cho mọi người và giữ cho mình 2 quả, tôi bới đất lên và vùi 2 quả sâu xuống, với hy vọng nó sẽ mọc lên thành cây. Rồi chờ mãi, chờ mãi cũng không thấy gì, có lẽ vì quả sấu còn non và tôi cũng không biết là người ta trồng sấu bằng hạt hay bằng gì nữa. Chỉ thấy tiếc mãi vì quả sấu đó là kỷ niệm nơi Bác ở...”.

Sau này, những lần vào thăm Bác, bà Ngà được Bác tặng tập đĩa hát vở Opera La Traviata của nhạc sĩ Verdi mà Đảng Cộng sản Ý biếu Bác và quyển "Bầu trời và Mặt đất" đây là tên một bộ phim của Joris-Ivens, nói về cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc của nhân dân Việt Nam. Tập đĩa hát sau này được bà Ngà tặng lại khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh. Cuốn sách cũng được bà tặng cho Bảo tàng Hồ Chí Minh nhân dịp khánh thành.

Lời căn dặn như kim chỉ nam

Dù có thời gian dài được phục vụ Chủ tịch Hồ Chí Minh nhưng những ký ức về lần đầu được gặp Bác vẫn như “mới ngày hôm qua” trong tâm trí người nữ phục vụ già. Năm 1954, sau chiến thắng Điện Biên Phủ đoàn Tổng cục Chính trị được triệu tập về ATK Thái Nguyên để phục vụ hội nghị ký hiệp định Giơ-ne-vơ. Và bà Ngà là một trong số những người thuộc đoàn văn công khi đó.

Bà kể: “Lần đầu tiên được nhìn thấy Bác chúng tôi vô cùng vui sướng, mải mê đứng ở cánh gà ngó xuống nơi Bác ngồi. Mải mê sung sướng quá mà quên mất đến tiết mục của mình phải ra sân khấu. Đêm hôm đó ra về chúng tôi bị đồng chí Đỗ Nhuận phê bình gay gắt. Song sau đó cũng được cho qua vì niềm vui được gặp Bác quá lớn…”.

Một lần khác, bà Ngà và đội văn công được đích thân Bác căn dặn về thái độ phục vụ. Năm 1955 đoàn Nghệ thuật Trung Quốc là đoàn nghệ thuật nước ngoài đầu tiên tới thăm và biểu diễn ở nước ta. Bác căn dặn cả đoàn: “Đây là các bạn của nước Trung Hoa mới, các cháu phải đoàn kết, không được có thái độ thù hận.”.

Bà Ngà nhớ lại những ngày ở 17 Lý Nam Đế và ở khu Văn công Mai Dịch, cả 2 lần Bác tới thăm đều bất chợt. Khi ấy đoàn văn công còn trẻ, chưa lập gia đình nên tất cả còn ăn cơm tập thể, mâm nào cũng còn thừa rất nhiều. Nơi đầu tiên Bác đến là nhà ăn và khu nhà vệ sinh, cả 2 nơi Bác đều phê bình: “Văn công làm công tác văn hóa mà ở bẩn, ăn uống thừa thãi lãng phí dân ta còn nghèo các cháu phải biết tiết kiệm…”.

Ngoài ra, bà Ngà còn cho biết: “Trong quan niệm của nhiều người vẫn cho nghề của chúng tôi là ‘xướng ca vô loài’ nên tuy chúng tôi làm việc đấy song trong lòng mang nhiều mặc cảm tự ti. Qua nhiều lần được gặp Bác, được phục vụ Bác, được Bác quan tâm chăm sóc, giảng giải, phân tích cho chúng tôi hiểu rõ ý nghĩa mang lời ca tiếng hát động viên tinh thần bộ đội lao động học tập. Chúng tôi thấy rõ tác dụng của công việc mình làm có ích cho mọi người, từ đó chúng tôi hoàn toàn an tâm phấn đấu để trở thành những con người vừa hồng vừa chuyên như lời dạy của Bác…”.

Những ngày sau đó trở đi, những lời căn dặn của Bác như kim chỉ nam cho cuộc đời và sự nghiệp của Thượng tá Trần Thị Ngà. Người phục vụ già có vinh dự được nhận: Giải người Dẫn chương trình Xuất sắc của Liên hoan Sân khấu vhuyên nghiệp toàn quốc năm 1962, Giải Biên tập nhạc Xuất sắc của Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ IX năm 1990. Cả 2 giải này, cho tới thời điểm bà Ngà được nhận đều là những giải duy nhất Ban Tổ chức dành cho bà trong danh mục khen thưởng chưa từng có tiền lệ.

Thượng tá Trần Thị Ngà (86 tuổi) là một trong số ít người được lựa chọn để phục Bác từ năm 1961-1969. Nhiệm vụ của bà khi đó là hát, đọc báo, tài liệu cho Bác nghe; mang hoa tặng các đoàn khách quốc tế đến thăm Phủ Chủ tịch, rót nước cho Bác tiếp khách.