Gỡ thẻ vàng IUU là nhiệm vụ hàng đầu

Ngày 22/3, Cục Thủy sản phối hợp cùng Cục Kiểm ngư (Bộ NN-PTNT) tổ chức hội nghị thông tin hoạt động chuyên ngành hướng tới kỷ niệm 65 năm ngày truyền thống ngành thủy sản (1/4/1959 - 1/4/2024) và 10 năm ngày ra mắt lực lượng Kiểm ngư Việt Nam (15/4/2014 - 15/4/2024).

Ngành thủy sản phát triển vượt bậc

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản chia sẻ, trong chặng đường 65 năm, ngành thủy sản đã có những bước phát triển và hội nhập, trải qua 4 giai đoạn chính với nhiều thành tựu nổi bật.

Giai đoạn từ năm 1959 - 1975, kinh tế hợp tác xã (HTX) chiếm tỷ trọng lớn trong nghề cá biển. Thông qua phong trào hợp tác hóa, nghề cá du nhập công nghệ mới, cơ giới hóa thuyền nghề, nilon hóa lưới sợi. Các đoàn tàu đánh cá Việt - Xô, Việt - Trung, Việt - Đức, Việt - Triều được thành lập. Nhà máy đồ hộp Hạ Long, cơ khí Hạ Long, cơ khí Vật Cách... tạo nền tảng ban đầu cho công nghiệp nghề cá Việt Nam.

Sản lượng khai thác cá biển thời kỳ 1960 - 1965 đạt 110.000 - 130.000 tấn/năm. Các năm 1966 - 1975, trong bối cảnh có chiến tranh, sản lượng khai thác cá biển vẫn đạt 60.000 - 100.000 tấn/năm.

Về giống, từ năm 1963, các nhà khoa học thủy sản đã cho nhân tạo thành công giống cá mè, trắm, chép, trôi, mrigan, rô phi... Sản xuất tôm giống nhân tạo cũng đã thành công bước đầu, mở ra triển vọng phát triển mạnh nuôi trồng thủy sản (NTTS) sau này. Năm 1971, những sản phẩm thủy sản đông lạnh Việt Nam đầu tiên được xuất khẩu sang thị trường khu vực II (Nhật Bản, Singapore, Hồng Kông).

Giai đoạn 1976 - 1986 đánh dấu sự chuyển đổi quan trọng của ngành thủy sản trong bối cảnh đất nước thống nhất, kinh tế thuỷ sản bắt đầu được chăm lo phát triển để manh nha một ngành kinh tế kỹ thuật.

Giai đoạn 1986 - 1995, các mô hình kinh tế ngoài quốc doanh được khuyến khích, nhiều thành phần kinh tế được thu hút, đẩy mạnh đầu tư phát triển, góp phần củng cố thế mạnh của nghề cá nhân dân. Tổng sản lượng thủy sản vượt qua ngưỡng 1 triệu tấn vào năm 1990. Tôm nuôi xuất khẩu được xác định là mũi đột phá quan trọng. Các đối tượng nuôi khác cũng ngày càng đa dạng cả nước ngọt, nước lợ và nuôi biển.

Từ giữa những năm 1990, ngành thủy sản tập trung đổi mới phương thức quản lý chất lượng, an toàn sản phẩm, tiếp cận và từng bước đáp ứng đòi hỏi của các thị trường lớn. Nhờ đó, sản phẩm thủy sản của Việt Nam đã tạo được uy tín và đứng vững ở các thị trường thuỷ sản lớn trên thế giới.

Năm 1995, tổng sản lượng thủy sản đạt 1,34 triệu tấn (khai thác hơn 928.000 tấn, nuôi trồng hơn 415.000 tấn); xuất khẩu đạt 550.000 USD. Giai đoạn 1980 - 1990, kim ngạch xuất khẩu thủy sản tăng trung bình hơn 48%/năm. Giai đoạn 1991 - 1996, tăng xuất khẩu vẫn duy trì ở mức gần 16%/năm.

Giai đoạn từ năm 1995 đến nay, ngành thủy sản phát triển mạnh mẽ và toàn diện. Sản xuất kinh doanh thủy sản chuyển biến vượt bậc theo hướng nâng cao năng lực, mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh, tạo ra nhiều việc làm và tăng thu nhập cho lao động nghề cá cả nước, tạo nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước.

Sản lượng thủy sản năm 2023 đạt hơn 9,3 triệu tấn (gấp 7,1 lần so với năm 1995). Nuôi trồng thủy sản đạt 5,5 triệu tấn (gấp hơn 5 lần năm 1995). Cơ cấu sản lượng thủy sản có bước chuyển dịch tích cực, tỷ trọng sản lượng nuôi trồng tăng từ 31% (năm 1995) lên gần 57% (năm 2023).

Với sự năng động, sáng tạo, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, sản phẩm thủy sản Việt Nam đã xuất khẩu tới hơn 170 thị trường. Kim ngạch xuất khẩu lần đầu vượt ngưỡng 1 tỷ USD (năm 1999) và gần 11 tỷ USD (năm 2022), đưa Việt Nam vào vị trí số 3 trong các nước xuất khẩu thủy sản lớn nhất thế giới (Trung Quốc, Na Uy, Việt Nam).

Cũng theo ông Trần Đình Luân, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược Phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 với nhiều mục tiêu rất quan trọng. Do đó thời gian tới, ngành thủy sản sẽ tập trung tháo gỡ những tồn tại, vướng mắc để khẳng định vị thế là ngành kinh tế mũi nhọn, quan trọng trong nền kinh tế quốc dân.

Trong đó, trước mắt tập trung giảm cường lực khai thác, tăng nuôi trồng. Hiện nay, hoạt động này vẫn đang gặp nhiều trở ngại do chưa hoàn thiện quy hoạch không gian biển, giao mặt nước NTTS; nhiều địa phương chưa quan tâm đúng mức dẫn tới những địa điểm có thể chuyển đổi NTTS vẫn đang được ưu tiên phát triển du lịch, chưa gắn phát triển du lịch với hoạt động sản xuất, tạo sinh kế bền vững cho ngư dân. Ngoài ra, việc hình thành các HTX, tổ hợp tác NTTS vẫn hạn chế do thiếu nguồn lực nên hoạt động đánh bắt, NTTS vẫn manh mún, cá thể, khó quản lý…

Về lâu dài, ngành thủy sản sẽ phối hợp cùng các địa phương, cơ quan chuyên môn nghiên cứu, thúc đẩy hoạt động trồng rừng kết hợp với NTTS để gia tăng thu nhập, tạo không gian chuyển đổi nghề bền vững cho ngư dân; kết hợp nuôi trồng thủy sản với phát triển các loại hình dịch vụ khác…

Gỡ "thẻ vàng" IUU là nhiệm vụ hàng đầu

Tại hội nghị, ông Nguyễn Quang Hùng, Cục trưởng Cục Kiểm ngư chia sẻ, ngày 29/11/2012, Chính phủ ban hành Nghị định số 102/2012/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của kiểm ngư. Sau một thời gian khẩn trương xây dựng, hoàn thiện tổ chức, đến ngày 15/4/2014, lực lượng kiểm ngư chính thức ra mắt và đi vào hoạt động.

Kiểm ngư là lực lượng chuyên trách trực thuộc Bộ NN-PTNT, có chức năng tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, phát hiện, xử lý và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật thủy sản; thanh tra chuyên ngành thủy sản trên các vùng biển Việt Nam; tham gia công tác phòng, chống thiên tai và phối hợp tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn, bảo vệ an ninh, trật tự, chủ quyền quốc gia trên các vùng biển. Bên cạnh đó, tham gia các hoạt động hợp tác quốc tế về thủy sản; hướng dẫn, tuyên truyền, phổ biến pháp luật Việt Nam, pháp luật quốc tế về thủy sản đối với ngư dân và các tổ chức, cá nhân hoạt động trên vùng biển Việt Nam.

Chỉ ít ngày sau khi ra mắt, ngày 1/5/2014, Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 nằm sâu trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, vi phạm nghiêm trọng chủ quyền và gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất thủy sản của ngư dân Việt Nam trên ngư trường truyền thống tại Quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam.

Lực lượng kiểm ngư đã kịp thời có mặt tại thực địa nơi Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép để phối hợp với Cảnh sát biển Việt Nam tuyên truyền, đấu tranh, yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan ra khỏi vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam, tiến hành thực thi pháp luật, bảo vệ ngư trường, hỗ trợ ngư dân Việt Nam.

Với sự đấu tranh kiên quyết, dứt khoát của các lực lượng chấp pháp Việt Nam trên biển, cùng với sức ép dư luận trong nước và quốc tế, ngày 16/7/2014, Trung Quốc đã đưa giàn khoan phi pháp ra khỏi vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.

Không những vậy, trong 10 năm được thành lập, công tác tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, xử lý hành vi vi phạm trong lĩnh vực thủy sản đã được lực lượng kiểm ngư triển khai có hiệu quả. Lực lượng kiểm ngư đã điều động hàng nghìn lượt tàu thực hiện nhiệm vụ trên biển, phát hiện, xử lý hàng chục nghìn lượt tàu cá vi phạm, lập biên bản, ra quyết định xử phạt hàng trăm tỷ đồng.

Theo ông Nguyễn Quang Hùng, hiện nay, một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của ngành thủy sản là gỡ "thẻ vàng" IUU. Đây là vấn đề không chỉ riêng của ngành mà thể hiện vị thế, uy tín của quốc gia trên trường quốc tế. Sự vào cuộc tích cực, quyết liệt của tất cả các chủ thể liên quan từ trung ương tới địa phương thời gian qua đã tạo ra nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều nút thắt cần được tiếp tục tháo gỡ, trong đó quan trọng nhất là nâng cao được ý thức tự giác chấp hành của ngư dân; giúp họ hiểu cặn kẽ, thấu đáo về giá trị bền vững của việc chống khai thác IUU.

Thời gian tới, lực lượng kiểm ngư sẽ phối hợp chặt chẽ với Cục Thủy sản và các đơn vị liên quan tập trung giảm thiểu, tiến tới chấm dứt tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm ở vùng biển nước ngoài. Những trường hợp cố tình vi phạm sẽ bị xử lý bằng các biện pháp cứng rắn hơn. Đồng thời, chấm dứt tình trạng hợp thức hóa hồ sơ trong truy xuất nguồn gốc thủy sản xuất khẩu để gỡ được "thẻ vàng" IUU và giữ vững vị thế của ngành thủy sản Việt Nam trên bản đồ thế giới.