Nhà điều khiển trung tâm (bìa phải), tiếp đến là nhà vận hành thượng lưu cống lấy nước và nhà vận hành cống xả cạn. Ảnh: V.Đ.T.
Mọi chức năng đều áp dụng công nghệ cao
Vừa đưa chúng tôi thả bộ trên đập chính của hồ chứa nước Đồng Mít từ vai phải sang vai trái, ông Đoàn Văn Luyện, Phó trưởng Ban Quản lý dự án Thủy lợi 7.5, đơn vị trực thuộc Ban Quản lý đầu tư xây dựng Thủy lợi 7 (Bộ NN-PTNT), vừa thuyết minh chức năng của những căn nhà được xây dựng đầy tính mỹ thuật nằm 2 bên con đập.
Bên bờ đập phía thượng lưu có 2 căn nhà được xây dựng theo kiến trúc tháp Chăm, 1 cái là nhà vận hành thượng lưu cống lấy nước, 1 cái là nhà vận hành cống xả cạn. Bên bờ đập phía hạ lưu có 4 căn nhà được xây dựng nhỏ, thấp hơn là những nhà điều khiển tràn.
Cùng đưa chúng tôi đi tham quan công trình đầu mối hồ chứa nước Đồng Mít còn có anh Vũ Hải Anh, Tổ trưởng tổ Kỹ thuật giám sát thi công công trình hồ chứa nước Đồng Mít. Thấy chúng tôi nhìn những nhà vận hành bên trong chứa đầy những máy móc hiện đại với vẻ tò mò, anh Hải Anh hiểu ý, lần lượt giải thích cặn kẽ.
Nhà vận hành thượng lưu cống lấy nước có trách nhiệm điều khiển nước xả về hạ lưu với 1 cửa van cung, 1 cửa van phẳng và 1 cửa van sửa chữa; toàn bộ được điều khiển bằng cơ điện tử, vận hành bằng xi lanh thủy lực, có thể điều khiển tại chỗ và cũng có thể điều khiển tự động tại nhà điều hành trung tâm.
Cũng theo anh Vũ Hải Anh, nhà vận hành cống xả cạn ít khi sử dụng, chỉ khi cần điều tiết nước qua cống xả cạn mới kéo cửa van phẳng bằng pa lăng điện mở đường cho nước đi về hạ lưu.
4 nhà điều khiển tràn nằm bên phía hạ lưu của đập chính hồ chứa nước Đồng Mít, đối diện với 2 nhà vận hành thượng lưu cống lấy nước và nhà vận hành cống xả cạn, bên trong chứa những tủ điều khiển xi lanh thủy lực để nâng cánh cung tràn. Việc điều khiển tràn cũng có thể thực hiện tại chỗ và điều khiển tự động tại nhà điều hành trung tâm.
Thiết bị hiện đại được trang bị bên trong nhà điều khiển tràn. Ảnh: M.P.
Nằm phía dưới đập phía hạ lưu, gần bên nhà máy thủy điện là nhà van côn hạ lưu. Nhà điều khiển van côn hạ lưu có trách nhiệm điều tiết nước qua van côn, thiết bị này cũng có thể đóng mở tại chỗ và điều khiển tự động. Vào mùa kiệt nước, hồ Đồng Mít sẽ thả nước về hạ lưu qua nhà van côn, mực nước sẽ được điều tiết qua nhà van côn theo lưu lượng tưới.
Hồ Đồng Mít còn có hệ thống quan trắc điều khiển tự động, gồm: Hệ thống thiết bị quan trắc áp lực thấm hành lang thân đập; quan trắc ứng suất nền đập; quan trắc chuyển vị công trình; quan trắc thượng, hạ lưu đập và các trạm quan trắc mưa tự động.
Trên hệ thống còn có quan trắc khí tượng thủy văn; trong lòng hồ có 5 trạm đo mưa tự động; trong đó, có 3 trạm đặt ở phía thượng lưu, 1 trạm phía hạ lưu và 1 trạm đặt ngay đầu mối. Nhờ những trạm quan trắc mưa tự động này mà đơn vị vận hành công trình biết được hiện lượng mưa đang ở mức nào, lưu lượng nước về hồ để chủ động điều tiết nước đảm bảo an toàn công trình.
Cổng trục chân dê nặng 30 tấn dùng để cẩu những tấm phai từ dưới hầm lên. Ảnh: V.Đ.T.
“Toàn bộ số liệu quan trắc tự động được chuyên hết vào trang web, đơn vị quản lý công trình có thể theo dõi tại nhà quản lý đầu mối hoặc trên điện thoại thông minh. 2 camera đặt ở 2 đầu công trình đầu mối giúp đơn vị vận hành theo dõi khu vực lòng hồ phía hạ lưu và khu vực đầu mối. Ngoài ra, còn có 3 camera khác theo dõi quá trình vận hành công trình. Kinh phí đầu tư cho thiết bị quan trắc là 7,7 tỷ, thiết bị cơ khí 143 tỷ, thiết bị tự động điều khiển SCADA 2,2 tỷ, thiết bị điện chiếu sáng, điện hạ thế vận hành 4,8 tỷ. Xây dựng phần đập chính và các nhà vận hành, nhà quản lý là 978 tỷ”, ông Đoàn Văn Luyện, Phó trưởng Ban Quản lý dự án Thủy lợi 7.5, chia sẻ.
“Hóa thân” vào công trình đầu mối
Quay về nhà điều hành trung tâm nằm dưới vai phải của đập chính, chúng tôi được anh Vũ Hải Anh, Tổ trưởng tổ Kỹ thuật giám sát thi công công trình hồ chứa nước Đồng Mít, hướng dẫn cách theo dõi các thông số của công trình đàu mối trên màn hình treo trên tường. Mọi số liệu của hồ được hệ thống quan trắc chuyển hết về đây. Hoặc nếu người có trách nhiệm quản lý, vận hành công trình đầu mối hồ chứa nước Đồng Mít đi công tác, muốn theo dõi thực trạng của công trình thì có thể xem các thông số trên điện thoại, tất cả sẽ hiển hiện trước mắt.
Theo hướng dẫn của anh Vũ Hải Anh, nhấp vào địa chỉ mà anh Hải Anh dẫn đường link vào điện thoại của chúng tôi, nhìn vào màn hình, chúng tôi biết được cao trình mực nước hồ tại thời điểm ấy, dung tích chứa của hồ, lưu lượng nước đến hồ, lưu lượng nước đi.
Cửa tràn của hồ chứa nước Đồng Mít được điều khiển xi lanh thủy lực. Ảnh: M.P.
Trên màn hình còn thể hiện cả số liệu quan trắc đập chính, đập phụ; mực nước, lưu lượng tại trạm hạ lưu đập chính, trạm Hlong Hoai, trạm Sông Đinh; lượng mưa trung bình; dự báo mưa; kết quả dự báo hồ trong 72 giờ tới; dự báo trạm hạ lưu đập chính với mực nước, lưu lượng tại các trạm nói trên. Thú thật, xem xong các thông số trên màn hình điện thoại, chúng tôi có cảm giác như đang “hóa thân” vào con đập kỳ vĩ giữa đại ngàn An Lão.
Gần vai trái đập chính của hồ chứa nước Đồng Mít, chúng tôi nhìn thấy 1 thiết bị cơ khí bằng sắt đứng sừng sững, hỏi ra thì biết đó là “cổng trục chân dê” nặng đến 30 tấn. Bên dưới cổng trục là hầm chứa những tấm ván phai sẽ sử dụng khi cần sửa chữa cửa van cung, cửa tràn.
Khi cần sửa chữa cửa van cung, cẩu trục này sẽ nâng nắp đậy bên trên hầm chứa phai lên, sau đó sẽ cẩu những tấm phai nằm bên dưới lên, thả vào những khe phai phẳng của tràn để chặn nước, sau đó thoải mái sửa chữa cửa van cung, vì đã có những tấm phai làm thay nhiêm vụ giữ nước. 1 cửa tràn có 6 tấm phai phẳng ghép từ trên xuống.
Anh Vũ Hải Anh, Tổ trưởng tổ Kỹ thuật giám sát thi công công trình hồ chứa nước Đồng Mít, theo dõi thông số công trình đầu mối hồ Đồng Mít tại nhà quản lý trung tâm. Ảnh: V.Đ.T.
Nhìn những thiết bị, máy móc hiện đại được trang bị bên trong nhà vận hành thượng lưu cống lấy nước, nhà vận hành cống xả cạn, trong 4 căn nhà điều khiển tràn… chúng tôi thiết nghĩ để điều khiển những thiết bị, máy móc này phải là người có chuyên môn, chứ “tay ngang” như chúng tôi thì “bó tay”, không biết đâu mà lần. Bởi, nhìn vào mỗi tủ thiết bị với những loại máy móc đầy những nút là nút, nhìn vào cứ như nhìn đám rừng, chẳng biết nút này điều khiển bộ phận gì, nút kia vận hành bộ phận gì.
Quả đúng như vậy, theo anh Vũ Hải Anh, trước khi Bộ NN-PTNT bàn giao công trình hồ chứa nước Đồng Mít cho UBND tỉnh Bình Định, sau đó UBND tỉnh sẽ giao cho Công ty TNHH Khai thác công trình thủy lợi Bình Định quản lý, vận hành; Công ty TNHH Khai thác công trình thủy lợi Bình Định đã thành lập 1 tổ quản lý đầu mối hồ Đồng Mít từ 6-8 người.
Sau đó, thuê giảng viên Trường Cao đẳng Thủy lợi Hội An (Quảng Nam) vào dạy cách vận hành những thiết bị, máy móc nói trên, để sau này vận hành công trình đầu mối. Những cán bộ trong tổ quản lý đầu mối hồ Đồng Mít được các giảng viên Trường Cao đẳng Thủy lợi Hội An tập huấn cách sử dụng thiết bị cơ khí, thiết bị điện, thiết bị quan trắc, hệ thống điều khiển để vận hành công trình.
2 nhà vận hành thượng lưu cống lấy nước, cống xả cạn (bìa phải) và bên kia là 4 nhà điều khiển tràn, xa xa là nhà điều hành trung tâm. Ảnh: M.P.
“Ứng dụng công nghệ cao vào vận hành công trình đầu mối hồ chứa nước Đồng Mít, đơn vị có nhiệm vụ quản lý, vận hành công trình vừa đỡ hao tốn nhân lực, vừa vận hành công trình một cách tốt nhất. Các trang thiết bị hiện đại đã giúp đơn vị quản lý hồ Định Bình thực hiện chính xác hơn nhiệm vụ vận hành công trình. Hơn nữa, các trang thiết bị hiện đại cũng đã giúp việc kiểm tra, giám sát lượng mưa, lượng nước đến cũng thuận lợi hơn”, ông Đoàn Văn Luyện, Phó trưởng Ban Quản lý dự án Thủy lợi 7.5, đơn vị trực thuộc Ban Quản lý đầu tư xây dựng Thủy lợi 7 (Bộ NN-PTNT), cho biết thêm.
