Lễ khởi công dự án bảo tồn, tu bổ di tích Ưng Bình tại Châu Hương Viên. Ảnh: NM.
Ngày 25/3, Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên - Huế tổ chức khởi công công trình bảo tồn, tu bổ di tích Ưng Bình tại Châu Hương Viên.
Ưng Bình Thúc Giạ Thị (1877 - 1961) tên thật là Nguyễn Phúc Ưng Bình, (Ưng Bình là tên, hiệu là Thúc Giạ Thị). Ông sinh ra tại làng Vỹ Dạ, trong một gia đình hoàng tộc, có truyền thống văn chương. Năm 1904, Ưng Bình tốt nghiệp Trường Quốc học Huế, đỗ đầu kỳ thi Ký Lục; năm 1909, đỗ cử nhân Hán học và bắt đầu con đường quan lộ.
Từ Ký Lục, Ưng Bình được bổ làm Tri Huyện, thăng Tri Phủ, rồi lần lượt thăng Viên ngoại, Thị lang, Bố Chánh Hà Tĩnh, Tuần Phủ Phú Yên, Phủ Doãn Thừa Thiên. Năm 1932, Ưng Bình đã tích cực tham gia vận động thành lập Hội An Nam Phật học Trung Kỳ.
Năm 57 tuổi (1933), ông hồi hưu, được thăng hàm Thượng Thư Tri Sự. Lúc này tuổi đã lớn nhưng Ưng Bình vẫn tham gia tích cực các hoạt động văn hóa, xã hội, được cử giữ chức Hội Trưởng Hội Truyền bá chữ Quốc ngữ Trung Kỳ (1939-1940), bầu làm Viện Trưởng Viện Dân biểu Trung Kỳ (1940-1945), nhằm tranh thủ quyền dân sinh dân chủ cho dân nghèo.
Năm 1943, Ông được thăng Hiệp tá Đại học sĩ, lần lượt được bầu làm chủ soái Vỹ Hương Thi Xã (1933-1945) và Hương Bình Thi Xã (1951-1961) cho đến cuối đời.
Năm 1933, sau khi rời chốn quan trường ông Ưng Bình mua lại mảnh vườn để xây dựng Châu Hương Viên, gồm các công trình ngôi nhà chính 3 gian 2 chái, với tâm nguyện xây dựng nơi đây thành nơi dưỡng già.
Lúc đầu, ông cho xây dựng một ngôi nhà rường ba gian hai chái, về sau xây dựng thêm một số công trình phụ trợ. Tất cả công trình trên nằm trong một khu vườn rộng, tĩnh mặc bên bờ sông Hương với tên gọi là Châu Hương Viên (hay vườn Châu Hương). Đây là công trình kiến trúc có giá trị về lịch sử văn hóa, tọa lạc ở thôn Vĩ Dạ, nơi Ông Ưng Bình Thúc Giạ Thị sống những năm cuối đời với thi ca.
Ưng Bình Thúc Giạ Thị qua đời tại Châu Hương Viên và được an táng trong khuôn viên nghĩa trang của gia đình tại phường Thủy Xuân, thành phố Huế.
Với những giá trị nêu trên, ngày 26/12/2019, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế ra Quyết định số 3331/QĐ-UBND xếp hạng di tích Ưng Bình tại Châu Hương Viên là di tích lịch sử (lưu niệm danh nhân) cấp Tỉnh và được UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế ra Quyết định số 2270/QĐ-UBND ngày 14/9/2021 về việc điều chỉnh phân cấp quản lý di tích, theo đó Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên - Huế được giao trực tiếp quản lý di tích.
Phối cảnh di tích Ưng Bình tại Châu Hương Viên sau khi được trùng tu.
Trải qua thời gian, hiện di tích đã xuống cấp, hư hỏng nghiêm trọng. Một phần mái nhà và cột, rường chịu lực đã bị sập xuống do mối mọt. Khuôn viên cũng bị một số người dân xung quanh lấn chiếm.
Dự án bảo tồn, tu bổ di tích Ưng Bình tại Châu Hương Viên gồm các hạng mục: tu bổ,tôn tạo, phục dựng lại toàn bộ di tích gốc bao gồm nhà chính, nhà phụ, bình phong; cải tạo, chỉnh trang sân vườn mặt trước và khu vực xung quanh khuôn viên; xây dựng hệ thống cấp thoát nước; lắp đặt hệ thống điện chiếu sáng, PCCC, chống sét, nhà vệ sinh… Tổng kinh phí dự án hơn 10 tỷ đồng.
Theo kế hoạch, sau khi được tu bổ, tôn tạo, tại di tích sẽ trưng bày một số hình ảnh, sách báo. Và đây cũng là địa chỉ sinh hoạt của các Câu lạc bộ thơ, các chương trình biểu diễn Ca Huế, kết hợp đưa vào các tour tuyến phục vụ khách du lịch.
Ưng Bình Thúc Giạ Thị là một nhà thơ nổi tiếng của xứ Huế. Ông đã để lại cho đời gần 2.000 bài thơ chữ Việt và chữ Hán. Ưng Bình Thúc Giạ Thị còn được biết đến là nhà soạn tuồng tài ba.
Ưng Bình còn là người có công lao to lớn trong việc hình thành và phát triển Ca Huế thính phòng. Nhờ những sáng tác, những làn điệu Ca Huế của ông mà sinh hoạt Ca Huế của người dân xứ Huế trở nên đặc sắc và được duy trì, phát triển cho đến ngày nay.
