Khái niệm kinh tuyến và vĩ tuyến

Kinh tuyến (meridian) là một nửa vòng tròn tưởng tượng trên bề mặt Trái Đất, nối liền hai Địa cực, có độ dài khoảng 20.000 km, chỉ hướng bắc-nam và cắt thẳng góc với đường xích đạo. Mặt phẳng của kinh tuyến 0° (chạy qua đài quan sát thiên văn tại Greenwich thuộc London, nước Anh) và kinh tuyến 180°, chia Trái Đất ra làm hai bán cầu – Bán cầu đông và Bán cầu tây. Các kinh tuyến được đánh số thành kinh độ, từ 0^o đến 180^o về cả phía đông và phía tây (E và W). Các kinh tuyến nối liền các cực từ là các kinh tuyến từ, những kinh tuyến nối liền các Địa cực thì gọi là các Kinh tuyến địa lý, còn các đường kinh tuyến vẽ trên bản đồ – là các Kinh tuyến họa đồ.

Vĩ tuyến (latitude) cũng là những đường tương tự như kinh tuyến nhưng theo chiều ngang của Trái đất. 

* Tại sao Hypocrate được coi là ông tổ của Y học. Lời thề Hypocrate có nội dung ra sao?

Vũ Bích Thủy, Thăng Bình, Quảng Nam

Theo nhà khoa học Võ Thị Diệu Hằng (Paris) thì thầy thuốc Hy Lạp Hypocrate là người sáng lập ra ngành y. Ông sinh ra ở đảo Cos, một hòn đảo nằm  biển Egée, gần Rhodes. Ông đã học nghề y từ người cha, vốn là một thầy thuốc, đến Athènes để nghiên cứu, nhận Gorgias làm thầy cho phương pháp ngụy biện. Ông giỏi cả hai môn Triết lý và Y khoa. Nhưng ông tiếp tục ngành y và giữ ngành triết lý để suy luận cho chính xác. Ông đi du lịch rất nhiều, qua lại biên giới Hy Lạp. Ông trở lại đảo Cos để hành nghề, giảng dạy và viết sách.

Trường phái Hypocrate, hay trường phái Cos hình thành xung quanh ông đã đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tách y học ra khỏi những suy luận mê tín và triết học đưa y học thành phạm trù khoa học chính xác dựa trên quan sát khách quan và lập luận suy diễn chặt chẽ. Ông đã cứu những thành phố Athènes, Abdère và Illyrie qua sự tàn phá ghê gớm của bệnh dịch hạch bằng cách đốt lửa thật lớn cho tỏa ra những chất có mùi thơm nên ông được chính phủ Athènes thưởng bằng cách cho ông nhập dân Athènes và được nuôi suốt đời  ở Prytanée. Ông sống những năm cuối cùng ở Thessalie. Ông đã cải cách ngành y: xóa bỏ dị đoan và bùa phép. Lý luận của ông dựa trên sự quan sát và nghiên cứu trên người bệnh, chú ý đến chế độ ăn uống của người bệnh, khác với trường phái Cnidius là chỉ chú tâm đến bệnh lý mà quên bệnh nhân.

Lời thề Hipocrate mà các sinh viên y khoa thường tuyên thệ lúc tốt nghiệp có nội dung như sau: Tôi xin thề trước Apollon thần chữa bệnh, trước Esculade thần y học, trước thần Hygie và Panacée, và trước sự chứng giám của tất cả các nam nữ thiên thần, là tôi sẽ đem hết sức lực và khả năng để làm trọn lời thề và lời cam kết sau đây:

Tôi sẽ coi các thầy học của tôi ngang hàng với các bậc thân sinh ra tôi. Tôi sẽ chia sẻ với các vị đó của cải của tôi, và khi cần tôi sẽ đáp ứng những nhu cầu của các vị đó. Tôi sẽ coi con của thầy như anh em ruột thịt của tôi, và nếu họ muốn học nghề y thì tôi sẽ dạy cho họ không lấy tiền công mà cũng không giấu nghề. Tôi sẽ truyền đạt cho họ những nguyên lý, những bài học truyền miệng và tất cả vốn hiểu biết của tôi cho các con tôi, các con của các thầy dạy tôi và cho tất cả các môn đệ cùng gắn bó bởi một lời cam kết và một lời thề đúng với Y luật mà không truyền cho một ai khác.

Tôi sẽ chỉ dẫn mọi chế độ có lợi cho người bệnh tùy theo khả năng và sự phán đoán của tôi, tôi sẽ tránh mọi điều xấu và bất công. Dù vào bất cứ nhà nào, tôi cũng chỉ vì lợi ích của người bệnh, tránh mọi hành vi xấu xa, cố ý và đồi bại nhất là tránh cám dỗ phụ nữ và thiếu niên tự do hay nô lệ. Dù tôi có nhìn hoặc nghe thấy gì trong xã hội, trong và cả ngoài lúc hành nghề của tôi, tôi sẽ xin im lặng trước những điều không bao giờ cần để lộ ra và coi sự kín đáo trong trường hợp đó như một nghĩa vụ. Nếu tôi làm trọn lời thề này và không có gì vi phạm tôi sẽ được hưởng một cuộc sống sung sướng và sẽ được hành nghề trong sự quý trọng mãi mãi của mọi người. Nếu tôi vi phạm lời thề này hay tôi tự phản bội, thì tôi sẽ phải chịu một số phận khổ sở ngược lại.