Về 'đại công xưởng' vàng mã đất Bắc dịp Tết ông Công ông Táo

Tất bật đón ngày ông Công ông Táo

Vàng mã từ lâu đã gắn liền với đời sống tâm linh của người Việt, đặc biệt vào dịp Tết ông Công ông Táo, khi mọi gia đình đều chuẩn bị lễ vật để tiễn các Táo quân về trời. Tại làng Song Hồ (thị xã Thuận Thành, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh), đây chính là mùa cao điểm của làng nghề. Tất bật như vậy là bởi, người dân không chỉ tập trung sản xuất hàng cho kịp ngày ông Công ông Táo, 30 Tết mà còn phải tập trung làm hàng dự trữ để phục vụ lễ khai xuân và giải hạn trong suốt ba tháng đầu năm mới.

Không khí nhộn nhịp có thể cảm nhận từ đầu làng đến cuối ngõ, khi các gia đình tất bật hoàn thiện những bộ đồ lễ cúng. Vàng mã được chất đầy đường, đợi xe vận chuyển đến. Dọc đường vào làng, nhiều ô tô tải nối đuôi nhau chờ bốc hàng. Xe máy chở hàng tất bật “chạy đua” với thời gian cho kịp ngày ông Công ông Táo.

Theo người dân địa phương, việc sản xuất vàng mã cho dịp này đã được chuẩn bị từ rất sớm. Chị Nguyễn Thị Hằng (48 tuổi, phường Song Hồ), một chủ xưởng sản xuất vàng mã lâu năm, chia sẻ: “Ngay từ tháng 6, tháng 7, xong lễ Vu Lan, gia đình tôi đã bắt đầu cắt dán các chi tiết trong bộ ông Công ông Táo và thần linh để kịp phục vụ thị trường. Thế nhưng, dù đã có kinh nghiệm và chuẩn bị từ sớm, những ngày này cả nhà vẫn phải chạy hết công suất mới đáp ứng được nhu cầu của khách.”.

Mỗi bộ vàng mã cúng ông Công ông Táo thường bao gồm mũ cánh chuồn, hia, quần áo được làm từ giấy, tất cả đều được chế tác tỉ mỉ, với mẫu mã bắt mắt. Các sản phẩm của làng nghề luôn được thương lái khắp nơi ưa chuộng nhờ chất lượng và giá thành hợp lý.

Hầu hết các công đoạn cắt, dán đều được người dân làm thủ công. Bà Vũ Thị Huê (64 tuổi, phường Song Hồ) cho biết: “Nhập khung nhập giấy về là làm thủ công hết, trước kia chưa có keo thế này, thì dùng hồ để dán. Nhưng làm 1-2 tiếng là phải đứng dậy đổi công đoạn, chứ cứ ngồi dán cả ngày là đau gãy lưng…”.

Nhờ sự khéo léo của người dân Song Hồ, những sản phẩm này không chỉ đáp ứng nhu cầu trong khu vực mà còn trở thành lựa chọn hàng đầu của các thương lái từ khắp các tỉnh thành. Từ những ngày giữa tháng Chạp, làng Song Hồ đã tất bật xe ra, xe vào để nhập hàng. Không chỉ vận chuyển vàng mã truyền thống, nhiều thương lái còn tìm đến các sản phẩm đặc biệt như nhà lầu, xe hơi, và nhiều vật phẩm mang ý nghĩa phú quý để phục vụ người tiêu dùng.

Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, nhiều người Song Hồ cũng lo lắng vì giá bán và nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng. Bà Huê cho biết: “Nói ế thì không phải. Từ năm Covid là hàng dần chững lại rồi, bị bão hòa. Nhu cầu vẫn thế vì nhà nào cũng dùng, ít hay nhiều thì vẫn có nhưng giá bán không còn được như trước nữa. Bị giảm nhiều… Nguyên nhân một phần là do người ta sản xuất nhiều quá, nhiều hàng thì giá giảm”.

Huy động nhân lực, tăng tốc sản xuất

Nhu cầu tăng cao vào dịp cuối năm khiến nhiều gia đình phải huy động toàn bộ nhân lực để sản xuất. Tại Song Hồ, việc các xưởng làm vàng mã tăng ca xuyên ngày đêm không còn là điều xa lạ.

Chị Hằng cho biết: “Mỗi ngày nhà tôi đi 1 xe hàng, tôi cũng không biết là mấy tấn, nhưng xe 4 khoang. Thời điểm này là cao điểm rồi. Cả gia đình tôi làm việc từ sáng sớm đến tận khuya, nhưng nhiều hôm vẫn không kịp giao hàng. Những ngày cao điểm, chúng tôi phải thuê thêm vài nhân công để đẩy nhanh tiến độ”.

Thời điểm này, gia đình chị Hằng đã thuê 3-5 nhân lực ngoài để kịp tiến độ sản xuất hàng Tết. Nhân công chủ yếu là người làng hoặc chính con cháu trong nhà. Anh Nguyễn Minh Tâm (sinh năm 2003) cho biết: “Mình cũng là con cháu trong nhà thôi, bây giờ được nghỉ Tết rồi nên xuống xưởng giúp đỡ mọi người cắt, dán…”.

Các sản phẩm tại làng nghề không chỉ đa dạng về mẫu mã mà còn được chăm chút tỉ mỉ. Một số gia đình đã mạnh dạn đầu tư vào việc sáng tạo các loại vàng mã độc đáo như xe sang Mercedes, iPhone, xe máy SH hay biệt thự cao cấp, đáp ứng xu hướng hiện đại của người tiêu dùng.

Mặc dù được làm từ những nguyên liệu quen thuộc như giấy, hồ, tre, nhưng nhờ kỹ thuật điêu luyện và mắt thẩm mỹ, các sản phẩm này trở nên sống động, tinh xảo không kém gì đồ thật.

Người dân làng Song Hồ dù vẫn duy trì nhịp độ sản xuất vàng mã sôi động, nhưng đã dần thích nghi với những thay đổi trong văn hóa thờ cúng của người Việt. Theo chia sẻ của họ, hiện tại, ngoài các sản phẩm vàng mã truyền thống, nhiều gia đình giờ đây ưa chuộng các sản phẩm nhỏ gọn, tinh tế, vừa phù hợp với nhu cầu tưởng nhớ tổ tiên, vừa tránh lãng phí.

Làng nghề Song Hồ không chỉ là nơi giữ gìn tinh hoa văn hóa mà còn là minh chứng sống động cho sự giao thoa giữa giá trị truyền thống và nhịp sống hiện đại. Những sản phẩm được chăm chút tỉ mỉ từ bàn tay người thợ làng nghề sẽ tiếp tục làm đẹp thêm cho nét văn hóa thờ cúng của người Việt trong mỗi dịp Tết đến xuân về.