Quầy bán đường tại một khu chợ ở Indonesia, nước nhập khẩu đường lớn nhất thế giới, hôm 24/10. Ảnh: AP.
Giá đường tăng vọt khiến người thợ làm bánh Nigeria Ishaq Abdulraheem không còn nhiều lựa chọn. Tăng giá bánh mì đồng nghĩa với sụt giảm doanh số bán hàng, vì vậy anh Abdulraheem quyết định giảm một nửa sản phẩm ra lò. Đối với rất nhiều thợ làm bánh khác đang vật lộn để tồn tại khi phải đối mặt với giá nhiên liệu và bột mì đang ở mức cao, giá đường là “giọt nước tràn ly” khiến họ phải đóng cửa vĩnh viễn.
Đường là nguyên liệu thiết yếu để làm bánh mì, lương thực chính cho 210 triệu dân Nigeria. Đối với những người đang vật lộn để có đủ thức ăn mỗi ngày, loại thực phẩm này là một “nguồn calo hợp túi tiền”. Giá đường tăng vọt, tăng 55% trong 2 tháng, đã khiến nhiều thợ làm bánh bỏ việc hoặc giảm sản lượng, đồng nghĩa với việc lượng bánh mỳ ở nước này cũng giảm theo.
"Tình hình đang rất nghiêm trọng", ông Abdulraheem nói.
Đường mía trên toàn thế giới đang giao dịch ở mức cao nhất kể từ năm 2011, chủ yếu do nguồn cung toàn cầu giảm mạnh khi thời tiết khô hạn bất thường khiến vụ thu hoạch ở Ấn Độ và Thái Lan, các nhà xuất khẩu lớn thứ hai và thứ ba thế giới, bị thiệt hại nặng nề.
Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) dự đoán sản lượng đường toàn cầu sẽ giảm 2% so với năm trước trong niên vụ 2023 - 2024, tương đương với tổn thất khoảng 3,5 triệu tấn, Fabio Palmeri, chuyên gia nghiên cứu thị trường hàng hóa toàn cầu của FAO cho biết. Hiện nay, đường ngày càng được sử dụng nhiều trong việc sản xuất nhiên liệu sinh học như ethanol, do đó dự trữ đường toàn cầu đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2009.
Brazil là nước xuất khẩu đường lớn nhất, song vụ thu hoạch mía của nước này sẽ chỉ giúp lấp đầy khoảng trống vào cuối năm 2024. Cho đến lúc đó, các quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu, như hầu hết các nước châu Phi cận Sahara, vẫn dễ bị tổn thương.
Một ví dụ là Nigeria nhập khẩu 98% lượng đường thô từ các nước khác. Vào năm 2021, nước này đã cấm nhập khẩu đường tinh luyện và công bố một dự án trị giá 73 triệu USD để mở rộng cơ sở hạ tầng ngành sản xuất đường. Tuy nhiên, đó là những chiến lược dài hạn. Những thương nhân ở thủ đô Abuja như Abba Usman hiện đang phải đối mặt với nhiều vấn đề. Một bao đường nặng 50kg mà Usman mua cách đây một tuần với giá 66 USD giờ có giá 81 USD. Khi giá tăng, khách hàng của anh ngày càng ít đi.
Điều này một phần là do El Nino, hiện tượng tự nhiên làm thay đổi mô hình thời tiết toàn cầu và có thể gây ra các điều kiện thời tiết khắc nghiệt từ hạn hán đến lũ lụt. Các nhà khoa học tin rằng biến đổi khí hậu đang khiến El Nino mạnh hơn.
Ấn Độ đã trải qua tháng 8 khô hạn nhất trong hơn một thế kỷ và tại bang Maharashtra, nơi chiếm hơn 1/3 sản lượng mía của nước này, cây mía bị còi cọc trong giai đoạn phát triển quan trọng.
Theo Hiệp hội các nhà máy đường Ấn Độ, sản lượng đường của nước này có thể giảm 8% trong năm nay. Quốc gia đông dân nhất thế giới cũng là nước tiêu thụ đường lớn nhất và hiện đang hạn chế xuất khẩu đường.
Tại Thái Lan, hiệu ứng El Nino vào đầu mùa trồng trọt đã làm thay đổi không chỉ số lượng mà còn cả chất lượng thu hoạch, Naradhip Anantasuk, lãnh đạo Hiệp hội những người trồng mía Thái Lan cho biết. Ông dự kiến chỉ có 76 triệu tấn mía được xay xát trong vụ thu hoạch năm 2024, giảm mạnh so với 93 triệu tấn trong năm nay. Một báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ dự đoán sản lượng đường tại Thái Lan sẽ giảm 15% trong tháng 10.
Nhà phân tích Kelly Goughary tại công ty dữ liệu nông nghiệp Gro Intelligence (Mỹ) đánh giá trong thời gian tới, vụ thu hoạch của Brazil được dự báo sẽ tăng 20% so với năm ngoái. Tuy nhiên, vì quốc gia này nằm ở Nam bán cầu nên nguồn cung toàn cầu sẽ phải chờ đến tháng 3 mới tăng được.
Một tàu chở đường nhập khẩu ở Kenya. Ảnh: RadarrAfrica.
Ông Palmeri cho rằng mối quan tâm lớn nhất của ông là diễn biến thị trường trong những tháng tới. Sự gia tăng dân số và tiêu thụ đường tăng sẽ làm tình trạng dự trữ đường thêm căng thẳng, ông nói.
Tổng dự trữ đường của thế giới hiện chỉ đủ duy trì 68 ngày, giảm mạnh so với 106 ngày vào năm 2020, theo dữ liệu từ USDA.
"Dự trữ đường đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2010", Joseph Glauber, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế, cho biết.
Indonesia, nước nhập khẩu đường lớn nhất năm 2022, đã buộc phải cắt giảm nhập khẩu và Trung Quốc, nhà nhập khẩu lớn thứ 2, đã lần đầu tiên sau 6 năm phải mở kho dự trữ đường của mình để bình ổn giá mặt hàng này trong nước, ông Palmeri nói.
Đối với một số quốc gia, nhập khẩu đường với giá cao sẽ tiêu tốn một lượng lớn dự trữ ngoại tệ, điều cũng rất cần thiết trong việc thanh toán dầu mỏ và các mặt hàng quan trọng khác, El Mamoun Amrouk, một nhà kinh tế của FAO cho biết.
Joseph Kuraru, chủ ki-ốt ở Nairobi, Kenya, bán 1kg đường cho khách hôm 27/10. Ảnh: AP.
Kenya là một ví dụ điển hình. Từng tự túc về đường, giờ đây nước này nhập khẩu 200.000 tấn đường/năm từ khối thương mại khu vực. Vào năm 2021, chính phủ Kenya hạn chế nhập khẩu đường để bảo vệ nông dân địa phương khỏi cạnh tranh từ nước ngoài. Tuy nhiên, sau đó chính phủ Kenya buộc phải thay đổi quyết định này do sản lượng thu hoạch giảm và quản lý yếu kém.
Dự trữ đường ở Kenya liên tục giảm từ tháng 6 đến tháng 8. Để bù đắp lượng đường thiếu hụt, nước này đã tăng gấp đôi lượng đường nhập khẩu trong tháng 9 và tháng 10. Điều này khiến giá một bao đường nặng 50kg tăng gấp đôi lên 60 USD/bao.
Bánh mì thường là thực phẩm duy nhất mà các hộ gia đình nghèo có thể mua được. Khi các thợ làm bánh tăng giá bánh mì, như họ đã tăng 15% vào đầu năm nay, điều này khiến nhiều người dân nghèo phải chịu đói.
