Minh triết đông y chú trọng đến “khí”. Khái niệm “khí” bao gồm một loạt các yếu tố phản ánh chức năng sinh học của các tổ chức tạng phủ. Trong đó, hoạt động cơ năng của các bộ phận tạng phủ, như tâm khí, phế khí, tỳ khí, đều phản ánh vai trò then chốt trong việc duy trì sự sống và hoạt động sinh học của cơ thể. Vì vậy, cuốn sách “Minh triết đông y – Vòng tròn của khí” mang tính khái quát của Bành Tử Ích được xem như “y thư” tại đất nước tỷ dân Trung Quốc.
Bành Tử Ích (1871-1949) là người dân tộc Bạch ở Vân Nam (Trung Quốc), Sinh thời ông là nhà y học nổi tiếng vào cuối thời Thanh, đầu thời Dân Quốc. Từ nhỏ, ông đã có niềm đam mê đặc biệt với y học, đến khi trưởng thành đã tới Bắc Kinh và trở thành y sư cung đình trong Thái y viện triều Thanh. Đây là vinh dự nhưng cũng đồng thời là cơ hội giúp ông học được rất nhiều kinh điển đông y quý hiếm bí truyền bên trong cung cấm, khiến trình độ y học của bản thân ông có bước phát triển vượt bậc.
Xét theo lịch sử, Bành Tử Ích chính là lớp “thái y” cuối cùng của hoàng triều phong kiến. Sau Cách mạng Tân Hợi 1911, ông bắt đầu sự nghiệp dạy học, truyền thụ học vấn đông y và bồi dưỡng nhân tài y học cổ truyền. Trong suốt sự nghiệp, ông đã đào tạo hơn 400 thầy thuốc đông y cho vùng Vân Nam cũng như biên soạn 16 tác phẩm y học đều là “báu vật” vô giá và rất hiếm có cho nền y học Trung Quốc.
Nhờ kinh nghiệm giảng dạy lâu năm và kiến thức thực tiễn phong phú, trước tác của ông đều rất thiết thực, dễ hiểu, có tính “kế vãng khai lai” - tổng kết thành tựu của người đi trước, mở ra đường hướng phát triển trong tương lai. Đặc biệt, ông đã tổng kết các kiến thức đông y vốn tản mạn và mang tính kinh nghiệm thành một hệ thống mạch lạc.
Dựa trên kinh nghiệm thực tiễn trong suốt cuộc đời hành nghề y, Bành Tử Ích bằng việc kết hợp truyền thống y học lâu đời và kho tàng y học phong phú của dân tộc Bạch đã đưa ra phần cốt tủy của đông y truyền thống, từ nguyên tắc điều trị đối chứng bốc thuốc, biện chứng trị bệnh cho đến phương pháp tư duy bao quát toàn thể, chữa trị tinh vi...
“Minh triết đông y – Vòng tròn của khí” bao quát gần như toàn bộ trước tác riêng lẻ của Bành Tử Ích mà từ dân gian lưu truyền rộng rãi. Điều này cho thấy sức sống trường tồn cũng như giá trị vượt xa thời đại của tác phẩm này từ khi ra mắt.
Sở dĩ có cái tên “Minh triết đông y – Vòng tròn của khí” vì khí là một khái niệm quan trọng trong văn hoá, triết học truyền thống, là nhân tố cơ bản trong vũ trụ quan của người xưa. Khí cũng chính là điểm cốt lõi khiến đông y học truyền thống khác biệt so với y học phương Tây khi không nhìn nhận cơ thể người như một sự lắp ghép của các bộ phận hữu hình, mà như một thể vận động của khí.
Nguyên lý chữa bệnh của đông y có chữa khí là chủ đạo, chữa hình chất là thứ yếu. Khí trong cơ thể chỉnh thể, sống động, cân bằng, hài hoà thì khoẻ mạnh; phân rã, đình trệ, thiên lệch, xung đột thì sinh bệnh. Khí vô hình, nhưng tác động của khí là hữu hình, chữa bệnh chính là nhìn hình để chữa khí.
Trong cuốn sách, Bành Tử Ích đã đi từ biểu lý của sáu thiên (sáu khí) và ảnh hưởng của chúng đến phần biểu (bên ngoài) cũng như phần lý (bên trong), từ đó tìm ra nguyên lý và nhận thức chân tướng của các bản bệnh.
Bên cạnh đó, ông cũng phân tích về mười hai kinh, âm dương, ngũ hành, lục khí cũng như vòng tròn vận động thăng giáng phù trầm của hai mươi tư tiết khí trên mặt đất khi được mặt trời chiếu rọi. Ông khẳng định tật bệnh tuy nhiều, phương thuốc tuy lắm nhưng nhìn chung có thể chia làm hai loại chính nhất đó là nội thương cũng như ngoại cảm.
Bành Tử Ích dành nhiều tâm huyết cho “Nhi bệnh bản khí”, chỉ cách chữa các chứng bệnh ở trẻ nhỏ như đau bụng, ho, tai chảy mủ, đau họng, sởi, đậu mùa...
Đồng thời, ông đề cập sâu sắc về mạch pháp, tức là phương pháp bắt bệnh thông qua bắt mạch. Dân gian có câu “đọc sách không dễ, trị bệnh không khó”, bởi sách chỉ nói lý, bệnh dựa vào mạch, lý thì linh động, mạch là xác thực. Tuy vậy phương pháp học mạch nhiều nơi còn chưa ổn thỏa, từ mạch vị (vị trí mạch) đến chỉ pháp (cách đặt ngón tay).
Con người là một trong muôn loài sinh vật mà sinh vật do khí sinh ra, do đó con người cũng là từ khí mà ra. Với “Minh triết đông y – Vòng tròn của khí”, mỗi người có thể hiểu được những nguyên lý cơ bản của sức khỏe theo y học cổ truyền, để biết cách vận động và điều dưỡng phù hợp cho bản thân.