Trong khi nhiều nước trên thế giới cấm sử dụng hoàn toàn amiăng (chất dùng để sản xuất tấm lợp amiăng - ximăng) thì Việt Nam lại nới thêm thời hạn dùng vài chục năm nữa.
Đó là nhận định của BS Trần Tuấn (ảnh), Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và đào tạo phát triển cộng đồng (thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) khi ông chia sẻ với NNVN, ngay khi Cơ quan địa chất Mỹ công bố kết quả điều tra mới nhất về việc sử dụng amiăng tại Việt Nam ngày 17/7.
Theo kết quả điều tra này, Việt Nam nằm trong danh sách 10 nước sử dụng amiăng nhiều nhất thế giới (trung bình nhập khẩu 65.000 tấn/năm) và tốp 5 nước châu Á sử dụng amiăng vào năm 2012 (chiếm 65% lượng tiêu thụ amiăng toàn cầu).
Hiện có khoảng 3.000 sản phẩm thương mại có sử dụng amiăng. Trong khi đây là chất độc hại, là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi, u trung biểu mô, xơ phổi, ung thư thanh quản và ung thư buồng trứng. Hiện có gần 60 quốc gia cấm sử dụng amiăng và không một quốc gia nào (kể cả quốc gia phát triển mạnh nhất về kinh tế) lại thành công trong việc sử dụng an toàn amiăng.
Thưa ông, nhiều quốc gia đã cấm sử dụng amiăng, tại sao Việt Nam lại chưa cấm, thậm chí đồng ý kéo dài thời gian sử dụng như ông nói?
Từ năm 1963, amiăng đã có mặt ở Việt Nam, chủ yếu là amiăng trắng, hoàn toàn nhập khẩu từ nước ngoài và hơn 90% số amiăng này dùng để sản xuất tấm lợp amiăng - xi măng (tấm lợp AC). Tuy nhiên, sau năm 2000, lượng amiăng nhập khẩu không lớn (hơn 55.000 tấn/năm) nhưng lại cao nhất vào năm 2012 với xấp xỉ 80.000 tấn.
Cả nước hiện có 36 cơ sở sản xuất tấm lợp AC (20 ở miền Bắc, 11 ở miền Trung và 5 ở miền Nam) tổng công suất đạt gần 100 triệu m2/năm với giá thành rẻ bằng ½ sản phẩm mái lợp khác. Đặc biệt đã tạo việc làm cho hơn 5.000 lao động, chủ yếu là lao động nghèo, lao động sống ở vùng nông thôn. Giá rẻ và việc làm có thể là những điều chúng ta đang cân nhắc.
Và điều tôi lo lắng nhất từ việc Chính phủ đồng ý giãn thời gian cho sử dụng amiăng. Tại sao từ năm 2001, Chính phủ đã có yêu cầu năm 2004 phải cấm sử dụng hoàn toàn amiăng trắng trong sản xuất. Nhưng năm đó, Chính phủ lại gia hạn tiếp đến năm 2014.
Mới đây, Chính phủ lại chuẩn bị kéo dài tiếp thời gian cấm đến năm 2020, thậm chí năm 2030. Đây là điều đi ngược với sự vận động của rất nhiều nước trên thế giới và chưa đặt lợi ích nhân dân lên trên. Tại sao lại làm như vậy, cần phải có sự giải thích rõ ràng.
Vấn đề này đặt ra nghi vấn có yếu tố lợi ích nhóm. Bởi chỉ cần chú ý một chút thì thấy, đang có sự không bình thường và Việt Nam đang đi ngược với thế giới. Lợi ích nhóm mạnh đến mức, tại Hội nghị lần thứ 6 (tháng 5/2013, tại Thụy Sỹ), có tới 153 nước đồng ý đưa amiăng trắng vào phụ lục III là danh mục các hóa chất bị cấm hoặc bị hạn chế.
| Theo điều tra và nghiên cứu của Viện Y học Lao động và Vệ sinh Môi trường năm 2013, các dấu hiệu về triệu chứng và bệnh hô hấp như viêm phế quản mãn, viêm phổi, hội chứng rối loạn thông khí… ở công nhân tiếp xúc với bụi amiăng cao hơn nhiều so với công nhân tiếp xúc với xi măng. Qua chụp X quang cho 1.032 công nhân sản xuất tấm lợp tiếp xúc lâu năm đã phát hiện có ca bị bệnh bụi phổi amiăng thể nhẹ. |
Kèm theo đó có nhiều quy định nghiêm ngặt như muốn xuất khẩu phải có nhãn mác, nguồn gốc rõ ràng; nơi sản xuất phải có trách nhiệm trình báo cơ quan nhập khẩu để giải quyết hậu quả. Còn lại 7 nước, trong đó 6 nước xuất khẩu và 1 nước duy nhất là Việt Nam nhập khẩu amiăng không nhất trí điều này.
Làm thế nào để nhận biết được sản phẩm có amiăng?
Amiăng có tới 6 loại, trong đó loại độc hại nhất có tên khoa học là crocidolite, hay còn gọi là amiăng xanh, đã bị cấm sử dụng ở nhiều nước trên thế giới. Loại ít độc nhất là chrysolite (amiăng trắng), hiện vẫn đang được sử dụng để làm tôn lợp nhà, gioăng đệm, hoặc ống dẫn nước.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, không có ngưỡng nào thực sự an toàn khi tiếp xúc với amiăng, kể cả ngưỡng 0,01. Khi amiăng ở trong dạng kết khối với vật liệu khác thì chúng ít gây độc, nhưng đặc biệt độc hại khi chúng ở dạng sợi hoặc phát tán vào không khí. Tuy nhiên so với một số loại bụi, amiăng không gây hại tức thì, tác hại của chúng thường xuất hiện sau 15- 40 năm.
Tại sao Việt Nam chưa có nghiên cứu về chất độc hại này có ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe của người dân?
Tấm lợp amiăng - xi măng là một loại vật liệu lợp được sử dụng rộng rãi, nhất là ở vùng nông thôn, miền núi nước ta bởi tính ưu việt của nó. Đây là loại vật liệu có công nghệ sản xuất đơn giản, có khả năng cách nhiệt tốt, chống cháy tốt.
Ở môi trường khí hậu ven biển, ẩm, tấm lợp AC không bị lão hóa và biến dạng do nhiệt, thời gian sử dụng lâu, đặc biệt là giá rẻ (chỉ bằng 1/2 giá tấm lợp kim loại) nên phù hợp với khả năng tiêu thụ của phần lớn người dân có thu nhập thấp.
Để người lao động, nhất là lao động trong các khu công nghiệp, lao động nghèo hạn chế nhiễm amiăng, theo ông chúng ta cần làm gì?
Theo tôi, công tác tuyên truyền được coi là biện pháp ưu tiên trong việc bảo vệ người lao động nhằm nâng cao nhận thức của người lao động, để họ biết cách tự bảo vệ, trang bị cho mình các kiến thức về bảo hộ lao động.
Cùng với đó phải yêu cầu thay thế và giám sát quy định nghiêm ngặt việc sử dụng amiăng ở nơi làm việc; đầu tư cho các ngành công nghiệp thay thế sử dụng amiăng.
Xin cảm ơn ông!
