Paracetamol là thuốc giảm đau, hạ sốt được sử dụng phổ biến nhưng nếu quá liều có thể dẫn tới tử vong. Ảnh minh họa.
Suy gan vì dùng bừa bãi paracetamol
Tháng 6/2021, một phụ nữ 25 tuổi ở huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ được đưa vào Khoa Cấp cứu - Bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ trong tình trạng ý thức lơ mơ, tiếp xúc chậm chạp, mệt mỏi, nôn nhiều, da vàng đậm, bụng chướng đau.
Sau khi nhập viện, khai thác thông tin từ người nhà và làm các xét nghiệm, người bệnh được chẩn đoán suy gan cấp do ngộ độc thuốc paracetamol. Chức năng gan tại thời điểm nhập viện bị rối loạn nặng, chỉ số men gan tăng cao, suy gan cấp, rối loạn đông máu... Sau thời gian điều trị, bệnh nhân đã được xuất viện, tuy nhiên sức khỏe bị ảnh hưởng.
Không chỉ riêng trường hợp bệnh nhân nói trên, hiện nay, tình trạng ngộ độc paracetamol có xu hướng tăng lên ở Việt Nam. Thời điểm này, dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, nên các gia đình tìm mua thuốc giảm đau, hạ sốt, trong đó phổ biến nhất là paracetamol. Nhiều bệnh nhân Covid-19 mới phát hiện dương tính được hỗ trợ điều trị và dự phòng sớm tại nhà.
Thuốc giảm đau hạ sốt paracetamol rất quan trọng để kiểm soát nhiệt độ và hạn chế biến chứng cho người bệnh.
Tuy nhiên, việc áp dụng rộng rãi hướng dẫn điều trị, hoặc chia sẻ các đơn thuốc (sau khi điều trị thành công) mà thiếu sự hướng dẫn đơn lẻ cho từng trường hợp có thể gây ra những hệ lụy nguy hiểm, đặc biệt là các biến chứng tổn thương gan, thận cấp.
Đặc biệt, thời gian qua, trên mạng xã hội đã xuất hiện các hướng dẫn không rõ nguồn gốc về cách tự chữa bệnh Covid-19 tại nhà. Trong một số hướng dẫn, liều paracetamol khuyên sử dụng là liều tối đa, rất dễ có nguy cơ quá liều và gây ngộ độc.
Paracetamol (tên gọi khác là acetaminophen) là thuốc có tác dụng giảm đau, hạ sốt mức độ trung bình. Do các biểu hiện ngộ độc paracetamol rất kín đáo, thậm chí vài ngày đầu nếu không xét nghiệm theo dõi thì không thể biết, khi được phát hiện đã muộn, tổn thương gan, thậm chí suy gan cấp, hôn mê gan và tử vong.
Vàng da là một triệu chứng của tình trạng ngộ độc paracetamol. Ảnh minh họa
Nguyên nhân dẫn tới ngộ độc pracetamol
Paracetamol là thuốc thuộc diện không phải kê theo đơn, có nghĩa là người dân có thể tự mua ở các hiệu thuốc về để chữa các biểu hiện đau, sốt do các nguyên nhân thông thường hoặc xử trí ban đầu trước khi tới bệnh viện.
Trên thị trường có thể có tới hàng trăm biệt dược có tên gọi khác nhau có chứa thành phần chính là paracetamol, trong đó với dạng viên có hàm lượng paracetamol mỗi viên phổ biến là 500mg. Ngoài ra, thuốc còn có thể ở dạng viên đặt hậu môn, gói bột hoặc sirô.
Các sản phẩm thuốc có thể chứa paracetamol đơn thuần hoặc các thành phần khác ngoài paracetamol là các thuốc giảm đau khác phối hợp như các chất dạng thuốc phiện (như codein, tramadol), hoặc các thuốc loại kháng histamine như chlorpheniramine, các thuốc co mạch giúp giảm ngạt mũi như phenylephrine, các thuốc giảm ho như dextromethorphan, codein.
Mặc dù có tên gọi khác nhau nhưng về bản chất tất cả các sản phẩm trên có thành phần tương tự nhau, người dân rất dễ dùng cùng lúc hoặc liên tiếp nhiều sản phẩm do bệnh không đỡ, kéo dài hoặc muốn dùng nhiều thuốc để có tác dụng mạnh nên tổng liều paracetamol hàng ngày vượt quá quy định, dẫn tới quá liều và ngộ độc lúc nào không biết. Đồng thời, người bệnh cũng dễ bị quá liều và ngộ độc các thành phần khác kèm theo trong thuốc.
Các biểu hiện ngộ độc ban đầu thường kín đáo, thậm chí không biểu hiện gì, hoặc có thể lẫn với các biểu hiện của bệnh gây đau, sốt. Tuy nhiên, khi xét nghiệm sẽ thấy men gan tăng dần, bắt đầu từ ngày thứ 2, thứ 3 trở đi. Với trường hợp ngộ độc do lạm dụng thuốc thì tổn thương gan có thể chậm hơn. Khi bệnh nhân đã có vàng da, chán ăn… tức là đã muộn. Khi có viêm gan nặng, người bệnh dễ bị suy gan, hôn mê gan, có thể tử vong.
Ngoài ra, khi lạm dụng các sản phẩm có chứa paracetamol, người bệnh có thể bị quá liều và ngộ độc các thành phần khác kèm theo.
Cần dùng thuốc paracetamol an toàn, đúng cách. Ảnh minh họa
Sử dụng paracetamol an toàn
Liều dùng được khuyến cáo đối với người lớn thông thường là 500-600mg/lần, chia đều 3 lần/ngày và tối đa không được quá 4g/ngày. Đối với trẻ em, liều dùng paracetamol thông thường là 10-15mg/kg cho một lần dùng và tối đa không quá 60 mg/kg trong một ngày. Mỗi ngày không được dùng quá 4-6 lần, khoảng cách giữa các lần ít nhất là 4 giờ.
Lưu ý khi sử dụng paracetamol: Không uống nhiều thuốc hơn liều khuyến cáo, vì quá liều paracetamol sẽ gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng. Không uống rượu khi đang dùng thuốc, vì sẽ làm tăng nguy cơ gây tổn thương gan. Người có tiền sử nghiện rượu và bệnh gan, nên hỏi bác sĩ trước khi sử dụng thuốc. Không uống thuốc khi bị dị ứng với paracetamol. Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú, nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Ngưng sử dụng paracetamol và đến gặp bác sĩ khi tiếp tục bị sốt sau 3 ngày sử dụng thuốc. Tình trạng đau vẫn còn sau 7 ngày sử dụng (hoặc sau 5 ngày đối với trẻ em). Da bị nổi mẩn ngứa, đau đầu liên tục hoặc xuất hiện những đốm đỏ, sưng tấy. Các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn hoặc có thêm những triệu chứng bất thường mới.
