Nỗi khốn khổ làng làm cái nghề 'bán sức khỏe để ăn dần'

Bỏ cái nghề “bán sức khỏe để ăn dần”

Hầu hết người dân Hải Châu nay không còn mặn mà với nghề muối, nhất là khi nhiều nhà máy công nghiệp mọc lên ở những vùng phụ cận. Cánh đồng muối rộng bao la chạy quanh đê bao ngăn mặn nằm ở làng Yên Châu mặc cho cỏ mọc um tùm. Dưới những giếng dùng để lọc nước làm muối, rêu xanh phủ kín. Lũ cá vặt ngoi lên, lặn xuống nháo nhác trên con kênh tù túng dẫn nước từ biển vào ruộng muối. Dòng nước ở đây dường như đã lâu lắm rồi không được thay đổi, rác, chai lọ nổi đầy trên mặt kênh. Trên những ruộng muối được tráng xi măng, phân trâu bò la liệt. Lũ bò thong thả đi về phía làng tránh nắng…

Những giếng lọc làm muối rêu phủ kín

Trời nắng nóng như đổ lửa nhưng họa hoằn mới thấy một vài người uể oải đẩy xe ra cánh đồng muối. Họ đa phần là người già, những người không được lựa chọn để trở thành công nhân các nhà máy khu công nghiệp trên địa bàn.

Trước đây, Yên Châu, Bắc Châu là con chim đầu đàn trong sản xuất muối của Thanh Hóa với 300/300 hộ dân đều làm nghề. Thời điểm những năm 90 của thế kỷ trước, toàn xã Hải Châu có trên 100ha ruộng muối, sản lượng muối ước chừng 14.000 tấn muối/năm. Nhiều hộ còn xây cả nhà đựng muối trong vườn. Những ngôi nhà đựng muối của hợp tác xã lúc nào cũng đầy ăm ắp. Thời điểm đó, muối nhiều đến mức, xe chở muối chen chúc ra vào cánh đồng. Trên con đường đất dẫn vào làng, nước muối đọng thành từng vũng khiến xe máy, xe đạp không có đường để đi. Phương tiện giao thông ở vùng đất này cũng bị bị rỉ rét, hao mòn nhanh chóng.

Thế mà nay, những chiếc xe đẩy muối dường như đã từ lâu không được đụng đến, chúng bị vất vào xó nhà. Những ngôi nhà đựng muối của HTX chỉ còn trơ lại những bức tường cũ kỹ, phần mái đã bị mưa nắng, thời gian phá hủy, xập xệ; cửa đóng  quanh năm để ngăn lũ trâu bò vào tránh nắng thải phân; hàng rào cây xanh chằng chịt những loài cây gai dại mọc phủ kín.

Ruộng muối bị bỏ không nhiều năm nay

Theo ông Trần Văn Thất ở thôn Yên Châu, người dân trong xã bỏ nghề muối từ 4 - 5 năm nay và điều đó cũng chẳng có gì là lạ: “Nghề làm muối, nó chẳng khác nào nghề bán sức khỏe để ăn dần. Khi trời nắng nóng nhất, con bò, con lợn còn chui vào gốc cây tránh nắng thì diêm dân lại phơi nắng trên đồng. Mười tuổi tôi đã thành thạo các công đoạn làm muối. Ngày làm muối, đêm về lại giong thuyền ra lộng đánh cá. Cật lực mưu sinh nhưng cuộc sống vẫn chật vật. Một sào muối, 4 - 5 lao động cùng làm, mỗi năm cùng lắm cũng chỉ đem về 14 - 16 triệu đồng. Chừng ấy chỉ bằng 3 - 4 tháng lương đi làm công nhân của 1 lao động ở khu kinh tế Nghi Sơn. Có hơn 70% hộ dân trong thôn đã bỏ nghề làm muối từ 4 - 5 năm nay rồi…”.

Ông Đặng Duy Tân, Chủ tịch UBND xã Hải Châu cho biết thêm, thời kỳ cao điểm nhất, toàn xã có 6 thôn với 1.500 hộ là muối. Thế nhưng, bây giờ cả xã chỉ còn khoảng trên dưới vài ba trăm hộ theo nghề này, đa phần lao động đã đi làm ăn xa hoặc đến khu kinh tế Nghi Sơn làm công nhân. Diện tích muối cũng chỉ còn khoảng gần 30ha; số còn lại hiện đang bỏ hoang sắp tới sẽ được Nhà nước thu hồi giao cho UBND xã quản lý.

Những nhà chứa muối cửa đóng then cài

“Đất đai để hoang nhiều năm nay nhưng do chưa đầy đủ thủ tục bàn giao nên xã chưa thể quản lý, sử dụng. Sau khi nhận bàn giao, UBND xã Hải Châu sẽ tạo mọi điều kiện doanh nghiệp hoặc những người dân có khả năng thuê lại, tạo công ăn việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương”, ông Tân cho hay.
 

Khốn khổ

Nghề muối đã xuất hiện ở Hải Châu từ rất lâu đời. Dù không thể thoát nghèo nhưng nghề muối đã giúp nhiều thế hệ người dân Hải Châu có cái ăn, cái mặc. Thế nhưng, cũng có lẽ nó tồn tại quá lâu, ruộng muối lại sát vùng cư dân sinh sống, địa hình thấp trũng khiến nước mặn thẩm thấu sâu vào lòng đất gây ra hiện tượng nhiễm mặn nặng nề cho vùng đất này.

Bể lọc nước thường xuyên phải súc rửa do nhiễm mặn

Theo thống kê của UBND xã Hải Châu, toàn xã hiện có 5 - 7ha đất lúa bị nhiễm mặn. Nhưng điều đáng lo nhất là, diện tích không ghi nhận bị nhiễm mặn cũng chỉ đạt năng suất vụ xuân khoảng 5 tấn/ha. Nhiều ruộng muối đã được múc ao, be bờ nhưng có lẽ do đất vẫn thuộc quản lý của HTX sản xuất muối nên trên thực tế người dân chưa thể chuyển sang nuôi trồng thủy sản. Không có công ăn việc làm, đa phần lao động chính của Hải Châu tìm đến các khu công nghiệp trên địa bàn hoặc tha phương cầu thực kiếm kế sinh nhai.

Người dân Hải Châu cho biết, hiện tượng nhiễm mặn trở nên nặng nề kể từ sau trận lũ năm 1982. Trận lũ lịch sử khiến nước biển tràn vào, gần như gây ngập hẳn vùng đất Hải Châu. Kể từ đó, gần 500 hộ dân với khoảng 3.000 nhân khẩu, tức chiếm 1/3 dân số toàn xã rơi vào cảnh khốn khó vì nguồn nước bị nhiễm mặn. Không chỉ khó khăn về nước sinh hoạt, những luống rau trồng trong vườn cũng héo hắt, không thể mọc nổi do đất đai và nguồn nước tưới bị nhiễm mặn.

Rau cỏ trong vườn nhà dân không mọc được do nhiễm mặn

Nhiều hộ dân tại thôn Yên Châu, Bắc Châu sau khi lấp những giếng khơi không thể sử dụng đã bỏ hàng chục triệu đồng để khoan giếng sâu đến trên 100m nhưng rồi cũng phải lấp. Ở đây, dường như càng khoan xuống sâu, nước càng bị nhiễm phèn và mặn. Họa hoằm lắm mới có vài giếng khơi đào cách mặt đất chừng 3 - 4m gặp được mạch nước ngọt. Nhưng đào giếng khơi quá nông, nguồn nước lại bẩn, dễ bị ô nhiễm nên dùng mà vẫn nơm nớp lo sợ. Nói là nước ngọt nhưng thực ra vẫn có vị mặn nên sau khi lọc thủ công qua bể, người dân chỉ dùng để tắm giặt là chủ yếu. Vì nếu không lọc, nước vừa bẩn vừa nhiễm phèn, mặn không thể sử dụng.

Cũng như hàng trăm hộ dân ở đây, nhà ông Trần Cao Thái sau nhiều lần đào, khoan giếng bất thành đã phải xây dựng bể nước mưa. Những lúc hết nước mưa để nấu ăn, ông bà lại phải đi vài km lên thôn trên xin nước về sử dụng.

“Ở đây, 80 - 90% đều chung tình trạng này. Nước mưa quý như vàng, phải dùng dè sẻn. Nước giếng khơi lọc thủ công qua bể phải thay cát, thay hệ thống lọc thường xuyên vì quá bẩn. Từ trước đến nay chịu khổ cũng quen rồi nhưng thời gian gần đây nghe thông tin có dự án nước sạch về làng người dân rất phấn khởi. Thế nhưng chờ đợi mãi đến nay vẫn chưa thấy triển khai nên nhân dân thất vọng lắm”, ông Thái cho biết.

Người dân chủ yếu sử dụng nước mưa

Ông Đặng Duy Tân, Chủ tịch UBND xã Hải Châu cũng xác nhận, năm 2012 có 1 dự án về khảo sát để đầu tư xây dựng hệ thống nước sạch cho người dân sử dụng. Nghe tin người dân đã chen chúc đăng ký lắp đặt, sử dụng nước sạch lên đến trên 80% số hộ nhưng đến nay vẫn chưa động tĩnh gì. Năm nay cũng đã có một vài đoàn về khảo sát nhưng, hi vọng Nhà nước sớm triển khai dự án nước sạch trên địa bàn để nhân dân đỡ khổ.