Kho chứa hàng của một nhà máy năng lượng ở tỉnh Chachoengsao, Thái Lan. Ảnh: Bloomberg.
Ubon Chansoi đã sống trong một ngôi nhà gỗ khiêm tốn ở vùng nông thôn Thái Lan trong khoảng 60 năm, làm ruộng và nuôi cá để kiếm sống. Hiện Chansoi đang bị đe dọa bởi một kế hoạch đầy tham vọng nhằm biến đất nông nghiệp ở ngôi làng của bà ở tỉnh Chachoengsao thành khu công nghiệp.
Chachoengsao là một trong ba tỉnh nằm trong dự án Hành lang Kinh tế phía Đông (EEC) bao gồm một số ngành công nghiệp, một tuyến đường sắt cao tốc, một sân bay và nâng cấp thành hai cảng nước sâu trên diện tích khoảng 1,3 triệu ha.
Dự án EEC trị giá 45 tỷ USD là trọng tâm trong nỗ lực của chính phủ Thái Lan nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và khuyến khích đầu tư với các phê duyệt nhanh hơn, giảm thuế và thị thực đặc biệt cho các nhà đầu tư, cũng như cho thuê đất lên đến 99 năm.
Nhưng đối với hàng chục nghìn dân làng trong nhiều thế hệ đã sống ở ba tỉnh Chachoengsao, Chon Buri và Rayong thuộc phạm vi của dự án EEC, họ chẳng được hưởng mấy lợi ích mà có nguy cơ mất đất và nhà cửa, các nhà hoạt động cảnh báo.
“Chính phủ chỉ quan tâm đến việc kinh doanh - họ đang nhường đất của chúng tôi cho các công ty lớn,” Ubon, 73 tuổi, chỉ tay vào những cái cây và những cái ao đầy cá rô phi và cá da trơn.
“Đối với chúng tôi, đây là cuộc sống và sinh kế, và sẽ rất khó khăn để thích nghi với một nơi ở mới cũng như cuộc sống mới nếu chúng tôi phải rời đi”, bà nói.
Nền kinh tế phụ thuộc vào du lịch của Thái Lan, nền kinh tế lớn thứ hai Đông Nam Á, đã phải chịu sự sụt giảm mạnh nhất trong hơn hai thập kỷ vào năm ngoái do tác động của đại dịch Covid-19 và các nhà chức trách đang muốn thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
EEC là một phần quan trọng của kế hoạch, với các nhà chức trách dự kiến đầu tư ít nhất 10 tỷ USD trong năm nay.
Nhưng người dân nói rằng chính quyền đã không tham khảo ý kiến của họ về các kế hoạch, và rằng dự án sẽ gây tổn hại đến môi trường và sinh kế chủ yếu dựa vào nông nghiệp và đánh bắt cá.
“Có một số phiên điều trần công khai, nhưng nhiều phiên được tổ chức ở xa, hoặc trực tuyến, hoặc chúng tôi không được thông báo. Một số có rất nhiều cảnh sát, khiến chúng tôi khó nói lên mối quan tâm của mình”, Sarayut Sonraksa, 40 tuổi, một nông dân ở Chachoengsao, cho biết.
Sarayut, người đi đầu trong chiến dịch chống lại EEC cho biết: “Chúng tôi đang chứng kiến nhiều lũ lụt hơn, xói mòn bờ biển nhiều hơn và chất thải bị đổ ra ngoài, và chúng tôi lo lắng tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn, ảnh hưởng đến đất và nước nhiều hơn nữa”.
Tasanee Kiatpatraporn, Phó Tổng thư ký Ủy ban Chính sách Hành lang Kinh tế phía Đông (EECPC), một cơ quan nhà nước Thái Lan, cho biết hơn 40 phiên điều trần công khai đã được tổ chức để lấy ý kiến của người dân.
"Những công dân hạng hai"
Chính phủ Thái Lan đã thực hiện sáng kiến đặc khu kinh tế (SEZ) để thúc đẩy tăng trưởng và tạo việc làm.
Tuy nhiên, nhiều SEZ đã không đạt được các mục tiêu về đầu tư, doanh thu và việc làm, và thay vào đó đã gây ra sự di dời hàng loạt, cũng như các tác động xã hội và môi trường.
Các SEZ của Thái Lan có từ những năm 1970 và quốc gia này có hơn 50 khu công nghiệp lớn, với phần lớn nằm ở khu vực phía đông, bao gồm các nhà sản xuất ô tô, công ty hóa dầu và điện tử trong nước và nước ngoài.
Theo các nhà hoạt động, dự luật Hành lang Kinh tế phía Đông đã được thông qua vào năm 2018, với các điều khoản cho phép phát triển công nghiệp trên đất nông nghiệp, đồng thời với các đánh giá tác động môi trường và quy tắc quản lý chất thải ít khắt khe hơn.
Somnuck Jongmeewasin, Giám đốc nghiên cứu tại EEC Watch, một nhóm vận động, cho biết: “Dự án có cách tiếp cận từ trên xuống nhằm giảm thiểu sự tham gia của cộng đồng và sự tham gia của người dân địa phương, những người không nhận được bất kỳ lợi ích nào từ dự án".
“Các dự án EEC đang được phát triển mà không tôn trọng các quyền của cộng đồng và đang bỏ lại các cộng đồng địa phương, đặc biệt là người nghèo”, ông nói và thêm rằng những người sống trong khu vực EEC bị “hạ cấp trở thành công dân hạng hai, phải rời xa quê hương."
Tương lai của thế hệ trẻ
Tại ba tỉnh trong dự án EEC, giá đất đã tăng do đất nông nghiệp được chỉ định cho ngành công nghiệp và dự án được thúc đẩy như một phần quan trọng của sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.
Một số người dân đã bán đất và chuyển đi vì việc trồng trọt và nuôi cá trở nên khó khăn hơn. Những người dân thuê đất có nguy cơ không có đất và không được hưởng bất kỳ khoản bồi thường nào.
Ubon, người đã thuê đất trong vài thập kỷ, cho biết được chủ đất của bà ủng hộ, nhưng bà không thể chắc chắn trong bao lâu. Con gái bà đã thành lập một doanh nghiệp nhỏ làm bánh kẹo truyền thống của Thái Lan như một kế hoạch dự phòng.
“Tôi đã già rồi. Tôi sẽ không sống được bao lâu. Nhưng còn thế hệ trẻ - họ sẽ đi về đâu nếu chúng tôi mất đất?” Ubon nói.
Ubon và những người khác được khích lệ bởi một chiến thắng vào đầu tháng này cho các nhà vận động chống lại một khu công nghiệp ở tỉnh Songkhla, miền nam Thái Lan.
Các nhà chức trách đồng ý tạm dừng dự án để đánh giá môi trường chiến lược, và thành lập một ban hội thẩm mới để xem xét các mối quan ngại sau các cuộc biểu tình.
“Những gì họ đã đạt được thật đáng chú ý - toàn bộ cộng đồng đã đoàn kết lại với nhau và không bao giờ bỏ cuộc. Chúng tôi có rất nhiều điều để học hỏi từ họ”, Sarayut nói.
Một vụ kiện chống lại EEC đang được xét xử tại tòa án. Sarayut nói: “Đó là lựa chọn cuối cùng của chúng tôi. Không phải chúng tôi không muốn phát triển, nhưng chúng tôi muốn nó được thực hiện theo cách không làm tổn hại đến chúng tôi hoặc môi trường”.
